Opieka ginekologiczna nad kobietą ciężarną

Kiedy partnerzy starają się o dziecko, zaczynają przygotowania do ciąży znacznie wcześniej. Wspólnie idą do lekarza, gdzie dowiadują się, jakie badania muszą wykonać. Jeśli stan ich zdrowia jest dobry, mogą bezpiecznie rozpocząć starania o upragnionego potomka. Wreszcie przychodzi ten moment, kiedy kobieta wykonując domowy test ciążowy widzi na nim pozytywny wynik, oznaczający ciążę. Wtedy ponownie udaje się do ginekologa, którego zna już z badań wykonywanych w czasie planowania dziecka. Ważne jest, aby był to ten sam lekarz, gdyż będzie on już częściowo znał pacjentkę i łatwiej będzie mu z nią „współpracować”. Poza tym, także przyszła mama będzie darzyć znajomego lekarza większym zaufaniem.

Pierwsza wizyta u ginekologa w ciąży

W czasie pierwszej wizyty ginekolog będzie musiał zebrać od swojej pacjentki dokładny wywiad, aby wiedzieć o niej jak najwięcej, dzięki czemu będzie miał szerokie pojęcie o jej stanie zdrowia, co znacznie ułatwia właściwe prowadzenie ciąży. 

Wywiad lekarski prowadzony przez ginekologa obejmuje pytania o:

Wiek

Optymalny okres rozrodczy przypada na wiek pomiędzy 20 a 25 rokiem życia. Jednakże ciąża u dużo starszych pierwiastek także najczęściej przebiega w sposób prawidłowy i wiek nie jest najważniejszym czynnikiem, który ocenia się u kobiety ciężarnej.

Przeszłość położniczą

Bardzo ważne są informacje o liczbie poprzednich ciąż i sposobie ich zakończenia. Jeżeli wcześniej występowały poronienia, to należy starać się ustalić ich przyczynę, podobnie należy starać się ustalić przyczynę porodów przedwczesnych, martwych urodzeń czy też śmierci noworodków w pierwszych dniach życia. 

W grupie ewentualnych niepowodzeń położniczych powinno się też uwzględnić: 

• Nawracające zakażenia.
• Zaburzenia czynności tarczycy.
• Choroby układowe.
• Przyczyny immunologiczne.
• Zaburzenia genetyczne.
• Nieprawidłową budowę macicy.
• Niewydolność cieśniowo-szyjkową.
• Niewydolność ciałka żółtego.
• Przebyte operacje macicy lub jajników.

Przebyte choroby lub choroby przewlekłe

Choroby, które mogą mieć znaczący wpływ na przebieg ciąży to:

• Cukrzyca.
• Choroby serca i układu krążenia, w tym nadciśnienie tętnicze.
• Choroby nerek.
• Gruźlica.
• Choroby weneryczne.
• Przebyte operacje, głównie w obrębie narządów płciowych.

Początkowy przebieg obecnej ciąży

Lekarz na pewno zapyta o:

• Datę ostatniej miesiączki-zazwyczaj brak miesiączki wskazuje na ciążę, aczkolwiek u niektórych kobiet w początkowym okresie ciąży obserwuje się krwawienia przypadające na termin miesiączki.
• Nudności i wymioty.
• Zawroty głowy i omdlenia.
• Częste oddawanie moczu.
• Powiększenie gruczołów sutkowych.

Warunki życia i pracy

Ważny jest rodzaj pracy, ilość godzin poświęcanych pracy codziennie, używki, warunki mieszkaniowe.

W czasie pierwszej wizyty u ginekologa w początkowym okresie ciąży, lekarz zawsze ustala przewidywany termin porodu. Termin porodu ustala się zazwyczaj za pomocą reguły Naegelego: od pierwszego dnia ostatniego krwawienia miesiączkowego odejmuje się 3 miesiące i dodaje 7 dni, np.:
Ostatnia miesiączka :10. 10. 2008 – 3 miesiące + 7 dni =17. 07. 2009

Podczas pierwszej wizyty ginekologicznej, lekarz musi zbadać kobietę ciężarną.

Badanie położnicze składa się z następujących elementów:

Badania zewnętrznego

Ginekolog ocenia wygląd sromu oraz krocze. Sprawdza czy nie ma w nim blizn po wcześniejszych porodach. Po rozchyleniu warg sromowych lekarz ocenia przedsionek pochwy, ujście cewki moczowej, jak również zwraca uwagę na ewentualne występowanie kłykcin czy owrzodzeń.

Oceny pochwy i szyjki macicy we wziernikach

Dzięki temu badaniu ocenia się wygląd ścian pochwy oraz szyjki macicy. Jeśli przed planowaną ciążą kobieta nie miała pobranej cytologii oraz materiału do oceny biocenozy pochwy, lekarz pobierze rozmazy właśnie w czasie pierwszej wizyty.

Badania wewnętrznego przez pochwę

Lekarz oceni stan części pochwowej, położenie, wielkość, kształt i spoistość macicy oraz rozpozna ewentualne zmiany w przydatkach.

Oceny dostępnych części kostnych miednicy

Ginekolog zbada części kostne miednicy, aby określić ich wielkość, kształt i prawidłową budowę. Ma to znaczenie w późniejszej ciąży oraz przy porodzie. Prawidłowo zbudowana miednica zapewnia bowiem prawidłowe rozwijanie się płodu i poród.

Oceny gruczołów sutkowych

Lekarz zwróci uwagę na wygląd skóry, kształt i zabarwienie brodawek sutkowych oraz obecność ewentualnych guzków.

W czasie pierwszej wizyty ginekologicznej lekarz poprosi o pokazanie wyników badań laboratoryjnych, które on lub lekarz rodzinny zalecił w trakcie przygotowań do poczęcia dziecka. Przez okres starań o dziecko wyniki badań mogły ulec zmianie, dlatego ginekolog na pewno zaleci ponowne wykonanie badań. Na podstawie dwóch różnych wyników badań będzie miał porównanie stanu zdrowia i kobiety, jak również będzie mógł ocenić czy w jej organizmie nie dziej się nic złego.

Badania laboratoryjne, które na pewno zleci ginekolog, to:

Morfologia krwi

Badanie to trzeba będzie powtarzać przynajmniej raz w miesiącu w przebiegu całej ciąży

Analiza moczu

Badanie moczu na obecność białka pozwala rozpoznać wczesną gestię, czyli zatrucie ciążowe będące stanem zagrożenia dla ciężarnej. Natomiast stwierdzenie glukozy w moczu może wiązać się z początkami cukrzycy, która czasem może rozwinąć się w przebiegu ciąży (tzw. cukrzyca ciężarnych).

Kontrola ciśnienia tętniczego krwi

Systematyczne mierzenie ciśnienia tętniczego krwi należy u kobiet ciężarnych do podstawowych obowiązków. Za górną granicę ciśnienia prawidłowego przyjmuje się wartość 135/85 mmHg. Większe wartości ciśnienia świadczą o zagrożeniu gestozą, czyli zatruciem ciążowym.

Kontrola masy ciała

Prawidłowy przyrost masy ciała rozpoczyna się od 20 tygodnia ciąży. Musi to być przyrost równomierny. Nagły przyrost stanowi sygnał ostrzegawczy, że w organizmie kobiety dzieje się coś złego. Ogólny, prawidłowy przyrost masy ciała może osiągnąć 20% masy ciała sprzed ciąży, co przeciętnie wynosi 10-12 kg.

Lekarz zapyta też o wykonane przed ciążą badania na obecność przeciwciał w kierunku toksoplazmozy, cytomegalii i różyczki oraz o wykonane szczepienia (wzw oraz ewentualnie różyczka), jak również o to, czy przyszła mama miała oznaczaną grupę krwi oraz czynnik Rh. 

Wizyty u lekarza, w przypadku prawidłowo rozwijającej się ciąży, są wskazane co 4 tygodnie, zaś od 8 miesiąca - co 2 tygodnie. 

Opieka w ciąży zaawansowanej

Każda wizyta kobiety ciężarnej u ginekologa będzie wyglądała w podobny sposób. W czasie kolejnych wizyt lekarz za każdym razem będzie pytał o „ciążowe dolegliwości”, samopoczucie oraz o ruchy płodu, które są wykładnikiem prawidłowo przebiegającej ciąży. 

W innym terminie odczuwa ruchy płodu kobieta, która jest w ciąży po raz pierwszy i kobieta, która już przedtem była w ciąży:

• Pierwiastka - pierwsze odczuwalne ruchy płodu przypadają na 20 tydzień ciąży.
• Wieloródka - pierwsze odczuwalne ruchy płodu przypadają na 18 tydzień ciąży.

Stwierdzenie ruchów płodu potwierdza życie płodu, jak również bardzo korzystnie wpływa na samopoczucie kobiety ciężarnej. W 20-30 tygodniu ciąży liczba ruchów wynosi zazwyczaj kilkanaście w ciągu 10 minut, natomiast w 40 tygodniu ciąży tylko 1-2. 

W trakcie badania kobiety w ciąży zaawansowanej ginekolog zwraca też uwagę na:

Kształt brzucha i jego obwód

Brzuch o kształcie spiczastym może przemawiać za zwężoną miednicą, zaś brzuch poprzecznie owalny może wskazywać na poprzeczne ułożenie płodu. Prawidłowy obwód brzucha w ciąży donoszonej wynosi około 100cm. Większy obwód może wskazywać na wielowodzie lub ciążę wielopłodową, mniejszy może wskazywać na hipotrofię płodu.

Obrzęki

U każdej kobiety ciężarnej, zwłaszcza w drugiej połowie ciąży, istnieje tzw. stan gotowości do obrzęków, nawet jeśli ciąża przebiega prawidłowo. Takie obrzęki są niewielkie. Inny charakter mają obrzęki w przebiegu gestozy (czyli zatrucia ciążowego) - są uogólnione, poza kończynami dolnymi obejmują także twarz, kończyny górne oraz brzuch.

Żylaki

W okresie ciąży tworzą się na kończynach dolnych, sromie, pochwie i okolicy odbytu, co związane jest z uciskiem ciężarnej macicy na żyły biodrowe.

Rozstępy ciążowe

Ich tworzenie związane jest z postępującą rozciągliwością skóry, co związane jest z poziomem hormonów płciowych.

Przebarwienia ciążowe

U większości kobiet w zaawansowanej ciąży widoczne są przebarwienia na brodawkach, kroczu i okolicy odbytu. Związane jest to ze zwiększonym odkładaniem barwnika – melaniny w skórze.

Masę ciała

Należy kontrolować czy nie występuje nadmierny przyrost masy ciała, co może być objawem występujących zaburzeń.

W okresie zaawansowanej ciąży lekarz w trakcie badania będzie oceniał także wysokość dna macicy. Prawidłowo rozwijająca się ciąża znajduje się na następujących wysokościach w trakcie kolejnych miesięcy:

Pod koniec 4 miesiąca - dno macicy na wysokości 1-2 palców nad spojeniem łonowym.
Pod koniec 5 miesiąca - 2-3 palce poniżej pępka.
Pod koniec 6 miesiąca - dokładnie na wysokości pępka.
Pod koniec 7 miesiąca - 2-3 palce powyżej pępka.
Pod koniec 8 miesiąca - pośrodku między pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym mostka.
Pod koniec 9 miesiąca - bezpośrednio pod łukiem żebrowym, jest to najwyższe umiejscowienie dna macicy w czasie ciąży.
Przed samym porodem - na tej samej wysokości co w 8 miesiącu.

Opieka ginekologiczno-położnicza powinna być prowadzona nad kobietą ciężarną systematycznie, przez cały okres ciąży. Ważne jest, aby przyszła mama nie bała się zgłaszać swojemu lekarzowi niepokojących ją objawów. Ginekolog w czasie ciąży jest właśnie po to, aby udzielać wszelkich informacji i pomocy wtedy, kiedy kobieta jej potrzebuje. Współpraca pomiędzy kobietą a ginekologiem gwarantuje wczesną reakcję lekarza, dzięki czemu można uniknąć wielu groźnych sytuacji.