Szczepinka senolityczna. Powstaje eksperymentalny preparat przeciw starzeniu się

„Szczepionka na starość" coraz bliżej? Według najnowszych wyników badań japońskiego zespołu naukowców udało się wyeliminować starzejące się komórki z ciał myszy, dzięki czemu ich życie się wydłużyło. Zatrzymano także rozwijającą się chorobę cywilizacyjną związaną z wiekiem – miażdżycę.  Na czym polegał ten projekt i kiedy szczepionka przedłużająca życie będzie mogła być podawana ludziom?

Eksperymentalna "szczepionka na starość" opracowana przez naukowców z Japonii zahamowała objawy chorób rozwijających się wraz z wiekiem i przedłużyła życie zwierząt laboratoryjnych, na których ją testowano. Czy preparat będzie działać także na ludzi?

Komórki zombie — czym się charakteryzują?

Starzejące się komórki zwykle (choć nie zawsze) są eliminowane na drodze apoptozy, czyli w wyniku zaprogramowanej, samobójczej śmierci komórki. Mogą być usuwane także przez układ odpornościowy, którego wydajność wraz z wiekiem ulega osłabieniu. Ten spadek wydajności skutkuje rozpoczęcie niebezpiecznego procesu patofizjologicznego, który polega na gromadzeniu się w tkankach tzw. komórek zombie. Są to komórki, które utraciły potencjał do podziału, ale nie obumarły. Ponadto poprzez indukcję stanów zapalnych są zdolne do uszkadzania pobliskich zdrowych komórek. Mogą także zwiększyć ryzyko rozwoju nowotworu oraz innych schorzeń związanych z wiekiem, w tym cukrzycy, zapalenia stawów, chorób sercowo-naczyniowych i neurodegeneracyjnych.

Szczepionka przeciw starzeniu się — na czym polega jej działanie?

Eksperymentalna szczepionka stworzona przez zespół badawczy z Juntendo University Graduate School of Medicine i Niigata University Graduate School of Medical and Dental Sciences, skłania układ immunologiczny do eliminacji komórek starczych.

Paul Robbins z University of Minnesota, który nie uczestniczył w projekcie, w rozmowie z „Live Science”, powiedział, że aby ustalić, czy szczepionka będzie działać skutecznie, gdy zastosuje się ją u ludzi, należy przeprowadzić szereg dodatkowych badań. Naukowcy muszą także przetestować preparat na innych gatunkach zwierząt, w tym na ssakach naczelnych (innych niż ludzie) oraz sprawdzić bezpieczeństwo podawania preparatu ludziom.

Szczepionka przeciw starzeniu się – jak przebiegało badanie?

Zespół z Japonii skupił się na starzejących się komórkach śródbłonka naczyniowego. Badacze przeanalizowali, które białka występujące na ich powierzchni będą dobrym celem dla szczepionki senolitycznej. Ostatecznie wybrali jedno z nich — glikoproteinę (białko) GPNMB (ang. Glycoprotein Non-Metastatic Melanoma B). Powszechnie GPNMB jesli zlokalizowane w komórkach czerniaka, niemniej wraz z wiekiem akumuluje się w niektórych tkankach i przyczynia do innych chorób, w tym także do miażdżycy. Naukowcy postanowili sprawdzić, czy usunięcie komórek z GPNMB z organizmu pomoże zmniejszyć  gęstość blaszek miażdżycowych (złogi w ścianie naczyń krwionośnych, które utrudniają m.in. prawidłowy przepływ krwi) oraz ilość substancji prozapalnych. Wykorzystali do tego mysi model choroby, a następnie stosując modyfikację genetyczną, wyeliminował komórki GPNMB-dodatnie. Po ich usunięciu blaszki miażdżycowe w tętnicach myszy znacznie się zmniejszyły.

W kolejnym eksperymencie, aby sprawdzić, czy szczepionka miała wpływ na ogólne oznaki starzenia, zespół zaszczepił myszy, a po pewnym czasie przetestował ich zwinność. Zwierzęta, którym podano nowo opracowany preparat, były bardziej sprawne. Kolejny test dowiódł, że myszy, którym podano szczepionkę, żyły nieco dłużej, niż te otrzymujące placebo.

Senolityki – czym są? Czy można je podawać ludziom?

Senolityki otwierają nowe możliwości leczenia chorób związanych z wiekiem. To klasa środków, które eliminują starzejące się komórki. Działają poprzez celowanie w jeden z kilku szlaków, które wykorzystują do unikania apoptozy. W ciągu ostatnich lat zainteresowanie nimi znacznie wzrosło.

James Kirkland, badacz Mayo Clinic, specjalista w dziedzinie medycyny geriatrycznej, od wielu lat zgłębia temat starzenia się komórek. Ekspert podkreśla, że obecnie leki senolityczne powinny być podawane wyłącznie w trakcie monitorowanych badań klinicznych. Dopóki takie prace nie zostaną zakończone, leki nie powinny być przepisywane ludziom. Wnioski, które udało się opracować dotychczas, są jedynie tymi wstępnymi i wymagają powtórzenia z udziałem większej próby. Kirkland zwraca również uwagę na to, że były też prowadzone z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych. Testowanie środków przeciwdziałających starzeniu u ludzi jest przedsięwzięciem zdecydowanie bardziej czasochłonnym i kosztownym, co może stanowić pewien problem dla rozwoju dalszych prac badawczych.