Zapalenie oskrzeli – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania u dzieci i u dorosłych
Katarzyna Makos

Zapalenie oskrzeli – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania u dzieci i u dorosłych

Zapalenie oskrzeli (ang. bronchitis) to stan zapalny błony śluzowej drzewa oskrzelowego. Najczęściej jest on wywołany przez wirusy, rzadziej bakterie. Początkowa faza infekcji charakteryzuje się występowaniem suchego, uporczywego kaszlu, podwyższonej temperatury ciała, bólu gardła i wodnistego kataru. Potem kaszel staje się mokry (chory odkrztusza dużą ilość wydzieliny), a katar ma postać gęstej wydzieliny. Sprawdź, jak leczy się zapalenie oskrzeli.

Zapalenie oskrzeli – charakterystyka schorzenia

Zapalenie oskrzeli to jeden z najczęstszych powodów zgłaszania się dzieci i dorosłych do lekarza pierwszego kontaktu, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym. Schorzenie charakteryzuje się zapaleniem błony śluzowej w dolnych drogach oddechowych, a dokładnie oskrzelach. Szczególną postacią jest zapalenie drobnych oskrzelików, występujące najczęściej u dzieci poniżej 2. roku życia, wywoływane głównie przez wirusy: RSV oraz RV i wiążące się z silną obturacją i dusznością. 

Zapalenie oskrzeli może być spowodowane przez wirusy lub bakterie. U dzieci wyróżnia się dwa szczyty zachorowań: poniżej 2. roku życia oraz między 9. a 15. rokiem życia. 

Ze względu na czas trwania infekcji zapalenie oskrzeli dzieli się na trzy grupy:

  1. Ostre zapalenie oskrzeli – trwa do ok. 3 tygodni. Najczęściej wywoływane jest przez wirusy. 
  2. Podostre zapalenie oskrzeli – trwa 3-8 tygodni i może być spowodowane nadreaktywnością oskrzeli po infekcji lub np. zakażeniem krztuścem.
  3. Przewlekłe zapalenie oskrzeli – definiuje się je jako występowanie produktywnego kaszlu przez minimum 3 miesiące w ciągu ostatnich 2 lat. Jego pojawianiu się sprzyja dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza, choroby przewlekłe płuc, niedobory odporności.

Zapalenie oskrzeli – przyczyny

Wirusowe zapalenie oskrzeli – około 90% ostrych zapaleń oskrzeli – ma etiologię wirusową. Najczęściej są to: wirus RSV (respiratory syncytia virus), rynowirusy, adenowirusy, wirusy grypy i para grypy, koronawirusy, ludzki bokawirus. Jeżeli zapalenie przedłuża się, a oczyszczanie oskrzeli z zalegającego śluzu jest nieefektywne, to może dojść do nadkażenia wtórnego florą bakteryjną.

Bakteryjne zapalenie oskrzeli – u około 10% chorych zapalenie oskrzeli ma pierwotną przyczynę bakteryjną (Mycoplasma pn, Bordetella pertussis, Chlamydophila pn). 

Powiązane produkty

Zapalenie oskrzeli – objawy

Pierwszy etap infekcji to tzw. faza suchego zapalenia (obturacyjno-naczyniowa), objawy, które się wówczas pojawiają to:

  • suchy, męczący kaszel, 
  • surowiczy katar, 
  • może im towarzyszyć gorączka, 
  • złe samopoczucie, 
  • bóle mięśniowe, 
  • ból gardła
  • u młodszych dzieci także bóle brzucha, luźne stolce. 

Faza suchego zapalenia trwa średnio 3-4 dni. Potem pojawia się kaszel produktywny (mokry), katar gęstnieje – małe dzieci, które mają problem z odkrztuszaniem i odpluwaniem połykają duże ilości śluzu, co prowokuje wymioty. Jest to faza sekrecyjna – zwiększa się ilość wydzieliny w drogach oddechowych. Sprzyja to występowaniu obturacji oskrzeli – ograniczeniu drożności oskrzeli, co może objawiać się świstami, uczuciem duszności, widocznym wysiłkiem w trakcie oddychania, u niemowląt wciąganiem międzyżebrzy i przyczepów przepony, chrapliwym oddechem, gorszym łaknieniem (częstsze przerwy w jedzeniu i wydłużenie czasu karmienia, zjadanie mniejszych porcji, spadek masy ciała). Starsze dzieci mogą zgłaszać ból za mostkiem w trakcie oddychania. 

Osłuchowo nad polami płucnymi lekarz stwierdza symetryczne, rozsiane zmiany, jak: zaostrzony szmer pęcherzykowy, furczenia, rzężenia grubobańkowe, świsty (przy obturacji). Zmiany te zmniejszają się po kaszlu. Trzecia faza może wystąpić, jeśli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego – stan ogólny ulega pogorszeniu, występuje wysoka gorączka.

