Endoproteza kolana – wskazania, przebieg zabiegu, rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu kolanowego

Endoprotezoplastyka kolana to zabieg chirurgiczny polegający na wymianie niesprawnego stawu kolanowego na implant. Operację przeprowadza się, gdy dochodzi do poważnych, nieodwracalnych zmian degeneracyjnych chrząstki stawowej (ma to miejsce na przykład w przebiegu choroby zwyrodnieniowej kolana). Pacjentowi towarzyszy wówczas silny ból kolana, upośledzenie ruchomości stawu, sztywność, znaczne obniżenie komfortu życia. Jak wygląda wszczepienie endoprotezy kolana? Jak przebiega rekonwalescencja?

Endoproteza kolana – wskazania

Endoprotezoplastyka kolana to zabieg chirurgiczny, który polega na zastąpieniu uszkodzonego stawu kolanowego implantem. Jest ona wykonywana najczęściej w przypadku znacznego zniszczenia chrząstki stawowej, do którego dochodzi przede wszystkim w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego, reumatoidalnego zapalenia stawów czy martwicy kości. Uszkodzenie stawu rzepkowo-udowego, bocznego i przyśrodkowego przedziału kolana to rezultaty stanów patologicznych, które pośrednio także przyczyniają się do konieczności wymiany stawu kolanowego. 

Staw kolanowy to jedno z najbardziej złożonych połączeń kości w organizmie człowieka. Wobec tego faktu patologie, które go dotyczą upośledzają funkcjonowanie, powodując ból i utratę pełnego zakresu ruchomości.

Endoproteza kolana – rodzaje 

Endoproteza całkowita stawu kolanowego

Całkowita endoproteza stawu kolanowego jest rozważana w sytuacji zaawanasowanych zmian. Ostateczna decyzja zapada zazwyczaj po wyczerpaniu wszystkich innych, nieinwazyjnych sposobów leczenia. Taka operacja kolana polega na zastąpieniu powierzchni stawowej w obrębie kości piszczelowej oraz udowej przez elementy sztuczne, metalowe. Z obszaru rzepki następuje jedynie ewakuacja patologicznych zmian kostnych. 

Endoproteza jednoprzedziałowa stawu kolanowego

W odróżnieniu od endoprotezy całkowitej, jednoprzedziałowa obejmuje zdecydowanie mniejszy obszar wymiany. Mianowicie, operuje się jedynie ten przedział stawu, który uległ największym zmianom degeneracyjnym. Zasięg operacji to najczęściej jeden z kłykci kości udowej w połączeniu z piszczelą. Zalet tego typu interwencji jest wiele. Proces rekonwalescencji jest znacznie skrócony w porównaniu z endoprotezą całkowitą kolana, żywotność stawu jest większa, a ryzyko skutków ubocznych i powikłań mniejsze.

Ze względu na sposób mocowania implantu, wyróżnia się endoprotezę cementową, bezcementową oraz połączenie dwóch powyższych – hybrydę. Innym kryterium podziału może być stopień zespolenia. Mówi się wówczas o endoprotezie półzwiązanej kolana i endoprotezie niezwiązanej kolana. 

Dodatkowo istnieje jeszcze podział uwzględniający ruchomość zainstalowanego elementu polietylenowego. Może on wykazywać większą mobilność lub też być przytwierdzony nieruchomo do piszczeli. W pierwszym przypadku jest to proteza mobile-bearing, w drugim mówi się o protezie fixed-bearing.

Endoproteza kolana – przygotowania przed endoprotezoplastyką stawu kolanowego

Z reguły czas oczekiwania na zabieg to od kilku tygodni do nawet kilkunastu miesięcy. Warto wykorzystać ten czas na wykonywanie czynności, które pomogą poprawić komfort życia przed operacją oraz przyczynią się do szybszego powrotu do zdrowia po wykonaniu endoprotezoplastyki kolana. 

Lekarz na kilka tygodni przed zabiegiem może poprosić pacjenta o zaprzestanie zażywania niektórych środków farmakologicznych. Mowa tutaj o preparatach, które utrudniają proces krzepnięcia krwi oraz osłabiają działanie układu odpornościowego. Poleca się także zaprzestanie palenia tytoniu, ze względu na ryzyko zakażenia rany pooperacyjnej oraz ewentualne komplikacje i wydłużenie czasu gojenia. Pacjent powinien poinformować lekarza o wszystkich schorzeniach towarzyszących, przyjmowanych suplementach, lekach homeopatycznych czy ewentualnych objawach infekcji. 

Endoproteza stawu kolanowego – przebieg operacji

Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym. Czas jego trwania to zazwyczaj 1-2 godziny. Przy zastosowaniu specjalnego mankietu dokonuje się chirurgicznego otwarcia stawu od przodu. Następnie resekcji poddaje się wszystkie patologiczne zmiany, które można usunąć. W dalszej kolejności, poprzez wykorzystanie stawu próbnego, dokonuje się oceny możliwości kolana oraz dobiera się najbardziej odpowiednią endoprotezę. Bardzo często na tym etapie może dojść do zmiany decyzji co do zakresu wymiany stawu. Po właściwej ocenie zostaje zainstalowany implant. Kiedy etap związany z samą wymianą elementów stawowych zostaje zakończony, zostają założone dreny, następnie lekarz zszywa tkanki. Po założeniu opatrunku pacjent zostaje przewieziony na salę pooperacyjną. 

Rehabilitacja po endoprotezie kolana rozpoczyna się najszybciej jak to możliwe. Zabieg może być wykonany w placówce publicznej lub komercyjnej. Endoproteza kolana jest zabiegiem refundowanym przez NFZ. Czas oczekiwania może wynosić jednak zdecydowanie dłużej niż w przypadku pełnej odpłatności. Podstawowa cena endoprotezy kolana w warunkach komercyjnych to kwota rzędu kilkunastu tysięcy złotych.

Endoproteza kolana – rekonwalescencja po zabiegu. Zalecenia dla pacjentów z protezą kolana

Bardzo ważne jest, aby po zabiegu i wypisaniu ze szpitala znaleźć fizjoterapeutę, który będzie pomagał w powrocie do zdrowia. Orientacyjny czas trwania takiej rehabilitacji to 12 tygodni lub nawet dłużej. Istotne jest zastosowanie protokołu RICE. Oznacza to systematyczne schładzanie stawu, np. za pomocą woreczków z lodem, unoszenie kończyny powyżej poziomu ciała w celu poprawy cyrkulacji płynów, odpoczynek, uciskanie, masaż okolicy stawu. W przypadku uporczywych dolegliwości bólowych należy stosować leki rekomendowane przez specjalistę. 

Każdego dnia należy wykonywać ćwiczenia według instruktażu fizjoterapeuty. Bardzo ważne jest też opracowywanie blizny po operacji. Zapobiegnie to zaburzeniom przesuwalności tkanek, ograniczeniu zakresów ruchomości i ewentualnych powikłań. 

Endoproteza kolana – powikłania

Wśród najczęściej występujących powikłań po wszczepieniu endoprotezy wymienia się:

• reakcje uczuleniowe na materiały, z których zbudowany jest implant,
• reakcje uczuleniowe na środek znieczulający,
• blizna ograniczająca mobilność okolicznych tkanek,
• zaburzenia ze strony układu krążenia jak np. zakrzepica,
• obluzowanie endoprotezy.

Pacjenci opisują także obrzęk pojawiający się w okolicy kolana, który może utrzymywać się jeszcze długo po zabiegu. Niekiedy nawet zdarza się, że utrzymuje się po pełnym wygojeniu. 

Endoproteza kolana – rehabilitacja

Rehabilitacja po zabiegu wszczepienia endoprotezy kolana odbywa się w pozycjach, które odciążają staw kolanowy. Są to siad i leżenie. Po stopniowym przywracaniu funkcji kolana, pozycje modyfikuje się i przechodzi do bardziej zaawansowanych.

Stosuje się trening wchodzenia i schodzenia po schodach, jazdę na rowerku stacjonarnym, kinesiotaping, ćwiczenie metodą PNF oraz suche igłowanie i ćwiczenia propriocepcji. W miarę upływu czasu wprowadza się trening z obciążeniem. W celu przyspieszania gojenia można wykorzystać zabieg z użyciem pola magnetycznego, laseroterapię czy naświetlanie lampą bioptron.