Nowe normy żywieniowe dla Polaków. Zmiany dotyczą m.in. przyszłych matek

„Normy żywienia dla populacji Polski” to dokument opracowywany przez ekspertów Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH-Państwowego Instytutu Badawczego. Jest podstawowym źródłem wiedzy dla dietetyków i innych specjalistów, zajmujących się prawidłowym żywieniem. W "Normach żywienia" znajdują się informacje na temat składników odżywczych i ich norm poszczególnych grup wiekowych w populacji Polski. Dokument ma szerokie zastosowanie w praktyce, ale także stanowi punkt wyjścia do dalszych badań, przez co zajmuje szczególne miejsce w nauce o żywieniu człowieka.

1. Normy żywienia 2024. Aktualizacja dotyczące żywienia niemowląt i dzieci
2. Zmiany dotyczące żywienia kobiet w ciąży w nowych "Normach żywienia dla populacji polskiej"
3. Zmiany dotyczące udziału tłuszczów w diecie według nowej edycji "Norm żywienia"
4. Zmiany i nowości dla witamin i składników mineralnych w "Normach żywienia dla populacji Polski 2024"

Końcem 2024 roku, na podstawie przeglądu najnowszych badań, eksperci Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny (NIZP PZH – PIB) ogłosili nową edycję „Norm żywienia dla populacji Polski”. Poprzednie opracowane przez nich normy żywieniowe zostały opublikowane w 2020 roku. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany omówione w najnowszej publikacji.

Normy żywienia 2024. Aktualizacja dotyczące żywienia niemowląt i dzieci

Jedną ze zmian wprowadzonych w nowych normach żywienia jest kwestia związana z żywieniem niemowląt. Eksperci wskazują, że dla dzieci do 6 miesiąca życia źródłem pożywienia jest mleko matki, a po tym czasie należy stopniowo wprowadzać produkty uzupełniające. Zgodnie z tym, autorzy nie zaproponowali zalecanego dziennego spożycia składników odżywczych i pobrania energii w pierwszych 6 miesiącach życia, uznawszy, że są one równe podaży z mleka kobiecego. W przypadku niemowląt, które z różnych przyczyn nie są karmione mlekiem matki, szczegółowe wytyczne dotyczące składu i zawartości składników odżywczych mleka modyfikowanego regulują inne przepisy prawne oraz wytyczne w publikacji "Zasady żywienia zdrowych niemowląt”.

Poprzednie normy żywieniowe nie uwzględniały zapotrzebowania na kwasy DHA u dzieci urodzonych przedwcześnie oraz żywionych enteralnie. W aktualnym wydaniu norm żywieniowych pojawił się nowy zapis, uwzględniający zalecenia spożycia DHA u tych osób, mówiący o 60 mg/kg masy ciała/dobę.

Zmiany dotyczące żywienia kobiet w ciąży w nowych "Normach żywienia dla populacji polskiej"

Zapotrzebowanie na energię wzrasta u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią. W nowych normach żywienia zapotrzebowanie to uległo lekkiej modyfikacji w poszczególnych trymestrach ciąży oraz w trakcie laktacji.

Różnice te wyglądają następująco. Dla kobiet w ciąży:

• I trymestr: +70 kcal/dobę (wcześniej było +85 kcal na dobę),
• II trymestr: +260 kcal/dobę (wcześniej było +285 kcal na dobę),
• III trymestr: +500 kcal/dobę (wcześniej było +475 kcal na dobę).

Dla kobiet karmiących piersią:

• +500 kcal/dobę (wcześniej +505 kcal na dobę).

Ponadto niewielkim zmianom uległo również zalecane spożycie DHA dla kobiet w ciąży. W poprzednich normach żywienia było to 100-200 mg/kg masy ciała/dobę, a aktualnie jest to 200 mg.

Zmiany dotyczące udziału tłuszczów w diecie według nowej edycji "Norm żywienia"

Oprócz wyżej opisanych zmian dla dzieci i kobiet w ciąży oraz karmiących piersią, w nowym opracowaniu norm możemy zauważyć jeszcze jedną zmianę dotyczącą zapotrzebowania na tłuszcz całkowity. W poprzednich normach zapotrzebowanie na tłuszcz całkowity u osób dorosłych wynosiło 20–35%, a obecnie możemy zauważyć wzrost widełek procentowych do 30–40%. Nie dotyczy to osób o niskiej aktywności fizycznej, u których udział ten dalej może plasować się w granicach 20–30% całkowitego zapotrzebowania. Nowe zalecenia będą miały duże znaczenie w przypadku bilansowania planów żywieniowych.

