Wścieklizna u psa
Barbara Bukowska

Wścieklizna u ludzi – jakie są objawy? Szczepionka na wściekliznę

Obowiązek szczepienia psów przeciwko wściekliźnie to nie tylko biurokratyczny, rutynowy nakaz, nakładający na posiadaczy czworonogów dodatkowe zobowiązanie. W rzeczywistości to jeden z najskuteczniejszych sposobów radzenia sobie z niezwykle niebezpieczną chorobą wirusową, jaką jest wścieklizna. W przypadku tej choroby zdecydowanie lepiej jest zapobiegać zakażeniu, bo gdy u ludzi pojawią się pierwsze objawy wścieklizny, na pomoc jest już za późno.

Wścieklizna (łac. rabies) jest wirusową chorobą odzwierzęcą, czyli przenoszącą się ze zwierząt na człowieka. Wścieklizną można się zarazić poprzez bezpośredni kontakt uszkodzonej skóry (rzadziej błon śluzowych) ze śliną lub tkanką układu nerwowego chorego zwierzęcia, najczęściej na skutek ugryzienia.

Jakie są objawy wścieklizny u ludzi?

Do wystąpienia pierwszych objawów wścieklizny dochodzi po okresie inkubacji, wynoszącym ok. 2 miesiące od momentu zakażenia. Wczesne oznaki wścieklizny u ludzi dotyczą miejsca zranienia: w obrębie rany występuje mrowienie, kłucie lub pieczenie. Towarzyszą im nieswoiste objawy ogólne: gorączka, ból głowy, złe samopoczucie, mdłości i torsje, uczucie zmęczenia, rzadziej pojawiają się halucynacje.

Wirus atakuje przede wszystkim komórki układu nerwowego, szczególnie komórki istoty szarej mózgu, dlatego w następnym okresie choroby pojawiają się typowe objawy neurologiczne: nadmierne pobudzenie i niepokój ruchowy. U chorego stwierdza się mimowolne skurcze mięśni (konwulsje), ślinotok, światłowstręt oraz najbardziej charakterystyczny objaw wścieklizny, czyli wodowstręt, któremu towarzyszą bolesne skurcze mięśni jamy ustnej, gardła i krtani. Początkowo występują jedynie podczas picia, po krótkim czasie wywołuje je już sam widok wody, przez co ugaszenie pragnienia jest niemożliwe. Pojawiają się również skurcze mięśni oddechowych, powodujące sinicę, oraz drgawki.

Większość chorych umiera w okresie pobudzenia, najczęściej podczas napadu drgawek. U niektórych osób w ostatnim stadium choroby dochodzi do porażeń wiotkich i śpiączki. Zgon następuje po kilku dniach.

Wścieklizna cechuje się najwyższą śmiertelnością spośród wszystkich znanych chorób zakaźnych – zakażenie przeżywają jedynie pojedyncze osoby, u których przed wystąpieniem objawów udało się wdrożyć uodparnianie bierno-czynne.

Diagnozowanie wścieklizny

Wściekliznę diagnozuje się na podstawie wywiadu epidemiologicznego i charakterystycznych objawów klinicznych. U chorego człowieka można również wykonać badania laboratoryjne w kierunku wścieklizny: izolację wirusa z materiału biologicznego, wykrycie materiału genetycznego wirusa metodą PCR lub badania serologiczne w kierunku wykrycia swoistych przeciwciał. W diagnostyce przyżyciowej materiałem diagnostycznym są ślina i płyn mózgowo-rdzeniowy, a w diagnostyce pośmiertnej – tkanka mózgowa.

Szczepionka na wściekliznę u ludzi

Szczepionka na wściekliznę stosowana u ludzi zawiera zabitego wirusa wścieklizny. Profilaktycznie podaje się ją osobom narażonym zawodowo na kontakt z chorymi zwierzętami lub podróżującym w tereny występowania choroby. Szczepienie na wściekliznę wykonywane jest również po narażeniu na kontakt z wirusem, najczęściej u osób pogryzionych przez psy lub inne zwierzęta.

W przypadku szczepień profilaktycznych stosuje się schemat oparty na trzech dawkach szczepienia podstawowego, przyjętych w ciągu 4 tygodni, i dawce uzupełniającej po 12 miesiącach. Dawki przypominające podaje się co 5 lat. Po kontakcie z potencjalnie zakażonym zwierzęciem osobom wcześniej nieszczepionym podaje się 5 dawek szczepionki w ciągu miesiąca, a wraz z pierwszą dawką szczepionki dodatkowo immunoglobulinę. U osób wcześniej zaszczepionych stosuje się wyłącznie dwie dawki szczepionki, bez podawania immunoglobuliny.

Powiązane produkty

Jak leczyć wściekliznę? Czy wścieklizna u człowieka jest uleczalna?

Wścieklizna u człowieka jest chorobą nieuleczalną, nie istnieje skuteczny lek na wściekliznę. Leczenie ma charakter wyłącznie objawowy: podaje się leki uspokajające, przeciwbólowe i przeciwdrgawkowe.

Jeśli nie doszło do wystąpienia objawów, u pogryzionego pacjenta stosuje się uodparnianie bierno-czynne, polegające na podawaniu surowicy oraz szczepionki. Surowica, zawierająca immunoglobuliny, chroni pacjenta do czasu wykształcenia przez niego odporności czynnej (wytworzenia przeciwciał).

Za przełom w leczeniu wścieklizny uważano eksperymentalną terapię zastosowaną w 2004 r. u amerykańskiej nastolatki ugryzionej przez nietoperza. Chorą wprowadzono w śpiączkę farmakologiczną i podawano jej leki przeciwwirusowe. Leczenie wścieklizny zakończyło się powodzeniem, a wdrożony wtedy schemat nazwano protokołem Milwaukee. Niestety, terapia ta u innych chorych, poza jednym przypadkiem, okazała się nieskuteczna.

Co powoduje wściekliznę? Jak się zaraża wścieklizną?

Wścieklizna u ludzi wywoływana jest przez wirusa Rabies virus z rodziny Rhabdoviridae. Występuje w siedmiu biotypach, z czego za zakażenia zwierząt naziemnych odpowiadają przede wszystkim wirusy biotypu pierwszego, a pozostałe biotypy odpowiedzialne są za rozwój wścieklizny nietoperzy.

Rezerwuarem wirusów wścieklizny są zarówno ssaki dzikie: lisy, nietoperze, borsuki, jenoty, gryzonie, jak i domowe: psy i koty. Przypadki wścieklizny u ludzi są wynikiem bezpośredniego kontaktu: zranienia (najczęściej ugryzienie psa lub zadrapanie przez nietoperza), oślinienia lub zetknięcia się tkanki mózgowej chorego zwierzęcia z uszkodzoną skórą. Z miejsca zranienia wirus trafia do komórek mięśni szkieletowych, a następnie włóknami nerwowymi przemieszcza się najpierw do rdzenia kręgowego, a potem do istoty szarej mózgu, gdzie intensywnie się namnaża. Stąd rozprzestrzenia się po całym organizmie.

Gdzie występuje wścieklizna?

Wścieklizna występuje niemal na całym świecie, z czego 99% przypadków wykrywa się Afryce, Azji (zwłaszcza w Indiach) i Ameryce Południowej. WHO wymienia kilkanaście krajów, w których na skutek masowych szczepień wściekliznę uznaje się za niewystępującą.

Z powodu wścieklizny co roku umiera ok. 60 tys. osób. W Polsce wścieklizna u ludzi zdarza się niezwykle rzadko. W naszym kraju od kilku lat nikt nie umarł z powodu wścieklizny, jednak corocznie wykonuje się blisko 10 tys. szczepień poekspozycyjnych. Ostatni przypadek wścieklizny w Polsce odnotowano w 2002 r. i dotyczył kobiety, która zaraziła się na skutek ugryzienia przez własnego kota.

  1. A.R. Fooks, F. Cliquet F, S. Finke i in., Rabies. Nat Rev Dis Primers" 3, 2017.
  2. Charakterystyka Produktu Leczniczego Verorab, www.rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl [online], https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/22443/characteristic [dostęp:] 28.05.2022 r.
  3. K. Korzeniewski. Wścieklizna, Medycyna Podróży" [online], https://medycynatropikalna.pl/choroba/wscieklizna, [dostęp:] 28.05.2022 r.
  4. M. Sadkowska-Todys, Wścieklizna – aktualne problemy epidemiologiczne. Polski Przegląd Neurologiczny" 2(1), 2006.
  5. R. Singh, K.P. Singh, S. Cherian i in. Rabies – epidemiology, pathogenesis, public health concerns and advances in diagnosis and control: a comprehensive review. Vet Q." 37(1), 2017.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zawał serca – objawy, przyczyny, rozpoznanie, zapobieganie

    Zawał serca to jedna z głównych przyczyn zgonów wśród Polaków. Najbardziej charakterystyczny objaw zawału serca – silny, narastający ból w klatce piersiowej, utrzymujący się dłużej niż 20 minut – jest pilnym wskazaniem do wezwania pomocy medycznej.

  • Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny, objawy, leczenie

    Choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłą, nieuleczalną chorobą, powodującą znaczne pogorszenie jakości życia. Początek choroby ma charakter skryty i przebiega skąpoobjawowo, utrudniając postawienie prawidłowego rozpoznania. Chorzy w toku trwania choroby często wymagają interwencji chirurgicznej z powodu powikłań jelitowych. Jak wygląda diagnostyka i terapia osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna? Zapraszamy do zapoznania się z treścią artykułu.

  • Ortoreksja – na czym polega? Skutki, objawy i leczenie obsesji na punkcie zdrowego żywienia

    Ortoreksja jest jednym z zaburzeń odżywiania, które polega na obsesji na punkcie zdrowego żywienia. Osoba cierpiąca na ortoreksję stopniowo zmienia nawyki żywieniowe po to, by aktualna dieta była idealna dla zdrowia. Niestety, ortorektyk nigdy nie osiąga pożądanej poprawy menu, a przez ciągłą eliminację nawet całych grup produktów, zaczyna chorować. Jak rozpoznać ortoreksję i w jaki sposób ją leczyć?

  • Reumatyzm – przyczyny, objawy, leczenie chorób reumatycznych. Fizjoterapia przy reumatyzmie

    Reumatyzm to nazwa stosowana potocznie, określająca grupę schorzeń o podłożu zapalnym, obejmującą choroby mięśni, stawów i kości. Najczęściej występujące objawy chorób reumatycznych to ból i obrzęk stawów, sztywność, ograniczenie ich ruchomości. Nieleczony reumatyzm może doprowadzić do znacznego ograniczenia sprawności. Jak wygląda rehabilitacja w schorzeniach reumatoidalnych?

  • Osteoporoza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rehabilitacja, zapobieganie zmianom osteoporotycznym

    Osteoporoza to choroba metaboliczna kości, która polega na stopniowym zaniku masy kostnej. Na skutek obniżenia gęstości mineralnej kości dochodzi do osłabienia ich struktury, co objawia się zwiększoną podatnością na złamania. Na zachorowanie narażone są przede wszystkim osoby starsze, szczególnie kobiety w wieku okołomenopauzalnym, choć na osteoporozę mogą cierpieć także mężczyźni, a nawet dzieci. Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia zmian osteoporotycznych?

  • Szpiczak mnogi – przyczyny, objawy, leczenie

    Szpiczak mnogi należy do chorób krwi i szpiku kostnego. Chociaż nie ustalono dotychczas konkretnych przyczyn tej dolegliwości, tak bez wątpienia można powiedzieć, że do jej rozwoju przyczyniają się długotrwałe infekcje bakteryjne lub wirusowe, promieniowanie jonizujące i narażenie na szkodliwe substancje chemiczne. Jak wyglądają nowoczesne sposoby leczenia szpiczaka, jakie są rokowania i czy podczas wizyty u lekarza pierwszego kontaktu można dokonać wstępnej diagnozy tej choroby?

  • Rak trzustki – przyczyny, objawy, diagnostyka, rokowania, leczenie

    Rak trzustki jest jednym z nowotworów, które przez długi czas nie dają żadnych dolegliwości, a pierwsze symptomy są niespecyficzne. Wśród początkowych objawów raka trzustki wymienia się m.in. ogólne osłabienie, nudności, szybkie uczucie sytości czy tłuszczowe stolce. Jak wygląda jego leczenie?

  • Lobotomia – czym jest? Jak wyglądała? Dlaczego już się jej nie praktykuje?

    Lobotomia to jedna z najbardziej kontrowersyjnych technik chirurgicznych w historii medycyny. Chociaż z dzisiejszej perspektywy wydaje się to nie do uwierzenia, ten niezwykle inwazyjny i wiążący się z wielkim ryzykiem zabieg był swego czasu bardzo popularny.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij