Przeciwciała monoklonalne i ich działanie
Magdalena Markowicz

Przeciwciała monoklonalne i ich działanie

Celem terapii przeciwnowotworowej jest wyeliminowanie komórek nowotworowych przy jak najmniejszym uszkodzeniu zdrowych komórek pacjenta.

W nowoczesnym leczeniu bardzo ważną rolę odgrywają przeciwciała monoklonalne, które stymulują odpowiedź immunologiczną przeciw nowotworowi oraz doprowadzają lek do komórek rakowych. 

Nowotwory powstają w organizmie wskutek modyfikacji informacji genetycznej spowodowanych współdziałaniem różnorodnych czynników, dotyczących głównie regulacji prawidłowego rozwoju i różnicowania się komórek. Pod względem biochemicznym komórki nowotworowe różnią się minimalnie od komórek prawidłowych. Zasadniczą różnicą między komórkami nowotworowymi a prawidłowymi jest ich inwazyjny, niekontrolowany wzrost związany ze szczególną intensywnością procesów podziałowych oraz zdolność do tworzenia ognisk przerzutowych.

Proces powstawania nowotworu jest wieloetapowy oraz, zazwyczaj, długotrwały. Pierwszym etapem rozwoju nowotworu jest inicjacja. Faza ta dotyczy pojedynczej komórki danego organizmu i polega na zaindukowaniu przez czynniki kancerogenne nieodwracalnych zmian w materiale genetycznym komórki. Wynikiem tego są niekontrolowane podziały oraz stopniowa utrata zróżnicowania funkcjonalnego danej komórki. Drugim etapem rozwoju nowotworu jest promocja. Etap ten cechują nadmierne podziały komórkowe, utrata zdolności funkcjonalnych właściwych prawidłowym komórkom danego typu, utrata łączności z komórkami prawidłowymi, pojawienie się inwazyjności. W następnym etapie, fazie progresji, zachodzą intensywne podziały komórkowe, ponadto komórki stają się praktycznie autonomiczne - nie reagują na sygnały zewnątrzkomórkowe. Ponadto pojawiają się zmiany w genomie komórek nowotworowych (m.in. liczne mutacje) oraz dochodzi do tzw. selekcji klonów komórek najlepiej przystosowanych do niekontrolowanego wzrostu i inwazyjności. Ostatnim etapem rozwoju nowotworów jest tworzenie przerzutów, kiedy to dochodzi do odłączenia się komórek nowotworowych od głównego guza, następnie wędrówki przez naczynia limfatyczne i krwionośne do innych tkanek i narządów, osiedlanie się w nich i zapoczątkowywanie nowych guzów.

Terapia przeciwnowotworowa

Celem terapii przeciwnowotworowej jest wyeliminowanie komórek nowotworowych przy jednoczesnym jak najmniejszym uszkodzeniu zdrowych komórek gospodarza. Obecnie medycyna dysponuje kilkoma sposobami leczenia, które stosuje się w walce z chorobą nowotworową. Do najważniejszych zaliczamy:

  • chemioterapia

Metoda leczenia za pomocą naturalnych i syntetycznych leków cytostatycznych; obecnie podstawowa metoda leczenia nowotworów rozsianych oraz metoda wspomagająca leczenie nowotworów ograniczonych, gdy istnieje przypuszczenie, że mimo zastosowanej radioterapii lub zabiegu chirurgicznego doszło do powstania przerzutów. Dostosowuje się ją do rodzaju i stopnia zaawansowania nowotworu. W tabeli 2. przedstawiono podział substancji przeciwnotworowych. Chemioterapia niesie ze sobą poważne ograniczenia, istnieje duże ryzyko wystąpienia groźnych dla życia powikłań i objawów ubocznych.

  • hormonoterapia

Odgrywa istotną rolę w leczeniu nowotworów hormonozależnych; jest znacznie mniej toksyczna niż chemioterapia. Opiera się na zmianie środowiska hormonalnego w tkankach nowotworowych, co wpływa hamująco na wzrost nowotworu.

  • immunoterapia

Polega na postępowaniu zmierzającym do pobudzenia obrony immunologicznej organizmu.

  • leczenie chirurgiczne

Najstarsza metoda leczenia nowotworów, podstawowa metoda leczenia nowotworów litych, które stanowią większość nowotworów złośliwych.

  • radioterapia

Metoda leczenia miejscowego promieniowrażliwych nowotworów, wykorzystująca energię promieniowania jonizującego.

Coraz więcej uwagi poświęca się terapiom celowanym, czyli nowym metodom terapeutycznym polegającym na hamowaniu określonych szlaków molekularnych onkogenezy. Na terapię celowaną, składają się: przeciwciała monoklonalne, leki drobnocząsteczkowe (np. imatynib. inhibitor kinazy tyrozynowej Bcr/Abl), mimetyki peptydowe oraz oligonukleotydy antysensowe (np. oblimersen . anty-Bcl-2).

Przeciwciała monoklonalne

Przeciwciała monoklonalne (mAb, ang. monoclonal antibodies) otrzymali po raz pierwszy w 1975 r. Cesar Milstein i Georges Koehler. Za swe odkrycie badacze zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w 1984 roku.

Przeciwciała monoklonalne są to przeciwciała produkowane przez nieróżnicujące się, stanowiące jeden klon limfocyty B, rozpoznają tylko jedną, ściśle określoną determinantę antygenową.

Klasyczne przeciwciała monoklonalne nie podlegają dalszym modyfikacjom; ich budowa jest taka sama jak przeciwciał poliklonalnych. Istnieje możliwość tworzenia innych rodzajów przeciwciał poprzez sprzęganie z toksynami (immunotoksyny), lekami (np. cytostatykami), radioizotopami. Zwiększa to skuteczność przeciwciał m.in. w terapii przeciwnowotworowej. Przeciwciała o podwójnej swoistości, reagujące z dwoma antygenami powstają dzięki połączeniu dwóch kompletnych przeciwciał monoklonalnych, ich części Fab albo też połączeniu ich różnych łańcuchów ciężkich z różnymi łańcuchami lekkimi. Jedna część takiego przeciwciała łączy się z antygenem nowotworowym, druga część zaś z receptorem limfocytu T cytotoksycznego (stymulacja mechanizmu zabicia komórki nowotworowej). Kolejnym rodzajem przeciwciał są przeciwciała chimeryczne, gdzie większość stanowi komponenta ludzka, natomiast część zmienna lub jej najważniejsze fragmenty jest pochodzenia mysiego. W przypadku przeciwciał humanizowanych wymianie podlegają tylko regiony hiperzmienne.

Poza terapią nowotworów przeciwciała monoklonalne znalazły zastosowanie w:

  • transplantologii
  • w chorobach zapalnych (np. RZS)
  • neutralizacji toksyn
  • diagnostyce laboratoryjnej (podstawa testów diagnostycznych ELISA i RIA; m.in. w diagnostyce HIV)
  • oczyszczaniu różnych substancji
  • badaniach naukowych - selekcja  i liczenie komórek (np. cytometria przepływowa), badanie różnorodnych białek komórkowych

Powiązane produkty

Przeciwciała monoklonalne w onkologii

W nowoczesnej terapii dużą rolę odgrywają przeciwciała, które stymulują odpowiedź immunologiczną przeciw nowotworowi oraz doprowadzają lek do komórek nowotworowych.

Przeciwciała monoklonalne niszczą komórki nowotworowe poprzez działanie na komórki nowotworowe bezpośrednio lub pośrednio poprzez aktywację układu immunologicznego gospodarza. Mogą uruchomiać odpowiedź immunologiczną w mechanizmie cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał (ADCC) lub cytotoksyczności zależnej od dopełniacza (CDC). Komórki nowotworowe mogą również ulec zniszczeniu w wyniku indukowania przez przeciwciało apoptozy lub blokowania ekspresji zewnątrzkomórkowych białek istotnych fenotypowo. Przeciwciała monoklonalne mogą także blokować receptory komórkowe dla czynników wzrostu, w konsekwencji czego dochodzi do zahamowania wzrostu guza. Ponadto przeciwciała mogą działać na wybrane elementy mikrośrodowiska guza, na przykład na angiogenezę.

Bibliografia

  1. M. Ząbek. Nowoczesne leki onkologiczne. Laboratorium, 2007, 10, 38-40.
  2. A. Łacko, R. Matkowski, I. Gisterek,  J. Dryl. Działania niepożądane molekularnego leczenia celowanego. Adv Clin Exp Med., 2006, 15, 4, 723-731.
  3. K. Sosińska-Mielcarek, J. Jassem. Przeciwciała monoklonalne w leczeniu nowotworów litych. Onkologia w praktyce klinicznej, 2005, 1, 4, 225-232.
  4. http://.emea.europa.eu
  5. W. Kostowski, Z. Herman. Farmakologia - podstawy farmakoterapii, PZWL, 2006
  6. H.P. Rang, M.M. Dale, J.M. Ritter. Farmakologia kliniczna, Redakcja naukowa wydania polskiego - prof. M. Wielgosz, Lublin 2001
  7. http://www.cancerquest.org/drugs/

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona
Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl