Chrypka bywa groźna

Chrypka jest częstym objawem chorób krtani. Odczuwa się ją jako „matowość i szorstkość” wydawanego głosu.

Pojawia się wtedy, gdy w czasie mówienia tzw. struny głosowe czyli fałdy głosowe nie mogą prawidłowo się stykać lub występują zaburzenia ich elastyczności na skutek różnych procesów chorobowych.

Co to jest krtań?

Krtań jest narządem służącym nam do wydawania głosu, będącym częścią układu oddechowego i znajdującym się pomiędzy gardłem a tchawicą. Krtań zbudowana jest z chrząstek i mięśni oraz pokryta błoną śluzową. Można wyróżnić w niej trzy piętra:

• górne czyli przedsionek krtani ograniczony od przodu wolnym brzegiem nagłośni,
• środkowe czyli szparę głośni ograniczoną przez fałdy głosowe,
• dolne czyli okolicę poniżej fałdów głosowych zwaną okolicą podgłośniową.

Ponieważ krtań usytuowana jest na skrzyżowaniu drogi oddechowej i pokarmowej, podczas przełykania kęsów pokarmu lub płynów dochodzi do odruchowego zamykania wejścia do krtani przez pochylenie się chrząstki nagłośni. Co zapobiega zachłystywaniu się podczas jedzenia. Natomiast prawidłowa czynność więzadeł głosowych warunkuje nam mowę czystą i nie męczącą.

Przyczyny chrypki

Chrypka może być następstwem bezpośredniego uszkodzenia więzadeł głosowych lub mięśni krtani albo może rozwijać się w wyniku uszkodzenia nerwów unerwiających krtań. 

Choroby wywołujące chrypkę to m. in.:

• zapalenie gardła i krtani,
• ostre zapalenie nagłośni,
• zapalenie krtani i tchawicy,
• krup,
• zawodowe nadużywanie głosu,
• narażenie na dym tytoniowy,
• nowotwory gardła i krtani,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• ciało obce,
• niedoczynność tarczycy,
• uszkodzenie nerwów krtaniowych (najczęściej po operacji tarczycy),
• inne nowotwory (np. przełyku, płuca).

Niekiedy nie udaje się ustalić przyczyny chrypki i wówczas mówi się o chrypce czynnościowej.

Chrypka krótkotrwała

Krótkotrwała chrypka towarzysząca infekcji górnych dróg oddechowych nie wymaga szczególnej diagnostyki. Do ostrej chrypki w przebiegu zakażenia usposabiają: nadużywanie strun głosowych, palenie tytoniu i picie alkoholu. U dorosłych leczenie jej wymaga przede wszystkim odpoczynku strun głosowych, czyli ograniczenia do minimum używania głosu w czasie choroby. Należy również unikać czynników podrażniających struny głosowe takich, jak: kurz, tytoń, alkohol. Warto stosować wówczas inhalacje nawilżające błonę śluzową dróg oddechowych i leki przeciwkaszlowe. Antybiotyk podaje się na zlecenie lekarza.

W przypadku dzieci, zwłaszcza małych, ostre zapalenie krtani może niekiedy spowodować upośledzenie drożności dróg oddechowych o czym świadczą takie objawy, jak:

• zły stan ogólny dziecka,
• uciążliwy, chrapliwy kaszel,
• chrypka lub bezgłos.

Jeśli dochodzi u dziecka do obrzęku części podgłośniowej krtani pojawia się wówczas tzw. świst krtaniowy podczas oddychania. Jeśli utrudnienie oddychania jest znaczne, konieczna jest pilna hospitalizacja dziecka.

Chrypka przewlekła

Jeżeli chrypka trwa ponad 4 tygodnie, konieczne jest badanie przeprowadzone przez lekarza laryngologa. Do badania krtani służy metoda laryngoskopii pośredniej, podczas której lekarz ogląda krtań w lusterku krtaniowym wprowadzonym przez jamę ustną do gardła. Jeśli pacjent źle znosi badanie lusterkiem krtaniowym lub na krtań łatwo opada nagłośnia, wówczas można obejrzeć krtań przy użyciu giętkiego laryngoskopu.

Rak krtani

Przewlekła chrypka, zwłaszcza u palacza papierosów, zawsze nasuwa podejrzenie rozwijającego się nowotworu krtani. Jeśli lekarz stwierdza obecność zmian chorobowych w krtani, które mogą być zmianami nowotworowymi, to dalszy etap diagnozowania przeprowadza się w warunkach szpitalnych. W większości takich przypadków potrzebna jest biopsja, czyli pobranie wycinka podejrzanej tkanki do badań. Warto pamiętać, że chrypka jest wczesnym objawem raka krtani, który najczęściej lokalizuje się na strunach głosowych. A ponieważ udowodniony został związek nowotworów dróg oddechowych (w tym i krtani) z paleniem tytoniu, wiec nie należy bagatelizować tego objawu.

Wczesne wykrycie raka krtani daje szansę na leczenie oszczędzające krtań. Jeśli nowotwór jest zaawansowany laryngolog musi ją usunąć w całości. Pacjenci z usuniętą krtanią są rehabilitowani głosowo w poradniach foniatrycznych, gdzie uczeni są mowy zastępczej przełykowej. Nie jest to jednak to samo co mowa generowana przez krtań. I nie wszyscy pacjenci po usunięciu krtani w pełni ten sposób mówienia przyswajają.

Inne przyczyny chrypki przewlekłej

Chrypka przewlekła związana też być może z nadmiernym wysiłkiem głosowym i jest to jedna z najczęstszych dolegliwości nauczycieli. Szacuje się, że u ok. 40% z nich nadużywanie narządu głosu prowadzi do niewydolności głośni, guzków śpiewaczych i chrypki. Wraz z kolejnymi latami pracy zaburzenia te (początkowo tylko czynnościowe) prowadzą do utrwalonych zmian organicznych w krtani, które znacznie trudniej leczyć. Często w terapii zaburzeń na tle nadmiernego wysiłku głosowego dobre efekty daje nauka prawidłowej emisji głosu. Natomiast utrwalone zmiany o charakterze guzków śpiewaczych lub polipów usuwane są w całości z powierzchni strun głosowych.

Niekiedy chrypka nie jest objawem choroby krtani, lecz nietypowym symptomem choroby refluksowej przełyku, która jest zapaleniem błony śluzowej przełyku wywołanym przewlekłym zarzucaniem do przełyku treści żołądkowej. Kwaśna treść żołądkowa, która trafia do przełyku nie tylko wywołuje zgagę czy uczucie „kluski” w gardle, ale może także wywoływać obrzęk delikatnych brzegów fałdów głosowych i tylnej części krtani. W następstwie tego obrzęku dochodzi do zmiany w brzmieniu głosu odbieranego jako chrypka. Leczenie chrypki na tle choroby refluksowej wymaga oczywiście leczenia choroby podstawowej, a nie tylko łagodzenia dolegliwości krtaniowych.

Szczególną przyczyną chrypki są niedowłady i porażenia strun głosowych związane z uszkodzeniem nerwów zaopatrujących krtań, które mogą towarzyszyć nowotworom tarczycy lub operacjom tego gruczołu, powiększeniu serca, tętniakom aorty piersiowej, nowotworom płuc, chorobom układu nerwowego. Niestety w tych przypadkach leczenie uzależnione jest od przyczyny ją wywołującej, lecz nie zawsze udaje się wówczas zlikwidować chrypkę.