Antykoncepcja – zalety i wady

Biorąc pod uwagę, że współżycie seksualne rozpoczynają już nastolatki, należy jak najszerzej upowszechniać wiedzę o skutecznych metodach antykoncepcji, dzięki którym można uniknąć niepożądanej ciąży. Ponieważ metod antykoncepcji jest wiele, a każda z nich ma swoje zalety i wady, wskazania i przeciwwskazania do stosowania, tylko analizując wszystkie te dane, można dobrać właściwą antykoncepcję dla danej osoby. Skuteczność poszczególnych metod ocenia się wg wskaźnika Pearla, który mówi, do ilu ciąż dojdzie u 100 kobiet stosujących daną metodę antykoncepcyjną w ciągu jednego roku. Im niższy jest wskaźnik Pearla, tym metoda antykoncepcyjna jest skuteczniejsza. Zazwyczaj wskaźnik ten podawany jest w postaci dwóch wartości – niższej, świadczącej o zdyscyplinowaniu w stosowaniu danej metody, i wyższej, dotyczącej osób, które nie przestrzegają zasad danej metody. Bez stosowania antykoncepcji wskaźnik Pearla wynosi 60-80.

Antykoncepcja mechaniczna

Metoda ta obejmuje stosowanie prezerwatywy dla mężczyzn lub kapturka zakładanego na szyjkę macicy i spełniające rolę fizycznej bariery oddzielającej nasienie od środowiska pochwy i macicy. Rozmiar kapturka musi dobrać ginekolog i nauczyć go zakładać. Aby prezerwatywa i kapturek spełniały swoje zadanie, należy stosować je podczas każdego stosunku i zakładać zanim dojdzie do kontaktu z narządami płciowymi kobiety. Nie należy smarować ich żadnymi środkami zwilżającymi na bazie oleju, ponieważ olej uszkadza gumę lateksową. Wskaźnik Pearla dla prezerwatywy wynosi 3-36, a dla kapturka 10-19.

Zalety:

• łatwa dostępność bez recepty,
• możność natychmiastowego zastosowania,
• możność łączenia z antykoncepcją chemiczną,
• zabezpieczenie przez prezerwatywę przed zakażeniami przenoszonymi drogą płciową np. HIV, WZW B, kiła, rzeżączka, chlamydioza.

Wady:

• skuteczność uzależniona od dokładnego przestrzegania instrukcji użycia,
• według niektórych obniżenie doznań seksualnych,
• możliwość uczulenia na lateks,
• możliwość przesunięcia się kapturka w czasie stosunku.

Antykoncepcja chemiczna

Należą do niej środki w postaci pianki, kremu lub globulek stosowanych miejscowo do pochwy na 10-20 minut przed stosunkiem zawierające substancję plemnikobójczą (nonoksynol), która inaktywuje plemniki. Wskaźnik Pearla dla tej metody: 4-36.

Zalety:

• łatwa dostępność bez recepty,
• możność natychmiastowego ich zastosowania,
• możność łączenia z antykoncepcją mechaniczną.

Wady:

• skuteczność uzależniona od dokładnego przestrzegania instrukcji użycia,
• możliwość uczulenia na substancję czynną,
• możliwość podrażnienia błony śluzowej pochwy, sromu lub żołędzi.

Antykoncepcja w postaci wkładek domacicznych

Wkładki, znane też jako spirale, są wygodną i pewną metodą. Wkładka zakładana jest przez lekarza do jamy macicy na okres 3-5 lat. Najczęściej ma kształt litery T i wykonana jest z miedzi, która osłabia ruchliwość plemników, ogranicza ich zdolność do pokonania śluzu szyjkowego oraz wywołuje stan zapalny w błonie śluzowej macicy niszczący plemniki i komórkę jajową. Uniemożliwia też zagnieżdżenie się zarodka. Polecana jest kobietom, które nie planują w ciągu kilku lat dzieci. Wskaźnik Pearla 0,5-6. Wkładka z hormonem gestagenem jest skuteczniejsza niż klasyczna wkładka, ponieważ uwalniający się w sposób stały hormon ze zbiorniczka we wkładce powoduje zagęszczenie śluzu szyjkowego blokującego przenikanie plemników oraz zanik błony śluzowej macicy uniemożliwiający ewentualne zagnieżdżenie się zapłodnionego jajeczka.
Wskaźnik Pearla 0,2-1,0.

Zalety:

• wysoka skuteczność,
• długotrwałe działanie,
• brak ogólnoustrojowych objawów ubocznych,
• możliwość stosowania u kobiet karmiących piersią.

Wady:

• początkowo bóle podbrzusza,
• niekiedy plamienia,
• możliwość częstszych zapaleń dróg rodnych,
• konieczność regularnych wizyt u lekarza,
• możliwość niezauważalnego wypadnięcia wkładki,
• po usunięciu wkładki nie od razu można zajść w ciążę.

Antykoncepcja hormonalna

W chwili obecnej jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania ciąży, jeśli tylko stosowana jest prawidłowo. Tabletki antykoncepcyjne zawierają odpowiednio dobrane dawki syntetycznych hormonów płciowych, które hamują wydzielanie przez przedni płat przysadki mózgowej gonadotropin (FSH i LH), co hamuje owulację, uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka w jamie macicy oraz wpływa na zmianę konsystencji śluzu szyjkowego, który staje się nieprzenikliwy dla plemników.

Najpopularniejsze są tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe, które zawierają dwa hormony: estrogen i progestagen. Wskaźnik Pearla dla nich wynosi 0,05-0,5. Wśród tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych możemy wyodrębnić pigułki:
1) jednofazowe – zawierające stałą dawkę progestagenu i estrogenu,
2) trójfazowe – z tabletkami w trzech dawkach odpowiednich do kolejnych 3 tygodni cyklu.
Tabletki te kobieta zażywa przez kolejnych 21 dni, po czym robi 7-dniową przerwę w ich przyjmowaniu i w tym czasie pojawia się tzw. krwawienie z odstawienia.

Zalety:

• brak wpływu na aktywność seksualną, a czasem wręcz zwiększenie libido,
• w cyklu po odstawieniu tabletek można zajść w ciążę,
• dochodzi do uregulowania miesiączek, które dodatkowo stają się mniej obfite,
• zmniejszenie ryzyka nowotworów jajnika i trzonu macicy,
• zabezpieczenie dzięki estrogenom przed osteoporozą.

Wady:

• konieczność regularnego zażywania tabletek, codziennie o stałej porze (ominięcie jednej dawki może osłabić działanie antykoncepcyjne),
• tabletki dostępne wyłącznie na receptę.