Bezpieczne zabiegi z botoksem – na co uważać? Kto może podać botoks?

Botoks to preparat, który może skutecznie wygładzać zmarszczki oraz pomóc uporać się z bruksizmem czy migreną. Warto jednak pamiętać, że bezpieczeństwo zabiegu zależy od źródła preparatu, kwalifikacji osoby podającej toksynę i przestrzegania procedur medycznych. Nielegalne produkty stanowią realne zagrożenie dla zdrowia i życia. Przed poddaniem się zabiegowi z użyciem toksyny botulinowej niezbędne jest uzyskanie rzetelnej wiedzy na temat samej substancji, mechanizmu jej działania oraz regulacji prawnych i medycznych w Polsce.

1. Jak działa botoks?
2. Kiedy stosuje się botoks?
3. Botoks w świetle polskiego prawa
4. Kto może podawać botoks?
5. Ryzyko i potencjalne skutki uboczne nieumiejętnie podanego botoksu
6. Bezpieczne zabiegi botoksem – podsumowanie

Jak działa botoks?

Botoks to potoczna nazwa preparatu zawierającego toksynę botulinową (typ A). Substancja ta jest białkiem wytwarzanym przez bakterię Clostridium botulinum. Chociaż jej nazwa może brzmieć groźnie, w profesjonalnej medycynie estetycznej toksynę stosuje się w bardzo małych, bezpiecznych dawkach.

Działanie toksyny botulinowej polega na blokowaniu przewodnictwa nerwowo-mięśniowego. Mówiąc prościej, po wstrzyknięciu do mięśnia toksyna uniemożliwia uwolnienie acetylocholiny – neuroprzekaźnika, który odpowiada za skurcz mięśnia. W efekcie mięsień zostaje tymczasowo sparaliżowany i nie może się kurczyć. Skóra nad nim ulega rozluźnieniu, a widoczne zmarszczki mimiczne (tzw. dynamiczne), np. na czole, lwia zmarszczka czy kurze łapki, ulegają spłyceniu lub całkowitemu wygładzeniu.

Kiedy stosuje się botoks?

Najczęstszym zastosowaniem toksyny botulinowej w medycynie estetycznej jest redukcja zmarszczek w górnej części twarzy, takich jak pionowe bruzdy między brwiami, zmarszczki w kącikach oczu pojawiające się podczas uśmiechu lub poziome linie na czole powstające przy unoszeniu brwi.

Botoks wykorzystuje się również w leczeniu:

• nadpotliwości (hiperhydrozy) – iniekcje w pachy, dłonie lub stopy skutecznie blokują działanie gruczołów potowych;
• bruksizmu – zgrzytanie zębami może prowadzić do bólu głowy i ścierania się szkliwa, a wstrzyknięcie toksyny w mięśnie żwacze zmniejsza ich napięcie;
• migreny chronicznej – botoks może zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków migreny u niektórych pacjentów;
• spastyczności mięśni – pomaga w rehabilitacji po udarach.

Botoks w świetle polskiego prawa

W Polsce toksyna botulinowa jest lekiem na receptę, a jej podawanie jest procedurą medyczną. Oznacza to, że jest traktowana jak zabieg z zakresu medycyny, a nie usług kosmetycznych. To kluczowa informacja, która ma bezpośredni wpływ na to, kto może legalnie i bezpiecznie przeprowadzić zabieg.

Żaden inny zawód, w tym kosmetolog, nie ma uprawnień do wykonywania iniekcji z tej substancji. Niestety, wciąż można spotkać oferty zabiegów w salonach kosmetycznych, ale należy traktować je jako potencjalnie niebezpieczne i niezgodne z prawem.

Kto może podawać botoks?

Jak już wspomniano, zabieg z użyciem toksyny botulinowej może wykonać wyłącznie lekarz lub lekarz dentysta z odpowiednią wiedzą, doświadczeniem i przeszkoleniem w zakresie medycyny estetycznej, posiadający prawo do wykonywania zawodu (można to sprawdzić w Centralnym Rejestrze Lekarzy).

Wybór odpowiedniego specjalisty jest kluczowy dla bezpieczeństwa i uzyskania zadowalających efektów. Dobry lekarz:

• przeprowadzi szczegółowy wywiad medyczny i wykluczy przeciwwskazania (np. ciążę, karmienie piersią, choroby nerwowo-mięśniowe, przyjmowanie niektórych antybiotyków);
• dokładnie przeanalizuje rysy twarzy i mimikę, aby podać odpowiednią dawkę w precyzyjne punkty;
• używa wyłącznie oryginalnych, certyfikowanych preparatów, które są przechowywane i przygotowywane zgodnie z zaleceniami producenta;
• poinformuje o możliwych skutkach ubocznych i zaleceniach pozabiegowych.

W gabinecie lekarskim zawsze warto pytać osobę wykonującą zabieg o kwalifikacje, wykształcenie, certyfikaty, szkolenia i doświadczenie.

Ryzyko i potencjalne skutki uboczne nieumiejętnie podanego botoksu

Chociaż zabieg z toksyną botulinową jest uważany za bezpieczny, brak doświadczenia lub niewłaściwa technika iniekcji mogą spowodować niepożądane efekty, które w najlepszym wypadku zepsują efekt, a w najgorszym mogą prowadzić do poważnych komplikacji. Warto pamiętać, że preparat zawsze „wędruje” od miejsca wstrzyknięcia, dlatego nawet milimetrowe przesunięcie igły ma znaczenie.

Najczęstsze błędy i ich konsekwencje:

• Opadnięcie powieki (ptoza) – to najpoważniejszy i najbardziej widoczny skutek uboczny. Zdarza się, gdy preparat migruje do mięśnia odpowiedzialnego za unoszenie powieki. Może utrzymywać się od kilku tygodni do kilku miesięcy aż do momentu ustąpienia działania toksyny.
• „Zamrożona” twarz – zbyt duża dawka lub wstrzyknięcie preparatu w zbyt wiele punktów mogą całkowicie zablokować mimikę i nadać twarzy nienaturalny, przypominający maskę wygląd.
• Nierówna mimika – iniekcje w niewłaściwe punkty mogą skutkować asymetrią brwi (tzw. efekt Spocka) lub kącików ust.
• Worki pod oczami – zbyt mocne osłabienie mięśnia okrężnego oka może spowodować widoczne obrzęki, ponieważ zaburzony zostaje drenaż limfatyczny.
• Ból głowy i nudności – chociaż rzadkie, mogą pojawić się po zabiegu, gdy preparat zacznie działać.
• Zwiększone zmarszczki na innych obszarach twarzy – osłabienie jednych mięśni może powodować, że inne przejmą ich funkcje i będą pracować mocniej. Przykładem jest pojawienie się zmarszczek wokół nosa (tzw. bunny lines) po zabiegu na lwią zmarszczkę.

Wszystkie powyższe powikłania są tymczasowe, ale mogą być bardzo frustrujące. Z tego względu tak ważne jest, aby wybrać doświadczonego lekarza, który zna anatomię twarzy i potrafi precyzyjnie dawkować preparat.

Ważne: Od 4 czerwca do 14 lipca 2025 roku w Wielkiej Brytanii odnotowano kilkadziesiąt przypadków jatrogennego botulizmu, czyli zatrucia spowodowanego zabiegiem medycznym z użyciem toksyny botulinowej. Główną przyczyną tych zdarzeń było wykorzystanie produktów, które nie miały odpowiedniego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, co wskazuje na ich pochodzenie z nielegalnych źródeł.

Bezpieczne zabiegi botoksem – podsumowanie

Zawsze należy zweryfikować wykształcenie, doświadczenie i certyfikaty specjalisty oraz upewnić się, że używa oryginalnych, certyfikowanych preparatów, co jest podstawą bezpieczeństwa. Niewłaściwa technika iniekcji może prowadzić do niepożądanych skutków takich jak opadanie powiek czy asymetria twarzy. Wybór kompetentnego lekarza minimalizuje ryzyko nieudanych efektów.