Witaminy – rodzaje, niedobór i nadmiar witamin w organizmie
Organizm człowieka nie może funkcjonować bez witamin. Są one niezbędne w całym procesie przemian metabolicznych, wchodzą w skład enzymów i koenzymów, są katalizatorami wielu reakcji biochemicznych zachodzących w naszym organizmie.
Na każdym etapie procesu metabolicznego potrzebna jest inna witamina. Z tego powodu specjaliści zalecają przyjmowanie środków zawierających jednocześnie jak najwięcej różnych witamin i mikroelementów. Brak odpowiedniej ilości witamin powoduje powstawanie swoistych zespołów chorobowych, zwanych awitaminozami. Niedobór witamin nie dający objawów awitaminozy również jest bardzo niekorzystny dla zdrowia człowieka. Dlatego w okresie, gdy w diecie jest znaczniej mniej świeżych warzyw i owoców, trzeba włączyć do jadłospisu większe niż zwykle ich ilości. Preparaty witaminowe pomagają uzupełnić brakujące mikroelementy i wzmacniają organizm.
Podział na grupy
Witaminy to związki organiczne, których ludzki organizm nie potrafi sam wytwarzać. Wyjątek stanowi witamina D, powstająca w skórze pod wpływem promieni słonecznych i witamina K, która częściowo jest wytwarzana przez bakterie żyjące w jelicie grubym. Witaminy dzielimy na dwie grupy:
- rozpuszczalne w wodzie - C, biotyna i kwas pantotenowy oraz zespół witamin B (B1, B2, B6, B12, kwas foliowy), PP,
- rozpuszczalne w tłuszczach - A, D, E, K.
Podział ten ma znaczenie praktyczne, gdyż pokazuje, w jakich produktach spożywczych występują. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach pełnią w organizmie specyficzne funkcje regulacyjne i mają skłonność do kumulowania się, przy czym ich podaż zależy od obecności tłuszczu w pożywieniu i prawidłowego jego wchłaniania. Witaminy rozpuszczalne w wodzie są ściśle związane z zachodzącymi w tkankach przemianami metabolicznymi i działają jako koenzymy. Nie są gromadzone w organizmie i ich nadmiar wydalany jest z moczem.
Niedobór witamin
Niedobór witamin może być spowodowany na przykład wadami genetycznymi, które z kolei wywołują zaburzenia biochemiczne. Ten rodzaj niedoborów (pierwotny) bywa dziedziczny. W tym przypadku dostarczenie odpowiedniej ilości witaminy tylko z pożywieniem jest niemożliwe. Dlatego konieczne jest podawanie witamin w postaci preparatów o dawkach wielokrotnie większych niż wynosi zapotrzebowanie organizmu. Natomiast niedobór wtórny spowodowany jest zbyt małą podażą witamin w diecie lub zaburzeniami trawienia i wchłaniania. Tu decydujące znaczenie ma odpowiednia dieta.
Nadmiar witamin
Pamiętajmy, że tak jak wszystko, również witaminy powinny być spożywane w umiarze. Efekty uboczne ich nadmiaru w organizmie mogą być poważne.
- Przedawkowanie witaminy A (powyżej 8 mg dziennie) może spowodować uszkodzenie wątroby, utratę włosów, zaburzenia widzenia oraz migreny.
- Znaczny nadmiar witaminy B6 (powyżej 1 g dziennie) wywołuje zanik czucia oraz trudności w poruszaniu się.
- Przedawkowanie witaminy C (powyżej 10 g dziennie) powoduje biegunkę, bezsenność, prowadzi do powstania kamieni żółciowych.
- Zbyt duże dawki witaminy D (powyżej 0,5 mg - nie dotyczy witaminy powstającej w organizmie pod wpływem słońca) powoduje nadmierne odkładanie się wapnia w organizmie, co zakłóca pracę mięśni, w tym mięśnia sercowego. Zbyt duże dawki kwasu foliowego (powyżej 15 mg dziennie) wywołują bezsenność i drgawki.
Kupując preparaty witaminowe, poradźmy się lekarza lub farmaceuty.
Leki i używki a witaminy
Warto pamiętać, że:
- kwas acetylosalicylowy zabiera szczególnie witaminę A, B, C, kwas foliowy, wapń, potas,
- leki moczopędne wypłukują: magnez, cynk, potas, witaminy z grupy B,
- leki nasenne obniżają poziom wapnia, zaburzają wchłanianie witamin: A, D, C, kwasu foliowego,
- antybiotyki niszczą żelazo, wapń, magnez, witaminy: B6, B3 i K,
- środki przeczyszczające i w nadkwasocie powodują utratę witamin: A, D, K, E oraz potasu i fosforu,
- tabletki antykoncepcyjne zmniejszają ilość witamin: B6, B12, kwasu foliowego i witaminy C,
- alkohol, kofeina, papierosy niszczą witaminy: B, A oraz cynk, wapń, żelazo, magnez, potas.