Warto wspomnieć, że po ustąpieniu infekcji przez długi czas (średnio 3 tygodnie) może utrzymywać się suchy kaszel. Pojawia się on w nocy, po wysiłku fizycznym, przy zmianie temperatury otoczenia i jest on wynikiem regeneracji nabłonka dróg oddechowych. 

Zapalenie oskrzeli – rozpoznanie

Zapalenie oskrzeli rozpoznaje się na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego. Dodatkowe badania laboratoryjne i obrazowe (np. RTG klatki piersiowej), w zależności od stanu pacjenta, zleca lekarz w przypadku wątpliwości, co do etiologii zakażenia lub w celu różnicowania, np. z zapaleniem płuc. 

Zapalenie oskrzeli – leczenie

Ostre zapalenie oskrzeli ustępuje najczęściej samoistnie przy sprawnych mechanizmach oczyszczania dróg oddechowych (aparat rzęskowy, odruch kaszlowy). Leczenie jest zazwyczaj wyłącznie objawowe – ważne jest odpowiednie nawodnienie pacjenta, stosuje się leki przeciwgorączkowe, inhalacje z soli fizjologicznej lub kwasu hialuronowego, czasami mukolityki (ambroksol, karbocysteina, erdosteina). Leków wykrztuśnych nie stosuje się przed snem, najpóźniej należy je zażyć w godzinach popołudniowych. 

Jeśli występuje kaszel suchy, nieproduktywny, a jest bardzo męczący i zaburza sen dziecka, to można zastosować leki przeciwkaszlowe (lewodropropizyna, a także miód – u dzieci powyżej 1. roku życia, prawoślaz). W przypadku kaszlu produktywnego leki te są przeciwwskazane! 

W sytuacji nasilonego kataru i dużej obturacji nosa można zastosować sól morską do nosa, leki obkurczające błonę śluzową (np. oksymetazolina, ksylometazolina – powyżej 3 miesiąca życia, maksymalnie 5-7 dni; u niemowląt tylko w postaci kropli). U chorych z obturacją oskrzeli konieczne jest włączenie leków rozszerzających – βmimetyków (salbutamol), przeciwcholinergicznych (bromek ipratropium). 

Zapalenie oskrzeli rzadko wymaga zastosowania antybiotyku, ponieważ jego główną przyczyną są zakażenia wirusowe. W przypadku utrzymującego się powyżej 3 tygodni kaszlu o takim samym nasileniu oraz gdy chory miał kontakt z krztuścem, należy podejrzewać zakażenie krztuścem (wymaga to zastosowania makrolidu). 

Zapalenie oskrzeli a astma

U dzieci z nawracającymi, powtarzającymi się zapaleniami oskrzeli z towarzyszącą obturacją należy podejrzewać astmę oskrzelową. U starszych dzieci i dorosłych można wykonać badanie spirometryczne (w tym z próbą odwracalności obturacji oskrzeli), które mogą być pomocne w przypadku rozpoznania astmy.

Natomiast w przypadku młodszych dzieci, niezdolnych do odpowiedniej współpracy z przeprowadzającym badanie spirometryczne, przydatne mogą być ankiety określające ryzyko astmy lub włączenie sterydów wziewnych w celach diagnostycznych. 

Zapalenie oskrzeli – powikłania

Zapalenie oskrzeli ma zazwyczaj łagodny, umiarkowany przebieg i rzadko dochodzi do powikłań (obturacji dróg oddechowych, zapalenia płuc). Najczęstszym ostrym powikłaniem zapalenia oskrzelików u małych dzieci jest niewydolność oddechowa. Ze względu na anatomię dróg oddechowych i ograniczone zdolności kompensacyjne organizmu ta grupa wiekowa jest szczególnie podatna na obturację dróg oddechowych.

Istnieją doniesienia, że zakażenie wirusem RSV i RV zwiększają ryzyko wystąpienia astmy w przyszłości. Zakażenie krztuścem jest szczególnie niebezpieczne w przypadku osób starszych, noworodków i dzieci nieszczepionych. Silny, męczący kaszel może wiązać się z powikłaniami neurologicznymi (krwawienia śródczaszkowe, drgawki, encefalopatia), przepuklinami, nietrzymaniem moczu lub wypadaniem odbytnicy.

  1. H. Mazurek, Zakażenia układu oddechowego u dzieci, Medical Tribune Polska, Warszawa 2017, s.110-130.
  2. V. Snow, C. Mattur, R. Gonzales, Principles of appropriate antibiotic use for treatment of acute bronchitis in adults, “Annals Internal  Medicine” 2001, s. 134-518.
  3. K. Grzela, W. Zagórska, Postępowanie w zapaleniach oskrzeli u dzieci, „Pedaitria po Dyplomie” 2016, nr 5.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij