Brzuch stresowy – czym jest i jak się go pozbyć?
Maria Brzegowy

Brzuch stresowy – czym jest i jak się go pozbyć?

Spora część z nas „zajada stres”. Są jednak i tacy, którzy w momencie zwiększonego napięcia nie są w stanie tknąć czegokolwiek. Okazuje się, że w przypadku tych pierwszych skłonność do sięgania po wysokokaloryczne posiłki może wynikać z pewnych zmian fizjologicznych naszego ustroju. Czy jednak można tym tłumaczyć fakt rosnącej masy ciała i trudności w odchudzaniu, zwłaszcza gdy z uporem twierdzimy „że wcale nie jemy więcej”? Przyjrzyjmy się kortyzolowi – „hormonowi stresu”. Czy może on zwiększać ryzyko występowania „brzucha stresowego”? 

Brzuch stresowy a kortyzol – czy ten hormon sprzyja nadwadze? 

Kortyzol należy do najsilniejszych, naturalnych hormonów glikokortykosteroidowych w organizmie człowieka, syntetyzowanym w korze nadnerczy. Jego obecność pozwala na adaptację ustroju do zmian przebiegających w „sytuacjach stresowych”, stąd nazywa się go często „hormonem stresu”. Między innymi dzięki niemu zmianom podlega tempo metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczów, jak również funkcje poszczególnych układów oraz narządów. 

Fizjologicznie kortyzol bierze udział w modyfikowaniu gospodarki wodno-mineralnej organizmu, pracy układu sercowo-naczyniowego, ośrodkowego układu nerwowego oraz metabolizmu kości. Zarówno jego za wysokie stężenie, jak i za niskie może prowadzić do zwiększonego ryzyka zachorowania na wybrane choroby, klasyczne endokrynopatie, w tym: zespół Cushinga czy choroba Addisona. 

Wydzielanie kortyzolu podlega rytmowi dobowemu – organizm produkuje go najwięcej podczas snu, w drugiej połowie nocy, stąd rano, tuż po przebudzeniu, stężenie hormonu jest najwyższe. Wartość ta ulega obniżeniu przez kolejne godziny, aż do późnego wieczora, by w drugiej połowie nocy ponownie wzrosnąć. Poziom kortyzolu może jednak ulec wahaniom w przebiegu działania różnych stresorów

Znaczna część zmian metabolicznych przebiegających w ustroju pod wpływem działania kortyzolu związana jest z jego ingerencją w metabolizm glukozy. Kortyzol silnie oddziałuje na gospodarkę węglowodanową, czego następstwem jest m.in. zwiększenie stężenia glukozy we krwi. Kortyzol wpływa również na redystrybucję białej tkanki tłuszczowej w okolicach narządów wewnętrznych, co w dalszej konsekwencji przekłada się na gromadzenie wisceralnej (trzewnej) tkanki tłuszczowej. Ta z kolei jest źródłem stanu zapalnego, a ten – będzie sprzyjał dalszemu nasileniu się wydzielania kortyzolu przez nadnercza. Wzrost kortyzolu będzie także związany z gospodarką hormonalną (w tym z działaniem hormonów tarczycy, hormonów płciowych), zmierzając do utraty masy mięśniowej i nasilając jeszcze bardziej akumulację tkanki tłuszczowej wokół narządów wewnętrznych.  

Brzuch kortyzolowy – stres a tycie 

Stres nie pozostaje obojętny dla naszego organizmu, zwłaszcza gdy występuje przewlekłe, w dużym nasileniu. Podnosi ciśnienie tętnicze krwi, wpływa na gospodarkę składników mineralnych czy gospodarkę węglowodanową.

Nasz organizm charakteryzuje wiele zdolności adaptacyjnych umożliwiających przetrwanie w każdej sytuacji. Pod wpływem stresorów następuje więc kaskada reakcji obronnych, które mają za zadanie poradzenie sobie ze zmienionym stanem. I tak, czynnik stresowy pobudza podwzgórze, które wydziela kortykoliberynę (CRH). Następnie zostaje pobudzona przysadka, która uwalnia adrenokortykotropinę (ACTH). Ta z kolei pobudza nadnercza do wydzielania kortyzolu (oś podwzgórzeprzysadkakora nadnerczy; HPA). Stres pobudza również układ współczulny, „zmuszając” rdzeń nadnerczy do wydzielania adrenaliny i noradrenaliny.  

W przebiegu omówionych reakcji dochodzi do m.in. pobudzenia procesów odpornościowych, wzrostu koncentracji i nasilenia apetytu, co powoduje niejako przygotowanie organizmu do walki z zagrożeniem. Gdy jednak sytuacja taka będzie się przedłużać, może dojść do rozwinięcia się procesów patologicznych, takich jak osłabienie układu odpornościowego, uczucie lęku, wycofanie, a w wyniku nadmiernego jedzenia – zwiększonego ryzyka rozwoju otyłości.

