Świąteczne zagrożenia dla psa i kota. Co zrobić, by zwierzak był bezpieczny?

Święta Bożego Narodzenia to czas radości, rodzinnych spotkań i wyjątkowej atmosfery. Opiekunowie chcą aby był on wyjątkowy również dla ich domowych pupili, jednak często nie zdają sobie sprawy, jak wiele elementów świątecznego wystroju czy składników potraw może być dla ich zwierząt niebezpieczne. Nie chodzi o to, żeby całkowicie rezygnować z przystrojenia domu na święta czy gotowania tradycyjnych potraw, gdy w domu jest zwierzę – dobrze jest jednak znać potencjalne zagrożenia i wiedzieć co zrobić w sytuacji awaryjnej.

1. Najczęstsze zagrożenia świąteczne dla kota i psa
2. Dekoracje świąteczne a kot lub pies
3. Rośliny świąteczne niebezpieczne dla kota i psa
4. Bezpieczne święta z psem i kotem – zasady
5. Co zrobić, jeśli psu lub kotu w święta zdarzy się wypadek?
6. Świąteczne zagrożenia dla psa i kota – najczęściej zadawane pytania

Z tego artykułu dowiesz się:

• jakie świąteczne ozdoby mogą być niebezpieczne dla pupila,
• jakie rośliny popularne w okresie świątecznym są toksyczne dla psów i kotów,
• jakie produkty spożywcze mogą prowadzić do zatruć i innych konsekwencji zdrowotnych u psów i kotów.

Dzięki temu artykułowi zrozumiesz, co zrobić w sytuacji awaryjnej oraz jak udzielić psu i kotu pierwszej pomocy przy podejrzeniu zadławienia.

Najczęstsze zagrożenia świąteczne dla kota i psa

Jednym z najczęstszych niebezpieczeństw jest sama choinka. Większe psy mogą ją przewrócić, np. próbując oprzeć się o nią przednimi łapami lub potrącając ogonem. Koty często traktują choinkę jak swój prywatny plac zabaw ze ścianką wspinaczkową, co również może prowadzić do wywrotki. Warto więc osadzić choinkę w stabilnym, ciężkim stojaku, a w przypadku mniejszych drzewek postawić ją w miejscu niedostępnym dla ciekawskiego pupila. Ozdoby choinkowe powinny być wykonane z nietłukących materiałów, a lampki choinkowe powinny mieć solidnie zabezpieczony przewód, aby zminimalizować ryzyko przegryzienia kabla i porażenia prądem.
Do mniej oczywistych zagrożeń należą świąteczne rośliny. Gwiazda betlejemska czy jemioła są toksyczne dla zwierząt, a ich zjedzenie będzie skutkowało zatruciem. Podobnie niektóre składniki świątecznych potraw – cebula, czosnek, grzyby, czekolada, rodzynki czy ciasta z alkoholem.

Dekoracje świąteczne a kot lub pies

1. Łańcuchy choinkowe, „anielskie włosy”, wstążki, sznurki

W momencie, gdy taki cienki, długi i giętki przedmiot zostanie zjedzony, nie zostaje strawiony i w niezmienionej lub prawie niezmienionej postaci trafia do jelit. Jelita, wykonując ruchy robaczkowe, przesuwają to tzw. linearne ciało obce w kierunku końcowego odcinka przewodu pokarmowego i wtedy powstaje ryzyko nanizania się jelit na długi i cienki przedmiot. Może to prowadzić do martwicy odcinka jelita czy perforacji ściany jelita, co z kolei w przypadku braku interwencji chirurgicznej może zakończyć się uwolnieniem resztek treści pokarmowej do otrzewnej, sepsą i śmiercią zwierzęcia. Najczęstsze objawy jakie towarzyszą zwierzęciu przy tego typu zdarzeniach to osowiałość, częste wymioty, zupełny brak apetytu oraz bolesność i napięcie powłok brzusznych. Jeśli istnieje podejrzenie, że zwierzę mogło zjeść kawałek łańcucha choinkowego czy podobnego typu ozdobę, sznurek czy kawałek wstążki, należy niezwłocznie udać się do dyżurującej kliniki. W przypadku, gdy zwierzęciu wystaje kawałek sznurka, wstążki lub ozdoby z pyszczka czy z odbytu pod żadnym pozorem nie wolno próbować wycigać ciała obcego, ponieważ można uszkodzić odpowiednio początkowy lub końcowy odcinek przewodu pokarmowego.
W tym przypadku jedyną radą jest zrezygnowanie z tego typu ozdób choinkowych, a w przypadku sznurków i wstążek (np. użytych do pakowania prezentów) należy pilnować czy pupil nie próbuje ich zjeść.

2. Bombki, inne szklane lub łatwo tłukące się ozdoby

Ozdoby choinkowe i inne dekoracje, które zwierzę widzi raz do roku, są odbierane przez nie jako coś nowego, a przez to atrakcyjnego, ciekawego. Jeśli pupil ma przebojowy charakter na pewno będzie chciał lepiej poznać daną rzecz i będzie próbował ją powąchać, być może posmakować, ugryźć, czy trącić łapką.
Potłuczone szklane ozdoby stwarzają zagrożenie w postaci ostrych odłamków, które mogą powbijać się w opuszki łap psa czy kota. W razie, gdyby taka sytuacja miała miejsce, należy oczyścić zranione miejsce z większych odłamków (pod warunkiem, że zwierzę na to pozwala), zabezpieczyć ranę gazą i bandażem (nie należy uciskać opatrunku zbyt mocno, żeby nie wbić ewentualnych pozostałości głębiej w tkanki) i udać się do dyżurującej kliniki. 
Gdy jednym z domowników jest zwierzę - szczególnie młode, ciekawskie i pełne energii, lepiej wymienić potencjalnie niebezpieczne ozdoby na takie, które się nie tłuką.

3. Światełka choinkowe

W tym przypadku, gdyby doszło do przegryzienia podłączonego przewodu elektrycznego, zwierzę jest narażone na porażenie prądem. Bezpieczniejszą alternatywą dla tradycyjnych światełek z żarówkami, są lampki LED. Emitują mniej ciepła i z reguły działają na niższych napięciach rzędu 12V lub 24V. Standardowe napięcie sieciowe w Polsce to 230V,  co przy porażeniu może mieć śmiertelny skutek.
Przy zakupie lampek choinkowych warto sprawdzić, jakiego napięcia wymagają i zdecydować się na bezpieczniejszą opcję. Przy dekorowaniu drzewka lub przestrzeni w domu dobrze jest upewnić się, czy lampki nie znajdują się w zasięgu pupila oraz nie zostawiać luźno leżących przewodów na podłodze. Można je zabezpieczyć chowając do specjalnego pojemnika.

Świąteczne potrawy, którymi może zatruć się zwierzak

1. Czekolada, kakao

Czekolada jest toksyczna dla zwierząt ze względu na zawartość teobrominy (im ciemniejsza, tym więcej teobrominy). Ten alkaloid pobudza czynność serca i wpływa na zwiotczenie mięśni gładkich.

Dawka toksyczna: Toksycznośc zależy od spożytej ilości w stosunku do masy ciała psa - im mniejszy pies, tym bardziej jest narażony na zatrucie. Przyjmuje się, że jest to 250-500 mg/kg masy ciała.

Objawy zatrucia:

• wymioty, biegunka,
• niepokój,
• przyspieszona akcja serca,
• drżenie mięśni, drgawki,
• nadmierne pobudzenie, dyszenie.

Postępowanie: Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem weterynarii lub dyżurującą kliniką i podać wagę psa, ile zjadł lub mógł zjeść czekolady i kiedy to miało miejsce. Mogą to być orientacyjnie podane wartości, ale pozwoli to lekarzowi zadecydować o dalszym działaniu.
Nie należy samodzielnie wywoływać wymiotów w domu, np. przez doustne podanie wody utlenionej, ponieważ można w ten sposób uszkodzić śluzówkę żołądka zwierzęcia.

2. Rodzynki (winogrona)

Jako, że winogrona są silnie toksyczne dla psów i kotów, wszystkie ich postaci i przetwory również mają takie działanie – w tym rodzynki.

Działanie: Uszkodzenie nerek prowadzące do ich niewydolności.

Dawka toksyczna: Najniższa ustalona toksyczna dawka rodzynek dla czworonoga wynosi 2,8 g, a winogron 19m6 g na kilogram masy ciała.

Objawy zatrucia:

• biegunka, wymioty,
• brak apetytu,
• apatia,
• osłabienie,
• ból brzucha,
• zwiększone pragnienie i oddawanie moczu, a na późniejszym etapie niemożność oddania moczu.

Postępowanie: W przypadku podejrzenia, że zwierzę zjadło jakąkolwiek, nawet bardzo niewielką ilość rodzynek, winogron lub ich przetworów, należy niezwłocznie udać się do lekarza weterynarii lub dyżurującej kliniki. Może być konieczna hospitalizacja, płynoterapia i monitorowanie parametrów nerkowych.

3. Grzyby

Grzyby, również te jadalne dla ludzi, w ogóle nie powinny znajdować się w diecie psów czy kotów.

Działanie: Są ciężkostrawne, mogą prowadzić do uszkodzenia wątroby.

Dawka toksyczna: Nawet niewielki kawałek może stwarzać zagrożenie dla zdrowia i znacząco obciążać układ pokarmowy.

Objawy zatrucia:

• wymioty, biegunka,
• apatia,
• drgawki.

Postępowanie: Należy skontaktować się z weterynarzem lub dyżurującą kliniką. Tak, jak w przypadku każdej potencjalnie szkodliwej substancji, dobrze jest podać chociaż przybliżoną masę ciała psa, jaki gatunek grzyba zjadł i kiedy to miało miejsce. Dalej należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza weterynarii.

4. Alkohol

Etanol – występuje w napojach alkoholowych i pod żadnym pozorom nie wolno go podawać zwierzętom, w żadnej ilości. Uwaga, również w przypadku spożycia sfermentowanych owoców zwierzę może zatruć się etanolem!

Działanie: Etanol wchłania się w już w jamie ustnej i szybko pokonuje barierę krew-mózg. Jego metabolizm zachodzi w wątrobie. Wykazuje silne działanie narkotyczne na ośrodkowy układ nerwowy.

Dawka toksyczna: Najniższa śmiertelna dawka dla czworonoga to 5,5 g/kg masy ciała.

Objawy zatrucia (mogą wystąpić już w godzinę od spożycia alkoholu):

• początkowe pobudzenie,
• bezcelowe i nieskoordynowane ruchy,
• trudności z utrzymaniem równowagi,
• obniżenie temperatury ciała (spadek poniżej 38°C. Fizjologiczna temperatura ciała psa to 38,2°C do 38,9°C, a u kota 38°C do 39°C),
• senność,
• bradykardia (spowolnienie akcji serca),
• kwasica metaboliczna,
• w ciężkich przypadkach depresja oddechowa (porażenie układu oddechowego), niewydolność wielonarządowa i śmierć.

Postępowanie: Niezwłoczna wizyta u weterynarza, szczególnie jeśli jeszcze nie wystąpiły objawy spożycia alkoholu. Im wcześniej podjęta interwencja tym lepiej. Po wystąpieniu objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego (problemy z utrzymaniem równowagi, bezcelowość ruchów) nie wolno prowokować wymiotów, ponieważ może dojść do aspiracji treści żołądkowej do układu oddechowego. Nie istnieje odtrutka znosząca toksyczność etanolu, dlatego leczenie przebiega objawowo i podtrzymująco, zaczynając od zwalczania kwasicy metabolicznej.

5. Mak

Ziarna maku zawierają alkaloidy opioidowe, które poza dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, mogą wywołać objawy neurologiczne. Szczególnie niebezpieczne są świąteczne wypieki z makiem, ponieważ najczęściej zawierają również inne niebezpieczne składniki: rodzynki czy czekoladę.

Działanie: Alkaloidy opioidowe (morfina, kodeina) oddziałują na układ nerwowy, mogą prowadzić do depresji oddechowej czy zaburzeń neurologicznych.

Dawka toksyczna: Mak jest całkowicie niezalecany i potencjalnie niebezpieczny dla czworonoga w każdej ilości.

Objawy zatrucia:

• wymioty i biegunka,
• senność,
• chwiejny chód,
• apatia,
• spowolniony oddech,
• drgawki.

Postępowanie: Niezwłoczny kontakt z lekarzem weterynarii i poinformowanie ile i kiedy pupil spożył mak, podanie przybliżonej masy ciała. Dalsze postępowanie według instrukcji lekarza, ważne jest aby nie wywoływać samodzielnie wymiotów.

6. Cebula, por, czosnek, szczypior

Warzywa bardzo często używane w kuchni, nie tylko podczas świąt ale przez cały rok. Są jednak wyjątkowo niebezpieczne dla psów i kotów, w każdej formie (surowe, gotowane, suszone, sproszkowane).

Działanie: Warzywa te zawierają dwusiarczki, które uszkadzają czerwone krwinki u zwierząt szybciej, niż organizm jest w stanie je wytwarzać. Prowadzi to do powstania anemii hemolitycznej czyli niedokrwistości spowodowanej rozpadem erytrocytów (czerwonych krwinek). Uwaga, obróbka termiczna nie niweluje toksycznych właściwości tych warzyw!

Dawka toksyczna: 5-10 g cebuli na kilogram masy ciała, 5 g czosnku na kilogram masy ciała.

Objawy zatrucia:

• wymioty, biegunka,
• apatia,
• bladość błon śluzowych,
• ciemny kolor moczu,
• przyspieszony oddech, duszność.

Postępowanie: Niezwłoczny kontakt z weterynarzem lub dyżurująca kliniką. Konieczna może być hospitalizacja, a nawet transfuzja krwi.

Rośliny świąteczne niebezpieczne dla kota i psa

W przypadku podejrzenia zjedzenia którejkolwiek z wymienionych roślin, niezbędna jest natychmiastowa konsultacja z lekarzem weterynarii.

1. Gwiazda betlejemska

Zawiera mleczny sok, który działa drażniąco na błony śluzowe. Typowe objawy zatrucia tą rośliną to pienisty ślinotok, ostre wymioty, biegunka, ból brzucha i podrażnienia śluzówki jamy ustnej.

2. Jemioła

Silnie toksyczna, szczególnie jej owoce. Spożycie nawet niewielkiej ilości jest stanem zagrażającym życiu pupila. Objawy zatrucia to wymioty, biegunka, ślinotok, trudności z oddychaniem, spowolnienie akcji serca i spadek ciśnienia krwi. W najcięższych przypadkach, drgawki i zapaść.

3. Ostrokrzew

Trujące są zarówno liście, łodygi, jak owoce. Ostrokrzew zawiera między innymi saponiny, które działają drażniąco na układ pokarmowy i mogą uszkadzać wątrobę. Objawy zatrucia to biegunka, wymioty, ślinotok, ból brzucha, apatia i letarg czy drgawki. 

Bezpieczne święta z psem i kotem – zasady

1. Unikanie dekoracji typu łańcuchy choinkowe i „anielskie włosy” – ich zjedzenie może być śmiertelnie niebezpieczne dla pupila.
2. Zastąpienie szklanych ozdób nietłukącymi się a tradycyjnych lampek choinkowych, lampkami typu LED.
3. Unikanie dekoracji w postaci trujących roślin popularnych w okresie świątecznym. Można zastąpić je sztucznymi.
4. Trzymanie szkodliwych dla czworonogów produktów spożywczych poza ich zasięgiem.
5. Nie częstowanie psa czy kota potrawami z wigilijnego stołu i poproszenie o to pozostałych domowników i gości.
6. Przygotowanie numeru telefonu i adresu dyżurującego weterynarza lub kliniki.
7. Znajomość zasad pierwszej pomocy.
8. Nie pozostawianie pupila samego z papierami, torbami czy sznurkami po rozpakowanych prezentach – ich zjedzenie może zakończyć się koniecznością interwencji chirurgicznej.
9. Przygotowanie zacisznego i odosobnionego miejsca dla pupila, tak aby miał swój „azyl” na wypadek lęku czy przestymulowania dużą ilością nowych bodźców.
10. Pamiętanie o tym, że bez względu na intensywność świątecznych przygotowań potrzeby pupila nie zmieniają się – przykładowo, aktywny pies nadal będzie potrzebował długiego spaceru, a kot swojej przestrzeni i miejsca do schowania się. 

Co zrobić, jeśli psu lub kotu w święta zdarzy się wypadek?

Przede wszystkim, nie panikować. Dobrze jest mieć przygotowany numer telefonu i adres dyżurującego w święta lekarza weterynarii lub kliniki. W zależności od rodzaju wypadku zaleca się wykonać następujące kroki:

• krwawienie – do rany należy przyłożyć czystą gazę, ucisnąć i zabezpieczyć bandażem. Jeśli krwawienie nie ustaje, należy udać się do weterynarza lub dyżurującej kliniki.
• podejrzenie zatrucia – przede wszystkim – natychmiastowy kontakt z weterynarzem. Nie należy samodzielnie wywoływać wymiotów – może to spowodować zaaspirowanie przez zwierzę treści pokarmowej do dróg oddechowych. Jeśli jest taka możliwość, jadąc do weterynarza dobrze jest zabrać ze sobą resztki tego, co zjadło zwierzę i znać przybliżony czas, kiedy to mogło się wydarzyć.
• złamanie – przed przewiezieniem zwierzęcia do lekarza weterynarii można spróbować unieruchomić złamaną kończynę, ale pod żadnym pozorem nie wolno jej samodzielnie nastawiać.
• zadławienie – jeśli zwierzę ma trudności z oddychaniem i wykonuje ruchy, jakby chciało zwymiotować, a nie mogło, istnieje duże prawdopodobieństwo, że coś utknęło w jego gardle. Można spróbować zajrzeć do pyska i delikatnie usunąć przedmiot, jeśli jest widoczny. Można także wykonać manewr Heimlicha – objąć rękami tułów zwierzęcia, niezależnie czy stoi, czy leży, i dłoń zwiniętą w pięść ułożyć na klatce piersiowej zwierzęcia, tuż za mostkiem, tam gdzie kończą się żebra. Po objęciu zwierzęcia, druga dłoń powinna spocząć na pięści. Następnie należy ścisnąć brzuch czworonoga, aktywnie unosząc pięść 5 razy w dwusekundowych odstępach. Kolejny krok to zdecydowanie klepnięcie zwierzaka między łopatkami 5 razy w dwusekundowych odstępach. Ten chwyt powinien pomóc zwierzęciu pozbyć się ciała obcego z dróg oddechowych.
• utrata przytomności i brak oddechu – gdy zwierzę jest nieprzytomne i nie oddycha, należy upewnić się, że jego drogi oddechowe są drożne i przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

U małych psów i kotów do 5-6 kg uciski można wykonywać jedną ręką. Czynności należy wykonywać do momentu aż zwierzę odzyska przytomność i oddech lub do przejęcia przez personel lekarsko-weterynaryjny.

Świąteczne zagrożenia dla psa i kota – najczęściej zadawane pytania

Jaka choinka nie jest toksyczna dla kota?

Sztuczne drzewko jest najbezpieczniejsze i nie jest toksyczne dla kotów. Żywe drzewa iglaste puszczają żywicę, która jest trująca dla kotów i jej zjedzenie może prowadzić do poważnych uszkodzeń nerek. Poza tym kot może się zatruć pijąc wodę, w której stoi drzewko, lub zjeść opadłe igły, co z kolei może prowadzić do niestrawności, podrażnień śluzówki jamy ustnej i przełyku czy nawet uszkodzeń w obrębie przewodu pokarmowego.

Czy można podać kotu lub psu opłatek?

W symbolicznej ilości opłatek nie powinien zaszkodzić pupilom, pod warunkiem, że nie mają alergii na zboża.

Czy gwiazda betlejemska jest szkodliwa dla psa?

Tak, ta roślina jest silnie toksyczna zarówno dla psów, jak kotów.

Co zrobić, gdy pies zje choinkę?

Konieczny jest natychmiastowy kontakt z lekarzem weterynarii i zastosowanie się do jego zaleceń. Może być konieczna wizyta w klinice. Jodły, świerki i inne drzewa iglaste są toksyczne dla psów i ich zjedzenie może prowadzić do uszkodzeń nerek. Nie zaleca się samodzielnego wywoływania wymiotów.

Co może zjeść pies z wigilijnego stołu?

Pies nie powinien w ogóle dostawać jedzenia ze stołu – zarówno na co dzień, jak od święta. Jest to nie tylko niekorzystne dla jego zdrowia, również w wymiarze behawioralnym. Opiekun lub inna osoba może nieświadomie podać psu coś, co jest dla niego trujące lub wywoła dolegliwości trawienne.