Uprawnienia farmaceuty – recepty na szczepienia, dostęp do Internetowego Konta Pacjenta

Od 14 lutego 2025 roku farmaceuci w Polsce mogą wystawiać recepty na refundowane szczepionki. Szczepienie musi odbyć się w aptece, w której została wystawiona recepta. Pacjent może również udostępnić farmaceucie lub aptece swoje IKP. Wprowadzone zmiany zapewnią szybszy i lepszy dostęp do refundowanych szczepień.

1. Recepta od farmaceuty na refundowane szczepionki
2. Ważne zmiany dla pacjentów
3. Upoważnienie farmaceuty do Internetowego Konta Pacjenta
4. Jak farmaceuta może pomóc pacjentowi?

Recepta od farmaceuty na refundowane szczepionki

14 lutego 2025 roku nowe przepisy wprowadziły istotne zmiany dotyczące uprawnień farmaceutów do wystawiania recept farmaceutycznych, w tym recept na refundowane immunologiczne produkty, takie jak szczepionki, które są niezbędne do przeprowadzania szczepień ochronnych dla dorosłych, zgodnie z artykułem 19. ustawy o zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych.

Wcześniej, od 14 kwietnia 2023 roku, farmaceuci mieli możliwość wystawienia recepty na szczepionkę przeciw grypie, ale bez prawa do refundacji. Dzięki nowym przepisom, które weszły w życie 14 lutego 2025 roku, pacjenci mogą uzyskać receptę na refundowaną szczepionkę bezpośrednio w aptece, co eliminuje konieczność wizyty u lekarza w celu jej otrzymania. To ułatwienie pozwala na szybsze i bardziej dostępne szczepienia przeciw grypie. 
Szczepionki przeciw grypie są dostępne bezpłatnie dla osób powyżej 65. roku życia. Szczepienia dzieci w wieku do 18 lat, oraz kobiet w ciąży i połogu nadal wykonywane są w przychodniach. Dorośli w wieku 18-64 lat mogą nabyć szczepionkę z 50% refundacją. Obecnie farmaceuci mają możliwość zarówno wystawienia recepty na szczepionkę przeciw grypie, jak i jej podania w aptece, co czyni proces szczepienia bardziej wygodnym i dostępnym dla pacjentów.

Ważne zmiany dla pacjentów

Jedną ze szczególnie istotnych dla pacjentów zmian wprowadzonych 14 lutego 2025 roku, jest możliwość wystawienia przez farmaceutę recepty farmaceutycznej w określonych sytuacjach. Farmaceuta może wystawić receptę na wspomniane już szczepionki na grypę (również recepty refundowane) oraz recepty na:

• refundowane oraz pełnopłatne produkty immunologiczne (w celu przeprowadzenia w aptece szczepienia ochronnego). Lista obejmuje produkty stosowane w profilaktyce licznych chorób bakteryjnych i wirusowych.

Zalecane szczepienia ochronne w rozumieniu  rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023 r. (Dz. U. Poz. 2056) dotyczą: 1) błonicy; 2) cholery; 3) COVID-19; 4) duru brzusznego; 5) gruźlicy; 6) grypy; 7) inwazyjnych zakażeń Haemophilus influenzae typu b; 8) inwazyjnych zakażeń Neisseria meningitidis; 9) inwazyjnych zakażeń Streptococcus pneumoniae; 10) japońskiego zapalenia mózgu; 11) kleszczowego zapalenia mózgu (KZM); 12) krztuśca; 13) ludzkiego wirusa brodawczaka (HPV); 14) nagminnego zapalenia przyusznic (świnka); 15) odry; 16) ospy wietrznej; 17) półpaśca; 18) ostrego nagminnego porażenia dziecięcego (poliomyelitis); 19) różyczki; 20) tężca 21) wirusowego zapalenia wątroby typu A; 22) wirusowego zapalenia wątroby typu B; 23) wścieklizny; 24) zakażeń wywołanych przez rotawirusy; 25) zakażeń wirusem syncytialnym układu oddechowego (RSV); 26) żółtej gorączki.

Zgłaszając się do farmaceuty pacjent musi być świadomy, że szczepienia spoza listy nie mogą odbyć się w aptece, a tym samym nie jest możliwe otrzymanie na nie recepty. Decyzja o szczepieniu poprzedzona jest wykonaniem przez farmaceutę kwalifikacji obejmującej wywiad medyczny.

Podczas wystawiania recepty na szczepionki ochronne magister farmacji może uwzględnić dodatkowe uprawnienia pacjenta wynikające z ustawy o świadczeniach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, w tym: 

• uprawnienia dla osób 65+ (uprawnienia S)
• dodatkowe uprawnienia: 

ZK – Zasłużony Honorowy Dawca Krwi, pacjent, który posiada tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” i przedstawi legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, 
IW – Inwalidzi Wojskowi (osoby, które doznały trwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku służby wojskowej),
IB – Inwalidzi wojenni oraz osoby represjonowane, ich małżonkowie pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu, wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych oraz osoby represjonowane, uprawnione do renty rodzinnej, a także cywilne niewidome ofiary działań wojennych.

Upoważnienie farmaceuty do Internetowego Konta Pacjenta

Pacjenci mogą udzielić farmaceucie dostępu do recept wystawionych papierowo lub elektronicznie oraz ich statusu realizacji (możliwe od stycznia 2019 roku). Upoważnienie można nadać na określony czas i w wybranym zakresie.
Upoważniony farmaceuta i/lub apteka/punkt apteczny będzie miał możliwość podglądu stosowanych leków przez pacjenta oraz ich weryfikacji.

Farmaceuta może pomóc pacjentom w prawidłowym stosowaniu leków, udzielając porad na temat ich przyjmowania i możliwych interakcji z innymi substancjami. Może także zaproponować tańsze odpowiedników leków, co pozwala obniżyć koszty leczenia i zapobiega przerwaniu terapii w przypadku braku oryginalnego preparatu. Dodatkowo doradza w kwestii właściwego przechowywania leków, m.in. tych wymagających przechowywania w lodówce. W nagłych sytuacjach farmaceuta może również wystawić receptę farmaceutyczną. 

Instrukcja upoważnienia farmaceuty do dostępu do Internetowego Konta Pacjenta

W celu upoważnienia farmaceuty do IKP należy:

1. wejść na stronę Internetowego Konta Pacjenta IKP (https://pacjent.gov.pl/internetowe-konto-pacjenta#jak-sie-zalogowac),
2. zalogować się na swoje konto,
3. przejść do zakładki „uprawnienia”,
4. wybrać zakładkę „ udostępnij dane lekarzowi, pielęgniarce lub farmaceucie” poprzez kliknięcie w pole „ zobacz”,
5. po pojawieniu się na stronie tytułu  „dostęp dla lekarzy i farmaceutów” kliknąć w pole „przyznaj dostęp”,
6. przy pytaniu „komu chcesz udostępnić swoją dokumentację medyczną” klikając wybrać odpowiedź : „ aptece lub punktowi aptecznemu” i kliknąć dalej,
7. pod akapitem: Znajdź Aptekę lub Punkt Apteczny, któremu chcesz nadać wybrać aptekę – wpisując jej adres i/lub nazwę, a następnie klikając w pole „szukaj”. Co istotne, jeśli wyszukiwanie odbywa się według adresu apteki lub punktu aptecznego, konieczne jest wpisanie pełnego adresu w następującym układzie: nazwa ulicy, numer domu, kod pocztowy, miejscowość. W przypadku wprowadzeniu niepełnego adresu wyszukiwarka nie odnajdzie apteki.
8. po wyszukaniu apteki należy wybrać pole: dostęp do wybranych dokumentów => zaznaczyć pole dostęp do recept i wpisać zakres czasowy, jaki ma zostać udostępniony (można wybrać opcję bezterminowo), a następnie kliknąć w pole „ zapisz”.

Jak farmaceuta może pomóc pacjentowi?

• Doradztwo w zakresie stosowania leków
Równoczesne przyjmowanie kilku leków, zwłaszcza przepisanych przez różnych specjalistów, może prowadzić do interakcji lekowych, wpływając na skuteczność i bezpieczeństwo leczenia. Niektóre substancje zawarte w żywności, dym tytoniowy, alkohol i zioła również mogą mieć wpływ na działanie leków. Farmaceuta udzieli wskazówek dotyczących właściwego stosowania medykamentów, ich łączenia z posiłkami oraz innymi preparatami. Niekiedy kluczowe dla właściwej terapii jest przyjmowanie leku przed posiłkiem lub w trakcie jedzenia, o czym pacjenci nie zawsze wiedzą, a co może zmniejszać efekty terapii lub zwiększać ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. 
• Propozycja tańszych odpowiedników
Odpowiednik leku (lek generyczny) to produkt leczniczy zawierający tę samą substancję czynną (lub substancje czynne), co lek referencyjny (oryginalny), w tej samej dawce i postaci farmaceutycznej, o tym samym sposobie podania. Lek generyczny musi wykazywać równoważność farmaceutyczną i biologiczną z lekiem referencyjnym. Często jednak jest dostępny w niższej cenie, co pozwala pacjentom ograniczyć wydatki na leczenie. Ponadto zamienniki leków oryginalnych są alternatywą w przypadku braku danego leku w aptece i/lub hurtowniach farmaceutycznych, co zabezpiecza pacjenta przed przerwaniem kuracji. Farmaceuta poinformuje o dostępnych zamiennikach i pomoże wybrać odpowiednią opcję.
• Instrukcja dotycząca przechowywania leków 
Aby zachować skuteczność i bezpieczeństwo produktów leczniczych, należy je przechowywać zgodnie z zaleceniami producenta. Farmaceuta wskaże na jakie aspekty należy zwrócić szczególną uwagę podczas przechowywania leków. Szczególnie istotne jest to w przypadku szczepionek, insuliny oraz innych leków przechowywanych w lodówce. Istotny jest również poziom wilgotności, narażenie na światło i źródła ciepła.
• Wystawienie recepty farmaceutycznej (e-recepta w aptece)
W sytuacjach nagłego zagrożenia zdrowia i życia pacjenta farmaceuta, który posiada odpowiednie uprawnienia (m.in. czynne prawo wykonywania zawodu farmaceuty), może wystawić receptę farmaceutyczną. Jednakże ma również prawo odmówić jej wydania.