Zapalenie oskrzeli – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania u dzieci i u dorosłych
Katarzyna Makos

Zapalenie oskrzeli – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania u dzieci i u dorosłych

Zapalenie oskrzeli (ang. bronchitis) to stan zapalny błony śluzowej drzewa oskrzelowego. Najczęściej jest on wywołany przez wirusy, rzadziej bakterie. Początkowa faza infekcji charakteryzuje się występowaniem suchego, uporczywego kaszlu, podwyższonej temperatury ciała, bólu gardła i wodnistego kataru. Potem kaszel staje się mokry (chory odkrztusza dużą ilość wydzieliny), a katar ma postać gęstej wydzieliny. Sprawdź, jak leczy się zapalenie oskrzeli.

Zapalenie oskrzeli – charakterystyka schorzenia

Zapalenie oskrzeli to jeden z najczęstszych powodów zgłaszania się dzieci i dorosłych do lekarza pierwszego kontaktu, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym. Schorzenie charakteryzuje się zapaleniem błony śluzowej w dolnych drogach oddechowych, a dokładnie oskrzelach. Szczególną postacią jest zapalenie drobnych oskrzelików, występujące najczęściej u dzieci poniżej 2. roku życia, wywoływane głównie przez wirusy: RSV oraz RV i wiążące się z silną obturacją i dusznością. 

Zapalenie oskrzeli może być spowodowane przez wirusy lub bakterie. U dzieci wyróżnia się dwa szczyty zachorowań: poniżej 2. roku życia oraz między 9. a 15. rokiem życia. 

Ze względu na czas trwania infekcji zapalenie oskrzeli dzieli się na trzy grupy:

  1. Ostre zapalenie oskrzeli – trwa do ok. 3 tygodni. Najczęściej wywoływane jest przez wirusy. 
  2. Podostre zapalenie oskrzeli – trwa 3-8 tygodni i może być spowodowane nadreaktywnością oskrzeli po infekcji lub np. zakażeniem krztuścem.
  3. Przewlekłe zapalenie oskrzeli – definiuje się je jako występowanie produktywnego kaszlu przez minimum 3 miesiące w ciągu ostatnich 2 lat. Jego pojawianiu się sprzyja dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza, choroby przewlekłe płuc, niedobory odporności.

Zapalenie oskrzeli – przyczyny

Wirusowe zapalenie oskrzeli – około 90% ostrych zapaleń oskrzeli – ma etiologię wirusową. Najczęściej są to: wirus RSV (respiratory syncytia virus), rynowirusy, adenowirusy, wirusy grypy i para grypy, koronawirusy, ludzki bokawirus. Jeżeli zapalenie przedłuża się, a oczyszczanie oskrzeli z zalegającego śluzu jest nieefektywne, to może dojść do nadkażenia wtórnego florą bakteryjną.

Bakteryjne zapalenie oskrzeli – u około 10% chorych zapalenie oskrzeli ma pierwotną przyczynę bakteryjną (Mycoplasma pn, Bordetella pertussis, Chlamydophila pn). 

Powiązane produkty

Zapalenie oskrzeli – objawy

Pierwszy etap infekcji to tzw. faza suchego zapalenia (obturacyjno-naczyniowa), objawy, które się wówczas pojawiają to:

  • suchy, męczący kaszel, 
  • surowiczy katar, 
  • może im towarzyszyć gorączka, 
  • złe samopoczucie, 
  • bóle mięśniowe, 
  • ból gardła
  • u młodszych dzieci także bóle brzucha, luźne stolce. 

Faza suchego zapalenia trwa średnio 3-4 dni. Potem pojawia się kaszel produktywny (mokry), katar gęstnieje – małe dzieci, które mają problem z odkrztuszaniem i odpluwaniem połykają duże ilości śluzu, co prowokuje wymioty. Jest to faza sekrecyjna – zwiększa się ilość wydzieliny w drogach oddechowych. Sprzyja to występowaniu obturacji oskrzeli – ograniczeniu drożności oskrzeli, co może objawiać się świstami, uczuciem duszności, widocznym wysiłkiem w trakcie oddychania, u niemowląt wciąganiem międzyżebrzy i przyczepów przepony, chrapliwym oddechem, gorszym łaknieniem (częstsze przerwy w jedzeniu i wydłużenie czasu karmienia, zjadanie mniejszych porcji, spadek masy ciała). Starsze dzieci mogą zgłaszać ból za mostkiem w trakcie oddychania. 

Osłuchowo nad polami płucnymi lekarz stwierdza symetryczne, rozsiane zmiany, jak: zaostrzony szmer pęcherzykowy, furczenia, rzężenia grubobańkowe, świsty (przy obturacji). Zmiany te zmniejszają się po kaszlu. Trzecia faza może wystąpić, jeśli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego – stan ogólny ulega pogorszeniu, występuje wysoka gorączka.

Warto wspomnieć, że po ustąpieniu infekcji przez długi czas (średnio 3 tygodnie) może utrzymywać się suchy kaszel. Pojawia się on w nocy, po wysiłku fizycznym, przy zmianie temperatury otoczenia i jest on wynikiem regeneracji nabłonka dróg oddechowych. 

Zapalenie oskrzeli – rozpoznanie

Zapalenie oskrzeli rozpoznaje się na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego. Dodatkowe badania laboratoryjne i obrazowe (np. RTG klatki piersiowej), w zależności od stanu pacjenta, zleca lekarz w przypadku wątpliwości, co do etiologii zakażenia lub w celu różnicowania, np. z zapaleniem płuc. 

Zapalenie oskrzeli – leczenie

Ostre zapalenie oskrzeli ustępuje najczęściej samoistnie przy sprawnych mechanizmach oczyszczania dróg oddechowych (aparat rzęskowy, odruch kaszlowy). Leczenie jest zazwyczaj wyłącznie objawowe – ważne jest odpowiednie nawodnienie pacjenta, stosuje się leki przeciwgorączkowe, inhalacje z soli fizjologicznej lub kwasu hialuronowego, czasami mukolityki (ambroksol, karbocysteina, erdosteina). Leków wykrztuśnych nie stosuje się przed snem, najpóźniej należy je zażyć w godzinach popołudniowych. 

Jeśli występuje kaszel suchy, nieproduktywny, a jest bardzo męczący i zaburza sen dziecka, to można zastosować leki przeciwkaszlowe (lewodropropizyna, a także miód – u dzieci powyżej 1. roku życia, prawoślaz). W przypadku kaszlu produktywnego leki te są przeciwwskazane! 

W sytuacji nasilonego kataru i dużej obturacji nosa można zastosować sól morską do nosa, leki obkurczające błonę śluzową (np. oksymetazolina, ksylometazolina – powyżej 3 miesiąca życia, maksymalnie 5-7 dni; u niemowląt tylko w postaci kropli). U chorych z obturacją oskrzeli konieczne jest włączenie leków rozszerzających – βmimetyków (salbutamol), przeciwcholinergicznych (bromek ipratropium). 

Zapalenie oskrzeli rzadko wymaga zastosowania antybiotyku, ponieważ jego główną przyczyną są zakażenia wirusowe. W przypadku utrzymującego się powyżej 3 tygodni kaszlu o takim samym nasileniu oraz gdy chory miał kontakt z krztuścem, należy podejrzewać zakażenie krztuścem (wymaga to zastosowania makrolidu). 

Zapalenie oskrzeli a astma

U dzieci z nawracającymi, powtarzającymi się zapaleniami oskrzeli z towarzyszącą obturacją należy podejrzewać astmę oskrzelową. U starszych dzieci i dorosłych można wykonać badanie spirometryczne (w tym z próbą odwracalności obturacji oskrzeli), które mogą być pomocne w przypadku rozpoznania astmy.

Natomiast w przypadku młodszych dzieci, niezdolnych do odpowiedniej współpracy z przeprowadzającym badanie spirometryczne, przydatne mogą być ankiety określające ryzyko astmy lub włączenie sterydów wziewnych w celach diagnostycznych. 

Zapalenie oskrzeli – powikłania

Zapalenie oskrzeli ma zazwyczaj łagodny, umiarkowany przebieg i rzadko dochodzi do powikłań (obturacji dróg oddechowych, zapalenia płuc). Najczęstszym ostrym powikłaniem zapalenia oskrzelików u małych dzieci jest niewydolność oddechowa. Ze względu na anatomię dróg oddechowych i ograniczone zdolności kompensacyjne organizmu ta grupa wiekowa jest szczególnie podatna na obturację dróg oddechowych.

Istnieją doniesienia, że zakażenie wirusem RSV i RV zwiększają ryzyko wystąpienia astmy w przyszłości. Zakażenie krztuścem jest szczególnie niebezpieczne w przypadku osób starszych, noworodków i dzieci nieszczepionych. Silny, męczący kaszel może wiązać się z powikłaniami neurologicznymi (krwawienia śródczaszkowe, drgawki, encefalopatia), przepuklinami, nietrzymaniem moczu lub wypadaniem odbytnicy.

  1. H. Mazurek, Zakażenia układu oddechowego u dzieci, Medical Tribune Polska, Warszawa 2017, s.110-130.
  2. V. Snow, C. Mattur, R. Gonzales, Principles of appropriate antibiotic use for treatment of acute bronchitis in adults, “Annals Internal  Medicine” 2001, s. 134-518.
  3. K. Grzela, W. Zagórska, Postępowanie w zapaleniach oskrzeli u dzieci, „Pedaitria po Dyplomie” 2016, nr 5.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Krztusiec – przyczyny, objawy, leczenie kokluszu

    Krztusiec (koklusz) jest ostrą chorobą zakaźną dróg oddechowych wywołaną przez pałeczki krztuśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Na ciężki przebieg krztuśca narażone są zwłaszcza niemowlęta poniżej 6. miesiąca życia. Jak przebiega krztusiec i jak go rozpoznać? Jak wygląda leczenie kokluszu? W jaki sposób można się przed nim uchronić?

  • Zespół Retta – objawy, dziedziczenie i leczenie

    Zespół Retta to rzadkie zaburzenie neurorozwojowe. Dotyczy mutacji na chromosomie X, więc występuje głównie u dziewczynek. Szacuje się, że zespół Retta dotyka 1 na 10–15 tys. urodzonych dzieci płci żeńskiej. Może być jednak częstszy, gdyż bywa niezdiagnozowany. Zwykle nie ujawnia się od razu po urodzeniu. Dziecko z zespołem Retta przez wiele miesięcy może rozwijać się prawidłowo i dopiero z czasem zaczną się u niego pojawiać niepokojące objawy.

  • Pneumocystoza – objawy, rozpoznanie i leczenie

    Pneumocystoza to zapalenie płuc spowodowane zakażeniem Pneumocystis jirovecii. Choroba występuje u osób z obniżoną odpornością m.in. z powodu AIDS lub przyjmowania leków immunosupresyjnych, dlatego zalicza się ją do zakażeń oportunistycznych. Pneumocystoza to poważna choroba objawiająca się dusznością i suchym kaszlem, która może prowadzić nawet do śmierci.

  • Przeziębienie, grypa, alergia czy COVID-19? Jak je od siebie odróżnić?

    Masz katar, kaszel i gorączkę? Czy to zwykłe przeziębienie, grypa czy może COVID-19? Objawy tych chorób mogą być bardzo podobne, co utrudnia samodzielne postawienie diagnozy. Dowiedz się, jakie są kluczowe różnice między tymi schorzeniami i kiedy warto skonsultować się z lekarzem.

  • Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie RZS

    Reumatoidalne zapalenie stawów (inaczej RZS lub gościec stawowy) to przewlekła choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym. Powszechnie określa się ją także jako reumatyzm. Początkowo atakuje najczęściej symetrycznie małe i średnie stawy rąk i nóg, ale w konsekwencji prowadzi do wielu zmian ogólnoustrojowych – jej najbardziej charakterystycznym objawem jest ból stawów, ich zaczerwienienie i obrzęk. Jak leczy się reumatoidalne zapalenie stawów? Czy istnieją domowe sposoby na RZS?

  • Pieczenie, upławy i swędzenie kobiecych okolic intymnych? To może być infekcja pochwy. Jak zapobiegać i leczyć stany zapalne?

    Upławy, pieczenie i swędzenie okolic intymnych to nie tylko uporczywe i często nawracające przypadłości, ale także objawy infekcji, która może doprowadzić do niepłodności, jeśli zostanie zaniedbana. Infekcje okolic intymnych mogą przydarzyć się kobiecie w każdym wieku, przed porodem, w trakcie ciąży i w połogu. Czy istnieje jedna uniwersalna odpowiedź na pytanie – jak skutecznie wyleczyć i zapobiegać zakażeniom pochwy? Otóż nie, nie istnieje. Można jednak postępować zgodnie z pewnymi wskazówkami, dzięki którym nawet przy pomocy domowych sposobów na infekcje intymne możliwe jest złagodzenie tych najbardziej dokuczliwych objawów. Więcej informacji na ten temat znajduje się w niniejszym artykule.

  • Grypa i RSV – szczepionka, podobieństwa i różnice

    Grypa i RSV (ang. Respiratory Syncytial Virus) to dwie powszechne choroby wirusowe, które mają znaczący wpływ na zdrowie publiczne, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Obie mogą prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u osób starszych, niemowląt oraz osób z osłabionym układem odpornościowym. W tym artykule przyjrzymy się bliżej podobieństwom i różnicom między grypą a RSV, ze szczególnym uwzględnieniem dostępnych szczepień.

  • Dieta w zaburzeniach lękowych. Co jeść, a czego unikać przy stanach lękowych?

    Zaburzenia lękowe dotykają znaczny odsetek dorosłych i dzieci. Osoby z zaburzeniami zmagają się z przewlekłym lękiem i stresem, który często powoduje cierpienie psychiczne i znaczne upośledzenie funkcjonowania pacjentów w wielu sferach ich życia. Tymczasem odpowiednia dieta w zaburzeniach lękowych może korzystnie wpływać na zdrowie układu nerwowego i pomagać w łagodzeniu objawów zaburzeń lękowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.