Krążek antykoncepcyjny (krążek dopochwowy) – skuteczność i skutki uboczne

Współczesne metody antykoncepcji dają kobietom szeroki wybór narzędzi pozwalających kontrolować płodność w sposób wygodny, bezpieczny i skuteczny. Jednym z rozwiązań, które zyskuje na popularności dzięki swojej dyskrecji i efektywności, jest krążek antykoncepcyjny, zwany również krążkiem dopochwowym lub ringiem antykoncepcyjnym. Niniejszy artykuł ma na celu kompleksowe przybliżenie jego mechanizmu działania, skuteczności, możliwych skutków ubocznych oraz praktycznych aspektów codziennego stosowania.

1. Czym jest krążek antykoncepcyjny (krążek dopochwowy, ring antykoncepcyjny)?
2. Jak działa krążek antykoncepcyjny?
3. Zakładanie krążka antykoncepcyjnego
4. Przeciwwskazania do stosowania ringu antykoncepcyjnego
5. Krążek antykoncepcyjny – najczęściej zadawane pytania

Z tego artykułu dowiesz się: 

• czym jest i jak działa krążek antykoncepcyjny,
• jak zakładać krążek dopochwowy,
• jakie są przeciwskazania do zakładania krążka antykoncepcyjnego.

Dzięki temu artykułowi zrozumiesz, że krążek antykoncepcyjny stanowi jedno z najbardziej nowoczesnych i wygodnych rozwiązań w zakresie kontroli płodności. Pozwala na skuteczne zabezpieczenie przed nieplanowaną ciążą dzięki ciągłemu uwalnianiu regulowanych dawek hormonów, przy równoczesnej minimalizacji konieczności codziennej kontroli dawki, jak ma to miejsce w przypadku tradycyjnych tabletek antykoncepcyjnych. Jego aplikacja jest prosta i intuicyjna, a komfort użytkowania stoi na bardzo wysokim poziomie.

Czym jest krążek antykoncepcyjny (krążek dopochwowy, ring antykoncepcyjny)?

Krążek antykoncepcyjny to elastyczny, pierścieniowaty element, który stosuje się wewnątrz pochwy. Jego główną funkcją jest dostarczanie wyselekcjonowanych hormonów w sposób ciągły i kontrolowany, co pozwala na skuteczne zapobieganie ciąży bez konieczności codziennego przyjmowania tabletek. Ten niewielki, przezroczysty lub lekko mleczny ring jest wykonany z elastycznego materiału (kopolimer etylenu i octanu winylu), co zapewnia komfort stosowania pierścienia dopochwowego oraz łatwość aplikacji i usuwania. 

Działanie krążka opiera się na uwalnianiu estrogenu i progestagenu – dwóch kluczowych hormonów, które hamują owulację oraz zagęszczają śluz szyjkowy, utrudniając przemieszczanie się plemników. Hormony uwalniane z krążka wchłaniają się stopniowo i równomiernie, dzięki czemu ich poziom w organizmie jest stabilny a wątroba nie jest tak obciążana jak w przypadku przyjmowania tabletek doustnych. 

Skuteczność krążka dopochwowego

Skuteczność krążka antykoncepcyjnego jest porównywalna do innych hormonalnych metod antykoncepcyjnych, co oznacza, że przy prawidłowym stosowaniu ryzyko zajścia w ciążę jest niezwykle niskie, oscylując wokół ok. 1% rocznie. Tak wysoka skuteczność antykoncepcyjna wynika z ciągłego podawania hormonów i wyeliminowania ryzyka zapomnienia o dawce, które jest częste w przypadku tabletek antykoncepcyjnych.

Ponadto, krążek cechuje się stałą, regulowaną dawką hormonów, co pozwala uniknąć gwałtownych skoków poziomu estrogenów i progestagenów oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia skutków ubocznych typowych dla nieliniowych schematów hormonalnych. Istotne jest jednak, aby stosować go zgodnie z zaleceniami producenta i regularnie wymieniać zgodnie z przewidzianym harmonogramem. 

Jak działa krążek antykoncepcyjny?

Działa jak złożona metoda antykoncepcji hormonalnej – stopniowo uwalnia dwa hormony płciowe (etonogestrel i etynyloestradiol), które wchłaniają się przez błonę śluzową pochwy bezpośrednio do krwi. W efekcie hamowana jest owulacja (czyli uwalnianie komórki jajowej), a śluz szyjkowy staje się gęstszy, co utrudnia plemnikom dotarcie do komórki jajowej i zapobiega zapłodnieniu. 

Zakładanie krążka antykoncepcyjnego

Założenie krążka dopochwowego jest procesem prostym i intuicyjnym, jednak wymaga zachowania odpowiednich standardów higieny oraz podstawowej wiedzy o anatomii kobiecej.

Rekomendowane jest, aby pierścień antykoncepcyjny nosić nieprzerwanie przez okres 21 dni, następnie na 7 dni usunąć i zrobić przerwę w stosowaniu krążka, podczas której powinno pojawić się krwawienie przypominające miesiączkę. Możliwe jest też stosowanie metody ciągłej, jednak wymaga to konsultacji z lekarzem, aby uniknąć zaburzeń hormonalnych.

Przeciwwskazania do stosowania ringu antykoncepcyjnego

Pomimo licznych korzyści, stosowanie krążka antykoncepcyjnego może okazać się niewskazane w wypadku pewnych schorzeń i stanów zdrowotnych. Do kluczowych przeciwwskazań należą:

• choroby zakrzepowo-zatorowe,
• nieuregulowane nadciśnienie tętnicze,
• przebyte epizody zakrzepicy czy zakrzepowego zapalenia żył,
• niewyjaśnione krwawienia z pochwy,
• ciężkie schorzenia wątroby i trzustki,
• migrenowe bóle głowy,
• niektóre typy nowotworów zależnych od hormonów. 

Ponadto, osoby z alergią na składniki krążka, schorzeniami w obrębie narządów płciowych, a także kobiety palące papierosy powyżej 35. roku życia powinny skonsultować stosowanie tej metody antykoncepcji z lekarzem ginekologiem. Profesjonalna weryfikacja pozwoli na ocenę ryzyka i dobór najbardziej odpowiedniej alternatywy. 

Skutki uboczne stosowania krążka dopochwowego

Działania niepożądane są najczęściej obserwowane w tzw. okresie adaptacyjnym, czyli przez pierwsze 2-3 miesiące stosowania, gdy organizm przystosowuje się do nowej równowagi hormonalnej. 

• Bóle głowy i zmiany nastroju: jest to jeden z najczęstszych objawów związanych z estrogenami i progestagenami. Hormony te wpływają na ośrodkowy układ nerwowy, w tym na neuroprzekaźniki takie jak serotonina. Może to prowadzić do wahań nastroju, rozdrażnienia, objawów depresyjnych lub nasilenia migren u osób predysponowanych. 
• Tkliwość piersi i nudności: objawy te są klasycznie związane z działaniem estrogenu. Zazwyczaj mają łagodny charakter i ustępują po okresie adaptacyjnym. 
• Nieregularne krwawienia i plamienia: jest to bardzo częste zjawisko w pierwszych cyklach. Stabilny, niski poziom hormonów utrzymuje endometrium w stanie "spoczynku". Zanim błona śluzowa w pełni się do tego przystosuje, może dochodzić do niewielkich krwawień śródcyklicznych. Zazwyczaj nie świadczy to o obniżeniu skuteczności tej metody antykoncepcji.

Działania niepożądane o charakterze miejscowym

Ta kategoria objawów wynika bezpośrednio z faktu umieszczenia w pochwie fizycznego obiektu oraz miejscowego działania hormonów. 

• Podrażnienie, świąd, nadmierny śluz (upławy): sam krążek, jako ciało obce, może mechanicznie podrażniać delikatną śluzówkę pochwy. Ponadto, hormony (szczególnie estrogen) stymulują produkcję śluzu szyjkowego i pochwowego. U niektórych pacjentek objawia się to stałym uczuciem wilgoci lub gęstszą wydzieliną, co bywa mylone z infekcją. 
• Zwiększone ryzyko infekcji intymnych: to istotny, choć nie powszechny skutek uboczny. Hormony mogą nieznacznie zmieniać pH pochwy oraz skład jej naturalnej mikroflory (bakterii z rodzaju Lactobacillus). Może to stwarzać korzystniejsze warunki do rozwoju kandydozy (grzybicy pochwy) lub waginozy bakteryjnej. Sam pierścień może również stanowić powierzchnię, na której łatwiej tworzy się biofilm bakteryjny. 

