Zwyrodnienie stawu biodrowego — przyczyny, leczenie, ćwiczenia

11.06.2019

Koksartroza, czyli choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego występuje często i jest jedną z głównych przyczyn odczuwania bólu u osób po pięćdziesiątce. Nie da się wyleczyć tej dolegliwości, ale można hamować jej postęp. U kogo się rozwija oraz jak z nią skutecznie walczyć?

Koksartroza to jedno z najczęściej występujących schorzeń narządu ruchu. Uznawana jest za chorobę cywilizacyjną, ponieważ zaraz po chorobach układu krążenia stanowi główny powód niepełnosprawności w społeczeństwie europejskim. W Polsce cierpi na nią ponad 3 mln osób.

Zwyrodnienie stawu biodrowego — objawy

Osoby ze zwyrodnieniem stawu biodrowego skarżą się na palący ból, który nasila się podczas aktywności fizycznej, a ustępuje podczas spoczynku. Pojawia się przede wszystkim w miejscu zmian zwyrodnieniowych, w tym przypadku w okolicy stawu biodrowego, ale nierzadko promieniuje do uda i kolana. W początkowej fazie koksartrozy ból może najpierw wystąpić w stawie kolanowym (wynika to z podrażnienia nerwu zasłonowego w biodrze). Drugim objawem tej choroby jest sztywność (po nocy lub dłuższej bezczynności), a także ograniczona zdolność ruchu w obrębie stawu. Mogą pojawić się obrzęki, zaniki mięśniowe (dotyczą uda i podudzia) oraz przykurcze. Część objawów widoczna jest w badaniu radiologicznym — przede wszystkim utrata chrząstki stawowej, torbiele i narośla kostne (osteofity).

Leczenie koksartrozy polega głównie na działaniu przeciwbólowym i hamowaniu postępu zmian. Choć choroba zwyrodnieniowa stawów została opisana na początku XX wieku, do dziś nie wiadomo, co konkretnie prowadzi do jej rozwoju. Nie ma jednej przyczyny, którą można w porę namierzyć i dzięki niej zapobiec dolegliwości lub ją skutecznie wyleczyć.

Przyczyny zwyrodnienia stawu biodrowego

Istnieją podejrzenia, co do przyczyn koksartrozy. Badania nie są jednak w pełni zgodne. Przykładowo na wzrost ryzyka zwyrodnień narządu ruchu wpływa starzenie się, zmiany tego typu wynikają poniekąd z naturalnych procesów kostnienia i zużywania stawu związanych z wiekiem. Jednakże zwyrodnienie stawu biodrowego dotyka również ludzi młodych, nawet przed 30. rokiem życia, co sugeruje inne niż wiek czynniki sprzyjające. Specjaliści wskazują m.in. na wadę wrodzoną stawu biodrowego (dysplazję), urazy, zapalenie, niektóre schorzenia (np. toczeń rumieniowaty układowy, chorobę Perthesa, staw Charcota), a także styl życia (m.in. ciężką fizyczną pracę w niewygodnej dla stawu pozycji, obciążanie stawów, otyłość).

Leczenie choroby zwyrodnieniowej

Zwyrodnienia stawów nie da się wyleczyć, ale można hamować przebieg choroby i przeciwdziałać dalszym zmianom. Jest to działanie złożone. Pacjent powinien zdawać sobie z tego sprawę, ponieważ powodzenie terapii w dużej mierze zależy od niego — od zaangażowania, systematyczności, często zmiany trybu życia. Celem leczenia jest przede wszystkim łagodzenie/zlikwidowanie bólu, przywrócenie możliwości ruchowych, hamowanie rozwoju choroby i edukacja chorego. By to osiągnąć, potrzeba działań na kilku płaszczyznach: farmakologicznej i niefarmakologicznej, czasem konieczna jest operacja.

Według rekomendacji EULAR (European League Against Rheumatism) lekiem pierwszego rzutu w łagodnym i umiarkowanym bólu jest paracetamol, następnie podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). W niektórych przypadkach stosuje się glukozaminę, lecz nie do doraźnego leczenia, ponieważ efekty zauważalne są dopiero po 2-3 miesiącach przyjmowania leku.

Jeżeli NLPZ nie mogą być zastosowane, można wprowadzić do terapii opioidowe leki przeciwbólowe (jako ostateczność). Niekiedy zalecana jest operacja polegająca najczęściej na wszczepieniu protezy stawu biodrowego (inaczej endoprotezoplastyka). Kwalifikują się do niej chorzy poniżej 70. roku życia, a podstawowe znaczenie w podjęciu decyzji o operacji ma występowanie bólu w czasie obciążenia i spoczynku. Niestety, liczba oczekujących na endoprotezoplastykę stawu jest ogromna, a w kolejce do operacji w ramach NFZ osoby chore czekają dłużej niż rok.

W parze z leczeniem doraźnym idzie fizjoterapia (głównie ćwiczenia), a u osób z nadwagą również obniżenie masy ciała. Gimnastykę należy wykonywać regularnie, codziennie po kilka razy, aby przyniosła pożądany efekt. Dlatego tak ważne jest zaangażowanie samego pacjenta.

Ćwiczenia pomocne w zwyrodnieniu stawu biodrowego

Badania jasno dowodzą, że kinezyterapia, czyli „leczenie ruchem” przynosi pozytywne rezultaty w terapii choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego. Osoby, które regularnie wykonują ćwiczenia zalecone przez fizjoterapeutę odczuwają poprawę jakości życia i przede wszystkim mniejszy ból.

Celem fizjoterapii (oprócz znoszenia bólu) jest rozluźnianie napiętych mięśni i ich wzmacnianie, odciążanie stawu, przeciwdziałanie przykurczom, nauka wykorzystania pomocy ortopedycznych (kul, lasek, stabilizatorów stawów, balkoników etc.) oraz takie instruowanie chorego, by na co dzień chronił, a nie obciążał uszkodzony staw. Pacjenci nie powinni długo stać, chodzić na męczące i długie spacery, dźwigać, pokonywać nierówny teren.

Kinezyterapia skierowana do osób z koksartrozą to głównie ćwiczenia izometryczne, pomagające w odciążaniu stawów, na wzmocnienie siły mięśniowej w rejonie chorego stawu i ćwiczenia poprawiające ogólną kondycję. Ważne jest to, aby były dobrane do potrzeb pacjenta przez doświadczonego fizjoterapeutę. Lekarz specjalista może zalecić też inne zabiegi w ramach fizjoterapii, np. krioterapię, ultradźwięki, elektroterapię lub działanie polem magnetycznym. Osobom z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego zalecana jest także codzienna umiarkowana aktywność, np. w formie nordic walking, jazdy na rowerze, pływania, ćwiczeń na stepperze, na nartach biegowych oraz tai-chi.