Zmiany i nowości dla witamin i składników mineralnych w "Normach żywienia dla populacji Polski 2024"

Aktualizacja norm żywieniowych odnosi się także do zmian w zakresie wystarczającego spożycia dla biotyny i jodu. Wprowadzono również normy wystarczającego spożycia dla molibdenu.

Normy spożycia biotyny od 2024

Zmianom uległy zalecane normy spożycia biotyny praktycznie dla każdej grupy wiekowej. Witamina ta bierze udział m.in. w procesach związanych z utrzymywaniem zdrowia skóry, paznokci i włosów. Bierze także udział w procesie krzepnięcia krwi. Największe zmiany dotyczące norm ustalonych na poziomie wystarczającego spożycia dotyczą dzieci, ale również dorosłych. Dla dzieci w wieku 1–3 lat norma AI (wystarczające spożycie) wynosiła 8 µg/dobę, a aktualnie jest to 20 µg/dobę. W przypadku dorosłych wzrosło z 30 do 40 µg/dobę.

Nowe normy spożycia jodu

Dla dzieci od ukończenia 6 miesiąca życia do ukończenia 12 miesiąca życia, obniżono wartość wystarczającego spożycia jodu ze 130 µg/dobę do 70 µg/dobę. Jod jest pierwiastkiem niezbędnym do produkcji hormonów tarczycy: tyroksyny (T4) i jej aktywnej formy trijodotyroniny (T3). W okresie płodowym, niemowlęcym i dziecięcym hormony te mają kluczowe znaczenie dla wzrostu oraz licznych procesów rozwoju neuronalnego i poznawczego.

Molibden w nowych normach żywieniowych

W publikacji norm żywienia z 2024 roku znajdziemy również opracowane normy na molibden ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (AI). W przypadku osób dorosłych (zarówno kobiet, jak i mężczyzn) norma wynosi 65 µg/dobę.

Ustalenie bezpiecznych dawek witamin i składników mineralnych

W najnowszej publikacji norm żywienia po raz pierwszy wprowadzono wartości górnych tolerowanych poziomów spożycia (UL) dla niemowląt (wartości tych wcześniej nie było dla tej grupy wiekowej). UL to najwyższa ilość danego składnika odżywczego, jaką można spożyć łącznie ze wszystkich źródeł, nie narażając się na negatywne skutki zdrowotne. Zmiany te dotyczą:

• witaminy A: 600 µg/dobę dla niemowląt w wieku od 4. do 11. miesiąca życia;
• witaminy E: jest to 50 mg na dobę dla dzieci od 4. do 6. miesiąca i 60 mg na dobę dla dzieci od 7. do 11. miesiąca życia;
• witaminy B6: 2,2 mg/dobę dla niemowląt w wieku od 4. do 6. miesiąca życia oraz 2,5 mg/dobę dla niemowląt w wieku od 7. do 11. miesiąca życia;
• selen: 45 µg/dobę dla niemowląt w wieku od 4. do 6. miesiąca życia oraz 55 µg/dobę dla niemowląt w wieku od 7. do 11. miesiąca życia;
• kwas foliowy: bezpieczna dawka ustalona została na poziomie 200 µg/dobę zarówno dla dzieci między 4–6 miesiącem życia oraz 7–11.

Ponadto:

• w normach uwzględnione zostały górne tolerowane poziomy dla żelaza i manganu;
• usunięto normy na witaminy i składniki mineralne dla niemowląt do 6 miesiąca życia (opisano wyżej);
• obok masy ciała w tabelach na energię i makroskładniki, pojawiła się także informacja uwzględniająca wysokość ciała;
• w tabelach dla dorosłych opisujących zapotrzebowanie na energię uwzględniono poziom aktywności fizycznej PAL, natomiast zakres obejmuje wartości od 1,4–2,0 (w poprzednim wydaniu było to do 2,4).