Rzadsze skutki uboczne i wpływ długoterminowy

• Wpływ na masę ciała i obrzęki: wbrew powszechnym obawom, badania kliniczne nie wykazują bezpośredniego związku między stosowaniem nowoczesnej antykoncepcji niskodawkowej a znaczącym przyrostem tkanki tłuszczowej. Zgłaszane zmiany masy ciała to najczęściej efekt retencji płynów (obrzęków), za co odpowiedzialny jest komponent estrogenowy. 
• Wpływ na libido: jest to kwestia wysoce indywidualna. U części pacjentek stabilizacja hormonalna i brak obaw przed ciążą poprawia życie seksualne. U innych jednak, supresja owulacji i obniżenie poziomu androgenów (produkowanych przez jajniki) może prowadzić do spadku libido i suchości pochwy. 

Poważne (ale rzadkie) ryzyka: kontekst zakrzepowy

Najpoważniejszym ryzykiem związanym ze wszystkimi złożonymi metodami hormonalnymi (tabletki, plastry, krążki) jest zwiększone ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ), czyli np. zakrzepicy żył głębokich lub zatorowości płucnej. 

Krążek antykoncepcyjny – najczęściej zadawane pytania

Czy można kupić krążek antykoncepcyjny bez recepty?

Krążek dopochwowy jest produktem medycznym wydawanym wyłącznie na receptę. Wynika to z konieczności indywidualnej oceny klinicznej, która pozwala wykluczyć przeciwwskazania i dobrać optymalną metodę antykoncepcji zgodnie z profilem zdrowotnym kobiety. W przypadku zainteresowania tym rozwiązaniem, należy skonsultować się z lekarzem ginekologiem.

Jak głęboko włożyć krążek dopochwowy?

Wprowadzenie krążka wymaga umieszczenia go w pochwie na tyle głęboko, aby nie powodował uczucia dyskomfortu lub wyczuwalności podczas codziennych czynności. Zazwyczaj pierścień powinien opierać się o ścianę pochwy, a jego pozycja powinna być stabilna. Podczas stosunku seksualnego krążek przeważnie nie przeszkadza, choć w przypadku niewygody można go tymczasowo wyjąć. 

Czy krążek dopochwowy może powodować tycie?

Związek między stosowaniem krążka a przyrostem masy ciała jest tematem licznych badań. W większości przypadków nie obserwuje się bezpośredniego wpływu pierścienia na wagę kobiety. Niektóre zmiany hormonalne mogą jednak indukować wahania apetytu czy retencję wody, co może przejściowo skutkować niewielkim zwiększeniem ciężaru ciała, lecz nie jest to regułą. 

Czy można wyjąć krążek na czas stosunku?

Krążek dopochwowy może pozostać na miejscu podczas aktywności seksualnej, ponieważ jego elastyczna konstrukcja umożliwia wygodne dopasowanie do anatomii. W sytuacji, gdy jednak użytkowniczka lub partner odczuwają dyskomfort, krążek można na krótko usunąć i wprowadzić ponownie po zakończeniu stosunku. Ważne, by czas wyjęcia krążka nie przekroczył 3 godzin, aby nie zmniejszyć skuteczności antykoncepcji. 

Czy przy stosowaniu krążka dopochwowego jest miesiączka?

Krążek antykoncepcyjny, podobnie jak większość hormonalnych metod, nie eliminuje całkowicie krwawienia miesięcznego, ale modyfikuje jego przebieg. W czasie tygodniowej przerwy, gdy pierścień dopochwowy  jest usuwany, pojawia się krwawienie z odstawienia, które przypomina miesiączkę. U niektórych kobiet może ono mieć skąpszy przebieg i trwać krócej niż naturalna miesiączka.