Warto wiedzieć, że aktywacja osi podwzgórze–przysadka–nadnercza, prowadząca do zwiększenia wydzielania m.in. kortyzolu, może być także indukowana przez inne stresory biologiczne, nie tylko bodziec psychiczny. Należą do nich m.in. zbyt mała ilość snu, odwodnienie czy przedłużające się głodzenie. 

Powiązane produkty

Brzuch stresowy (kortyzolowy) –  jak go rozpoznać? U kogo może się pojawić? 

Przewlekle trwające, nasilone sytuacje stresowe, prowadzą do uruchomienia się w organizmie szeregu reakcji obronnych, w tym wytwarzania hormonów „walki lub ucieczki”. Podwyższone stężenie kortyzolu w pewnej grupie osób zwiększa ryzyko przyjmowania wyższej liczby kalorii w porównaniu do zwyczajowej diety, co w dalszej konsekwencji może sprzyjać nabywaniu kolejnych kilogramów. Ponieważ w opisanej sytuacji obserwuje się zazwyczaj gromadzenie tkanki tłuszczowej w rejonie brzucha, bywa, że potocznie otyłość taką nazywa się brzuchem stresowym bądź kortyzolowym. Dodatkowo może temu towarzyszyć też nadciśnienie, stany hiperglikemii, podwyższone stężenie triglicerydów czy niskie stężenie cholesterolu frakcji HDL.  

Zależności pomiędzy stresem a poziomem wybranych hormonów podlegają ciągłym badaniom. Bywa bowiem, że i u osób szczupłych, niemających problemów z nadmiernym przejadaniem się, stwierdza się przypadki nadmiernej sekrecji wybranych hormonów. Niezmienną przyczyną wzrostu masy ciała pozostaje więc dodatni bilans energetyczny tj. przyjmowanie zbyt dużej liczby kalorii w stosunku do wydatkowanych – niezależnie od tego, czy na wysokość naszego apetytu ma wpływ jakakolwiek reakcja organizmu, czy też po prostu nieprawidłowe nawyki żywieniowe. 

Dieta na brzuch stresowy – jak mu zapobiegać i jak się go pozbyć? 

Przyjmuje się, że nadmierna sekrecja kortyzolu może wynikać z m.in. prowadzonego niezdrowego stylu życia, w tym nadużywania alkoholu, spożywania diety wysoko przetworzonej i braku higieny snu oraz odpoczynku. Stąd też w zakresie profilaktyki „brzucha stresowego” oraz otyłości rekomenduje się wdrożenie powszechnie przyjętych zasad zdrowego żywienia. Dieta powinna obejmować m.in.: 

  • regularne spożywanie posiłków w stałych odstępach czasu; 
  • unikanie restrykcyjnych, bardzo niskokalorycznych diet
  • rezygnację z żywności wysoko przetworzonej typu fast food, dania instant itd.; 
  • komponowanie dań na bazie produktów odznaczających się niskim indeksem glikemicznym (niski – większość surowych warzyw i owoców, produkty zbożowe z pełnego ziarna, w tym grube kasze, płatki zbożowe, a ponadto naturalny nabiał, mięso i ryby oraz ich nisko przetworzone produkty, oleje roślinne, orzechy, nasiona itp.; wysoki – słodycze, alkohol, dania na bazie „białej mąki”, w tym kluski, pierogi, jasny makaron, owoce suszone, kandyzowane, w puszkach itp.);  
Sprawdź, jak powinna wyglądać dieta o niskim IG.
  • komponowanie posiłków z produktów o działaniu „przeciwzapalnym”, w tym m.in. ze świeżych warzyw i owoców (powinny zajmować przynajmniej połowę talerza), ryb morskich, orzechów (włoskich, laskowych, migdałów), olejów roślinnych (oliwa z oliwek extra vergine, olej rzepakowy) itp.;  
  • właściwe nawodnienie tj. min. 2 l czystych płynów w przypadku kobiet i 2,5 l u mężczyzn; 
  • eliminację spożycia alkoholu i palenia papierosów;
  • regularny wysiłek fizyczny intensywnością dopasowany do możliwości danej osoby; 
  • 78 godzin niczym nieprzerwanego snu; 
  • czas na codzienny odpoczynek, najlepiej „bez ekranu”, tj. oglądania telewizji, przeglądania telefonu itd. 
Warto podkreślić, że długotrwały, silny stres może zaburzać naszą zdolność logicznego myślenia, stąd łatwiej nam dokonywać niezdrowych wyborów żywieniowych. 
  1. S. Konturek, Fizjologia człowieka. Wydanie 3, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2020. 
  2. P. Jonczyk, Kortyzol – hormon o działaniu antyanabolicznym, „Edukacja biologiczna i środowiskowa”, nr 4 2014. 
  3. B. Bagrowski, Szkodliwy wpływ długotrwałego stresu na układ ruchu, „Edukacja biologiczna i środowiskowa”, nr 3 2018. 
  4. P. Kłósek, Rola stresu psychologicznego w neuroendokrynnej regulacji pobierania pokarmu i powstawaniu otyłości, „Forum Zaburzeń Metabolicznych”, nr 7 (3) 2016. 
  5. K. Karabin 2019. Zaburzenia wydzielania kortyzolu – część I, wspolczesnadietetyka.pl [online], https://www.wspolczesnadietetyka.pl/z-gabinetu-dietetyka/zaburzenia-wydzielania-kortyzolu-czesc-i [dostęp:] 16.09.2021. 
  6. I-K. Jeong, The role of cortisol in the pathogenesis of the metabolic syndrome, „Diabetes & Metabolism Journal”, nr 36 (3) 2012. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zdrowe żywienie ucznia, czyli dieta pomocna w nauce

