Zapalenie przełyku – przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie

Przełyk to przewód o długości około 25 centymetrów, zbudowany z mięśni gładkich, łączący gardło (poprzez zwieracz górny przełyku) z żołądkiem (od którego oddzielony jest zwieraczem dolnym przełyku). Składa się z 3 warstw, najbardziej zewnętrznie znajduje się warstwa surowicza, pod nią mięśniówka oraz najbardziej wewnętrznie od światła przełyku, jego błona śluzowa. To właśnie z jej uszkodzeniem związane jest zapalenie przełyku.  

Zapalenie przełyku – czym jest?    

Zapalenie przełyku może być ostrą lub przewlekłą chorobą zapalną, związaną z uszkodzeniem błony śluzowej. Drażniące lub infekcyjne czynniki powodują jej uszkodzenie oraz osłabienie integralności nabłonka. Przewlekły naciek zapalny powoduje osłabienie ściany przełyku i pogorszenie jego ukrwienia wraz z powstawaniem nadżerek i owrzodzeń. Z czasem dochodzi do martwicy zajętej śluzówki, powstania przetoki (połączenia) z dużymi naczyniami, przylegającymi do przełyku (jak aorta) oraz ostatecznie do perforacji (przebicia) uszkodzonej ściany. Niezależnie od przyczyn przebieg oraz objawy są zbliżone w każdej odmianie zapalenia przełyku.

Zapalenie przełyku – rodzaje

W zależności od wspomnianych przyczyn możemy zróżnicować cztery dominujące rodzaje zapalenia przełyku:

1. Zapalenie refluksowe jest najczęstszą odmianą zapalenia przełyku, wywołaną przez powszechnie występujący GERD (refluksową chorobę przełyku); przyczyną jego powstania jest zarzucanie treści kwasowej z żołądka, spowodowane niesprawnością dolnego zwieracza przełyku; charakterystyczne w tym rodzaju jest to, że nie ustępuje ono pod wpływem zmiany diety oraz leków przeciwzapalnych, a po zastosowaniu leków zmniejszających kwaśność soku żołądkowego,
2. Zapalenie eozynofilowe jest drugą co do częstości przyczyną zapaleń przełyku; stanowi przewlekłą chorobą immunologiczną z eozynofilowymi (rodzaj białych krwinek) naciekami zapalnymi, często występującą u osób z innymi cechami nadwrażliwości (astma, alergiczny nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry); dużą rolę w tej odmianie grają czynniki genetyczne i środowiskowe,
3. Zapalenie zakaźne przełyku ma ściśle określoną przyczynę w postaci bakterii, wirusa, grzyba lub pierwotniaka; z tego względu podstawowym postępowaniem jest leczenie przyczynowe ukierunkowane na konkretny patogen; ten rodzaj zapalenia jest szczególnie częsty u osób z osłabieniem odporności – po chemioterapii, stosujących glikokortykosteroidy, z pełnoobjawową chorobą AIDS,
4. Zapalenie polekowe wiąże się z miejscowym podrażnieniem błony śluzowej przez zalegającą w przełyku tabletkę, popitą zbyt małą ilością wody.

Objawy zapalenia przełyku

Mimo że szczegółowe objawy mogą różnić się nieco między różnymi rodzajami tego zapalenia, to ma ono kilka cech wspólnych. Są to jednak objawy nieswoiste, które mogą też wystąpić w zwykłym zarzucaniu żołądkowo-przełykowym bez zapalenia przełyku:

• zaburzenia oraz ból w trakcie połykania,
• konieczność popijania dużą ilością wody,
• zgaga,
• niesmak w ustach,
• nudności,
• ból za mostkiem.

Dodatkowo w zapaleniach infekcyjnych dochodzą objawy ogólne, takie jak gorączka oraz w zapaleniach wirusowych ból głowy i bóle mięśniowe.

Diagnostyka i leczenie zapalenia przełyku

Diagnostyką i leczeniem chorób przełyku zajmuje się lekarz specjalista gastrolog. Skierowanie do poradni gastrologicznej na NFZ można uzyskać u swojego lekarza rodzinnego w POZ (Podstawowej Opiece Zdrowotnej).

Oprócz badań krwi czy testów alergicznych niezbędnym badaniem w przypadku zapalenia przełyku będzie gastroskopia z biopsją (czyli pobraniem wycinka zmienionej błony śluzowej), które uwidocznią takie zmiany jak:

• obszary zaczerwienienia błony śluzowej,
• owrzodzenia,
• nadżerki pokryte włóknikiem,
• zmiany krwotoczne.

Bioptat (czyli pobrana podczas biopsji próbka) zbadany pod mikroskopem pozwoli na zróżnicowanie przyczyn zmian w przełyku oraz wykluczenie innych przyczyn, takich jak – nowotwory układu pokarmowego, przełyk Barretta, choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia, choroby tkanki łącznej.

W przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego dodatkowo przydatnymi badaniami mogą być manometria przełyku (pomiar ciśnienia, niezbędnego do „pokonania” zwieracza przełyku) oraz pH-metria (czyli pomiar kwaśnej treści z żołądka, poprzez elektrodę umieszczoną w przełyku).

Jeśli chodzi o eozynofilowe zapalenie przełyku, ważne są glikokortykosteroidy (leki przeciwzapalne) oraz dieta eliminacyjna, która eliminuje czynniki alergizujące. W przypadku zapalenia zakaźnego niezbędne będą leki przeciwwirusowe (w przypadku zapalenia na tle CMV czy HIV), antybiotyki (przy zapaleniach bakteryjnych), leki przeciwgrzybicze i przeciwpierwotniakowe. Zapalenie polekowe zakłada konsultację z lekarzem i zmianę postaci stosowanego leku, spożywanie go w trakcie jedzenia oraz popijanie dużą ilością wody.

Leczenie domowe zapalenia przełyku

Mimo że w warunkach domowych nie osiągniemy pełnego wyleczenia zapalenia przełyku, to stosując ogólne zalecenia, możemy wspomóc farmakoterapię oraz zalecenia wydane przez lekarza. Do ogólnych zasad w zapaleniu przełyku możemy zaliczyć:

• unikanie gorących i obfitych posiłków,
• brak pośpiechu przy jedzeniu,
• unikanie leżenia po posiłku,
• dokładne przeżuwanie i popijanie kęsów dużą ilością wody,
• spanie z uniesioną głową i tułowiem,
• unikanie gazowanych napojów oraz kawy,
• ograniczenie słodyczy i cukru,
• rzucenie palenia,
• unikanie alkoholu,
• leczenie otyłości.

Zioła na zapalenie przełyku

Do ziół łagodzących objawy zapalenia przełyku możemy zaliczyć:

• lukrecję,  
• siemię lniane,  
• podbiał,  
• prawoślaz,
• rumianek,
• malwa czarną,
• melisę.

Dieta przy zapaleniu przełyku

W refluksowym zapaleniu przełyku istotne są tylko odpowiednie nawyki żywieniowe i odpowiednia higiena zdrowotna, które zostały wymienione powyżej. Natomiast dieta lecznicza jest wskazana tylko w przypadku eozynofilowego zapalenia przełyku. Stosuje się w tym przypadku empiryczną dietę hipoalergenową – która zakłada eliminację najczęstszych alergenów z pożywienia, tj. mleko, jaja, soję, pszenicę, orzeszki ziemne oraz skorupiaki. W niektórych przypadkach konieczna jest dobrze zbilansowana dieta przemysłowa, która pomoże w osiągnięciu remisji (wycofania się lub zmniejszenia objawów) i powrocie do zwykłej diety eliminacyjnej.