Toksyna botulinowa typu A, Toxinum botulinicum typum a - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o toksynie botulinowej typu a

Rok wprowadzenia na rynek
1989
Substancje aktywne
toksyna botulinowa typu a
Działanie toksyny botulinowej typu a
poraża przewodnictwo nerwowo-mięśniowe
Postacie toksyny botulinowej typu a
proszek do sporządzenia roztworu do wstrzykiwań
Układy narządowe
układ mięśniowy
Specjalności medyczne
Chirurgia plastyczna, Dermatologia i wenerologia, Neurologia
Rys historyczny toksyny botulinowej typu a

Toksyna botulinowa typu A po raz pierwszy została zarejestrowana w 1989 roku  do leczenia zeza, kurczu powiek, a następnie dystonii szyjnej. Preparat nosił nazwę Botox i został wprowadzony przez podmiot odpowiedzialny firmę Allergan, znaną wcześniej pod nazwą Oculinum. Dwa lata później brytyjska firma Porton (Speywood) wprowadziła preparat Dysport, którego wskazania było podobne. W 2000 roku niemiecka firma Merz wprowadziła do użytku medycznego preparat Xeomin, pozbawiony białek kompleksujących. Badania na toksyną botulinową rozwijają się dynamicznie, dlatego w praktyce klinicznej pojawiają się wciąż nowe preparaty i wskazania do ich stosowania.

Wzór sumaryczny toksyny botulinowej typu a

C6760H10447N1743O2010S32

Spis treści

Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające toksynę botulinową typu a

Wskazania do stosowania toksyny botulinowej typu a

Toksyna botulinowa jest substancją, która wywołuje zwiotczenie mięśni. Efekt ten jest przejściowy i z czasem stopniowo ustępuje. 

Toksyna botulinowa typu A jest stosowana między innymi w stanach przebiegających ze skurczem mięśni takich jak: dynamiczna stopa końska spowodowana spastycznością u dzieci w wieku 2 lat i starszych z mózgowym porażeniem dziecięcym, połowiczy kurcz twarzy, kurcz powiek, kurczowy kręcz szyi, a także spastyczność kończyny górnej po udarze mózgu. Substancję stosuje się również w pierwotnej, nadmiernej potliwości pach, niereagującej na leczenie miejscowe. Wskazaniem do stosowania jest także leczenie zmarszczek gładzizny czoła spowodowanych nadmiernym kurczeniem się mięśni oraz przewlekłe bóle migrenowe głowy u dorosłych (występujące co najmniej 15 dni w miesiącu). Ponadto toksyna botulinowa typu A wskazana jest leczeniu zaburzeń czynności pęcherza moczowego takich jak idiopatyczna nadreaktywność pęcherza moczowego oraz nadreaktywność mięśnia wypieracza pęcherza moczowego z objawami nietrzymania moczu.

Dawkowanie toksyny botulinowej typu a

Toksynę botulinową typu A stosuję domięśniowo.

Dawka stosowana w leczeniu zależna od wieku, jednostki chorobowej, chorób towarzyszących.

Toksyna botulinowa typu A powinna być podawana wyłącznie przez lekarzy posiadających odpowiednie kwalifikacje. Lekarz indywidualnie ustala dawkę i musi posiadać wymagany do podania substancji sprzęt.

Przeciwskazania do stosowania toksyny botulinowej typu a

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na kompleks Clostridium botulinum typu A. Substancja nie można zostać podana, jeśli w miejscy, w którym ma zostać zastosowana, występuje zakażenie. 

W przypadku wykorzystania substancji do leczenia zaburzeń czynności pęcherza moczowego – toksyna botulinowa typu A jest przeciwwskazana u pacjentów, u których występuje ostre zatrzymanie moczu w momencie terapii a jednocześnie nie są cewnikowani (lub nie będą cewnikowani po zakończeniu terapii gdyby zachodziła taka konieczność). Substancja jest również przeciwskazana jeśli występuje zakażenie dróg moczowych w momencie leczenia.

Substancji nie należy również stosować w leczeniu spastyczności u pacjentów z utrwalonym przykurczem. Przeciwwskazaniem są uogólnione zaburzenia czynności mięśniowej jak na przykład myasthenia gravis, zespół Lamberta–Eatona.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania toksyny botulinowej typu a

Toksynę botulinową typu A należy stosować ostrożnie w przypadku subklinicznych lub pełnoobjawowych zaburzeń przewodzenia nerwowo–mięśniowego. Istnieje bowiem możliwość nadmiernego osłabienia mięśni.

Po zastosowaniu toksyny botulinowej typu A, istnieje możliwość wystąpienia reakcji anafilaktycznej.

Istnieją doniesienia o rzadkich przypadkach zgonu na skutek zapalenia płuc, zaburzeń połykania i innych powikłań po podaniu toksyny botulinowej typu A.

Zbyt częste podawanie toksyny botulinowej lub stosowanie zbyt dużych dawek może prowadzić do oporności na leczenie (w wyniku wyprodukowania przez organizm przeciwciał neutralizujących).

Pacjent powinien stopniowo zwiększać swoją aktywność po leczeniu.

Należy zachować ostrożność w przypadku znacznego osłabienia, zaniku mięśni lub stanu zapalnego w miejscu podawania toksyny botulinowej typu A.

Toksyna botulinowa typu A powinna być stosowana ostrożnie u osób z obwodowymi neuropatiami ruchowymi.

Zastosowanie substancji do mięśnia okrężnego oka, może wywołać zmniejszyć częstotliwość mrugania.

Należy zachować ostrożność u chorych z ryzykiem jaskry z zamykającym się kątem przesączania, ze względu na antycholinergiczne działanie substancji.

Zaleca się przeprowadzenie badań nad przyczyną występowania nadmiernej potliwości pach, w celu wykrycia ewentualnej pierwotnej choroby (nadczynności tarczycy, guza chromochłonnego).

Interakcje toksyny botulinowej typu a z innymi substancjami czynnymi

Teoretycznie działanie neurotoksyny botulinowej typu A może zostać spotęgowane przez antybiotyki aminoglikozydowe.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Streptomycyna (Streptomycin) aminoglikozydy
Teoretycznie działanie neurotoksyny botulinowej typu A może zostać spotęgowane przez antybiotyki aminoglikozydowe
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Gentamycyna (Gentamicin) aminoglikozydy
Leki z grupy 4-aminochinolin mogą osłabić działanie toksyny botulinowej typu A.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Hydroksychlorochina (Hydroxychloroquine) substancje przeciwmalaryczne o zróżnicowanym mechanizmie działania

Wpływ toksyny botulinowej typu a na prowadzenie pojazdów

Toksyna botulinowa typu A może powodować astenię, osłabienie mięśni, zawroty głowy oraz zaburzenia widzenia. 

Wpływ toksyny botulinowej typu a na ciążę

Brak wystarczających danych na temat bezpieczeństwa stosowania toksyny botulinowej typu A u kobiet w ciąży. Badania na zwierzętach wykazały ryzyko uszkodzenia płodu. Toksyna botulinowa typu A nie powinna być stosowana u kobiet w okresie ciąży, chyba że jest to konieczne.

Wpływ toksyny botulinowej typu a na laktację

Brak danych dotyczących obecności toksyny botulinowej typu A w mleku kobiecym. Nie zaleca się stosowania substancji w okresie laktacji.

Wpływ toksyny botulinowej typu a na płodność

Brak danych klinicznych dotyczących płodności podczas stosowania toksyny botulinowej typu A. Dane związane z badaniami na samcach i samicach szczurów wykazały zmniejszenie płodności.

Inne możliwe skutki uboczne

Podanie zewnętrzne (miejscowe): reakcje miejscowe. W zależności od jednostki chorobowej po podaniu toksyny botulinowej typu A mogą wystąpić między innymi następujące skutki uboczne:

  • w przypadku dynamicznej stopy końskiej najczęściej występują: zapalenie gardła, ból nóg, przypadkowe urazy, gorączka, zapalenie oskrzeli, zapalenie ucha, zakażenia wirusowe;
  • w przypadku kurczowego kręcz szyi: zaburzenia połykania, osłabienie mięśni szyi, suchość w ustach, ogólne osłabienie, objawy grypopodobne, zawroty głowy,  senność;
  • w przypadku kurczu powiek i połowiczego kurcz twarzy: opadnięcie powieki, podwójne widzenie, porażenie środkowych mięśni twarzy, światłowstręt, łzawienie, podrażnienie spojówek, zapalenia rogówki, suchość oczu, zasinienia, puchnięcie powiek;
  • w przypadku spastyczności kończyny górnej po wylewie: osłabienie siły mięśniowej, ból ramienia, zakażenie, objawy grypopodobne, suchość w jamie ustnej, ból, zaparcia, biegunka, zapalenie gardła, senność, parestezje, obrzęki, ból głowy;
  • w przypadku nadmiernej potliwości: wyrównawcze pocenie się, osłabienie siły mięśni, ból ramion, świąd;
  • w przypadku zmarszczki gładzizny czoła: chwilowy paraliż innych, przyległych grup mięśni;
  • w przypadku zaburzeń czynności pęcherza moczowego: zakażenia dróg moczowych, bakteriomocz, dysuria, częstomocz, obecność leukocytów w moczu.

Objawy przedawkowania toksyny botulinowej typu a

Nadmierne dawki mogą powodować porażenia nerwowo–mięśniowe.

Mechanizm działania toksyny botulinowej typu a

Toksyna botulinowa typu A jest egzotoksyną wytwarzaną przez laseczki Clostridium botulinum. Poprzez trwałe łączenie się z płytką nerwowo–mięśniową, substancja poraża przewodnictwo nerwowo–mięśniowe w wyniku fragmentacji białka SNAP–25 (synaptosomal protein). Białko to jest niezbędne w procesie uwalniania acetylocholiny z zakończeń presynaptycznych. Po podaniu do mięśnia (za pomocą wstrzyknięcia) następuje szybkie wiązanie toksyny ze specyficznymi powierzchniowymi receptorami komórkowymi – charakteryzują się one wysokim powinowactwem do substancji. Później toksyna jest transportowana poprzez błonę komórkową na drodze endocytozy z udziałem receptorów pośredniczących. W końcowym etapie toksyna jest uwalniana do płynu wewnątrzkomórkowego. Procesowi temu towarzyszy hamowanie uwalniania acetylocholiny z pęcherzyków synaptycznych.

Wchłanianie toksyny botulinowej typu a

Po wstrzyknięciu do mięśni maksymalne porażenie występuje po 2 tygodniach i utrzymuje się przez 2–4 miesiące.

Dystrybucja toksyny botulinowej typu a

Uważa się, że po zastosowaniu dawek leczniczych toksyny botulinowej typu A, następuje niewielka dystrybucja systemowa – nie przeprowadzono typowych badań farmakokinetycznych.

Metabolizm toksyny botulinowej typu a

Toksyna botulinowa typu A jest prawdopodobnie metabolizowany przez proteazy, a jej molekularne składniki włączane w normalne ścieżki przemian metabolicznych. 

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.