Ashwagandha – czym jest i jak działa? Właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania żeń-szenia indyjskiego

Ashwagandha – tak egzotycznie i tajemniczo brzmi inna nazwa żeń-szenia indyjskiego, ważnego i cennego zioła Ajurwedy, czyli tradycyjnego indyjskiego systemu medycznego. Niezwykłe właściwości tej rośliny sprawiają, że chociaż znana i używana od tysięcy lat, to właśnie teraz zyskuje na popularności, ponieważ efekty jej działania wydają się skrojone na miarę naszych współczesnych potrzeb. Poznajmy zatem ashwagandhę: czym jest i jakie ma zastosowanie? 

Praca, nauka, godzenie obowiązków zawodowych z rodzinnymi, szybkie tempo życia – codzienność wymaga od nas stałej gotowości, by stawić jej czoła. Coraz częściej wyczerpują się nasze zasoby fizyczne i psychiczne do radzenia sobie z taką ilością bodźców. Któż z nas, szukając pomocy, nie usłyszał zalecenia: „proszę ograniczyć stres”? Wzruszaliśmy ramionami, uznając to za nierealne. Tymczasem natura ramię w ramię z nauką próbuje sprostać niemożliwemu, dając nam adaptogeny: rośliny, które zwiększają możliwości przystosowawcze ludzkiego organizmu do zewnętrznych stresorów. 

Ashwagandha – czym jest? Charakterystyka żeń-szenia indyjskiego 

Ashwagandha (łac. Withania somnifera), inaczej zwana witanią ospałą, żeń-szeniem indyjskim lub – bardzie poetycko – zimową wiśnią, to roślina z rodziny psiankowatych (Solanaceae). Naturalnie występuje głównie w południowo-wschodniej Azji, ale także w krajach basenu Morza Śródziemnego, w Afryce, w Australii. 

Składniki aktywne żeń-szenia indyjskiego to przede wszystkim alkaloidy (np. witanina, somniferyna) oraz witanolidy (inaczej laktony steroidowe, np. witaferyna A, witanolidy A-Y). W ashwagandzie obecne są również flawonoidy, saponiny, kumaryny i inne. Leczniczo wykorzystuje się przede wszystkim korzenie witanii. 

Ashwagandha – właściwości 

Ashwagandha wykazuje szereg właściwości leczniczych. Działa przeciwbakteryjnie na szczepy Gram-dodatnie (np. Staphylococcus aureus) i Gram-ujemne (np. Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae). Ma działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne, co może być pomocne w terapii nieswoistych zapaleń jelit, zapalenia nerek, zapalenia stawów. Witanolidy wykazują działanie przeciwnowotworowe (np. poprzez indukcję apoptozy komórek), dzięki czemu żeń-szeń indyjski potencjalnie mógłby wspomagać leczenie czerniaka lub chłoniaka. Poprawiają też wyniki radioterapii. Ashwagandha działa kardioochronnie oraz ma pozytywny wpływ na wytwarzanie i różnicowanie komórek morfotycznych krwi (czyli na hemopoezę, inaczej krwiotworzenie).

Może też uzupełniać terapię cukrzycy, gdyż normalizuje poziom cukru we krwi i w moczu oraz poziom glikogenu w tkankach, a także okazać się doskonałym środkiem wspomagającym leczenie chorób neurodegeneracyjnych (np. choroby Parkinsona lub Alzheimera), gdyż m.in. regeneruje uszkodzone chorobą neurony oraz połączenia między nimi oraz zwiększa produkcję dopaminy w mózgu. Witania ospała zwiększa produkcję plemników oraz poprawia ich ruchliwość, dzięki czemu może mieć zastosowanie w leczeniu niepłodności męskiej; dodatkowo ma pozytywny wpływ na libido. Ma normalizujący wpływ na hormony tarczycy, obniża całkowity poziom cholesterolu we krwi, łagodzi objawy okołomenopauzalne (problemy ze snem, wahania nastroju), a dzięki zawartości żelaza ma zastosowanie w leczeniu anemii. 

Ashwagandha – zastosowanie. Jak działa i na co pomaga żeń-szeń indyjski? 

Coraz większą popularność ashwagandha zawdzięcza swojej przynależności do adaptogenów – roślin o niezwykłym, normalizującym wpływie na organizm ludzki. Działając na biochemię, na fizjologię, na enzymy i hormony (głównie kortyzol), wzmacniają one zdolność organizmu do poradzenia sobie z czynnikami stresogennymi i do zachowania homeostazy. Regulując współdziałanie układu nerwowego, hormonalnego i immunologicznego, zwiększają możliwości adaptacyjne organizmu do bodźców zagrażających tej wewnętrznej równowadze.

Ashwagandha to zioło cenne również dla sportowców. Przyjęta przed treningiem zwiększa siłę i wytrzymałość fizyczną, poprawia napięcie mięśniowe, dodaje energii i witalności. Wykazuje efekt anaboliczny. Jako adaptogen pomaga organizmowi przystosować się do stresu wysiłkowego, a po treningu redukuje niekorzystne efekty działania stresu oksydacyjnego, regeneruje mięśnie, działa przeciw ich niedotlenieniu. 

Ashwagandha – przeciwwskazania, skutki uboczne 

Preparaty z ashwagandhą są przeciwwskazane dla kobiet ciężarnych i karmiących oraz dla dzieci. Ostrożność powinny zachować osoby zażywające leki nasenne, uspokajające, przeciwlękowe – żeń-szeń indyjski może nasilać ich działanie. Preparaty z ashwagandhą są zazwyczaj dobrze tolerowane, brak jest istotnych działań niepożądanych. 

Ashwagandha – dawkowanie. Jak stosować i gdzie ją kupić? 

W aptekach dostępne są liczne preparaty doustne z ashwagandhą, często standaryzowane na konkretną zawartość witanolidów. Do wyboru są suplementy diety w postaci jedno- lub wieloskładnikowych kapsułek (np. z witaminami, minerałami, kozłkiem lekarskim, czerwoną koniczyną), tabletek, kropli, herbat, proszków. 

Dawkuje się ją 1 lub 2 razy dziennie, popijając dużą ilością wody. Najbardziej popularne tabletki i kapsułki zawierają od 160 do 300 mg ekstraktu z witanii ospałej (żeń-szenia indyjskiego).