    Wrzesień jest miesiącem, kiedy dla ucznia wszystko zaczyna się od nowa. Nowe podręczniki, obowiązki, czasami nowe przedmioty i nauczyciele, zajęcia dodatkowe. Czy pamiętamy o wszystkich jego potrzebach, w tym żywieniowych? Dowiedz się więcej!

  • Peskatarianizm – na czym polega?

    Obecnie coraz więcej osób postanawia zmienić swój sposób żywienia, decydując się na przejście na wegetarianizm i wykluczenie mięsa z diety. Modelem żywieniowym bazującym na diecie wegetariańskiej jest peskatarianizm, który zakłada wykluczenie mięsa czerwonego i białego, ale pozostawienie w menu ryb oraz owoców morza. Jakie są zasady diety peskatariańskiej i dla kogo będzie ona dobrym wyborem?

  • Co zabrać ze sobą na wakacje?

    Wakacje to wyjątkowy czas, na który czekamy przez cały rok. Aby jednak nasz urlop przebiegł tak, jak sobie wymarzyliśmy, konieczne jest podjęcie odpowiednich przygotowań. Sprawdź filmowy poradnik DOZ.pl dotyczący najpotrzebniejszych rzeczy, które należy zabrać ze sobą w podróż, aby wypoczynek upłynął nam bezpiecznie i spokojnie.

  • Dieta kapuściana (prezydencka) – na czym polega? Czy działa?

    Stale rosnąca liczba osób z nadwagą i otyłością sprawia, że diety odchudzające cieszą się nadal dużym zainteresowaniem wśród społeczeństwa. Jednym ze skutecznych sposobów na szybką utratę masy ciała jest dieta kapuściana, zwana również dietą prezydencką. Pomimo że przynosi szybkie efekty, to nie jest zalecana przez wykwalifikowanych dietetyków i lekarzy.

  • Skurczowe bóle menstruacyjne: czym są i jak sobie z nimi radzić?

    Bóle menstruacyjne, czyli skurczowe bóle w trakcie okresu (miesiączki), to dolegliwość, której doświadczyła większość kobiet1. Bóle menstruacyjne mogą pojawić się już przed miesiączką i mogą mieć duże natężenie. Zazwyczaj występują w podbrzuszu, ale mogą też rozprzestrzeniać się na górną część ud, nogi i plecy2,3. Mogą im również towarzyszyć nudności, wymioty, wzdęcia i biegunka3. Wszystko to, w połączeniu z utratą krwi i bólem, może powodować naprawdę kiepskie samopoczucie.

  • Maślanka – właściwości zdrowotne i przeciwwskazania. Czy maślanka jest zdrowa?

    Mleko oraz przetwory mleczne to ważna grupa produktów w żywieniu zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Produkty te zawierają duże ilości dobrze przyswajalnego wapnia, pełnowartościowe białko, witaminy oraz składniki mineralne. Jednym z najważniejszych wyrobów przemysłu mleczarskiego jest maślanka. Na co jest dobra maślanka? Jakie ma właściwości oraz kto powinien unikać jej spożywania?

  • Czy proteinowa dieta Dukana działa? Fazy diety i skutki uboczne

    Dieta Dukana jest znana inaczej jako dieta proteinowa, białkowa oraz Protal (z jęz. fr. protéines alternatives). Pomysłodawcą tej słynnej diety jest były francuski dietetyk Pierre Dukan, który w 2013 roku otrzymał zakaz wykonywania zawodu lekarza na terenie Francji. Mimo to dieta Dukana zyskała w ostatnich latach miano jednej z najpopularniejszych diet odchudzających na całym świecie i stanowi model żywienia dla wielu osób.

  • Kiwi – właściwości odżywcze, wartości

    Kiwi jest niezwykle popularnym owocem, który nazywany bywa również chińskim agrestem. Owoce kiwi są jagodami, a ich miąższ jest soczysty, galaretowaty i zasobny w brązowe lub czarne nasiona. Kiwi zawiera wiele różnych składników bioaktywnych (m.in. witamin, składników mineralnych, karotenoidów i polifenoli), dzięki czemu wywiera pozytywny wpływ na organizm człowieka.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij