Ślinotok – co oznacza nadmierne wydzielanie śliny?

Ślina w 99,5% składa się z wody, dlatego też jej wydzielanie jest tak bardzo zależne od stopnia nawodnienia naszego organizmu. Poza tym na jej skład mają wpływ zarówno czynniki wewnętrzne (m.in. pobudzenie receptorów w obrębie jamy ustnej, istniejące choroby, aktywność fizyczna), jak i zewnętrzne (np. pora dnia czy pora roku). Ślina pełni szereg istotnych dla organizmu funkcji. Najważniejszą z nich jest funkcja antybakteryjna i ochronna ze względu na to, że to jama ustna stanowi pierwszy mur obronny przed wnikającymi do naszego organizmu bakteriami. Dodatkowo pełni też funkcje mineralizujące, buforujące oraz trawienne. Jej wydzielanie jest ściśle regulowane, a nadmiar śliny może być czasem objawem choroby.

Ślinotok – czym jest?

Ślinotok, inaczej nazywany hipersaliwacją, jest nadmiernym wydzielaniem śliny z ust. Może być spowodowany wzmożoną pracą ślinianek, problemami z przełykaniem lub utrzymaniem śliny w jamie ustnej. Zjawisko to może wystąpić naturalnie podczas jedzenia pikantnych i kwaśnych potraw, a także u dzieci w okresie ząbkowania.

Objawy ślinotoku to niekontrolowany wyciek śliny oraz jej nadmierne wydzielanie. Może to prowadzić do maceracji naskórka wokół warg i innych niepokojących dolegliwości, takich jak owrzodzenia śluzówki, ból gardła, chrypka, trudności w mówieniu, nieprzyjemny zapach z ust, zgaga, wymioty lub duszność. W takich przypadkach konieczna jest wizyta u lekarza w celu uzyskania dalszej diagnostyki i leczenia.

O czym może świadczyć ślinotok? Co może go powodować?

Wydzielanie śliny jest stymulowane poprzez pobudzenia smakowe, mechaniczne, termiczne, zapachowe, wzrokowe czy psychiczne. Całkowite wydzielanie śliny jest regulowane przez:

• odruchy warunkowe – stymulacja wydzielania śliny pod wpływem zapachu, widoku lub wyobrażenia pożywienia,
• odruchy bezwarunkowe – stymulacja wydzielania śliny po pobudzeniu receptorów smakowych i dotykowych w jamie ustnej,
• autonomiczny układ nerwowy – ze względu na znaczne unerwienie ślinianek przez nerwy współczulne (stymulujące produkcję małej ilości gęstej śliny pod wpływem pobudzenia organizmu) i przywspółczulne (odpowiadające za wydzielanie dużej ilości płynnej śliny w okresie rozluźnienia organizmu),
• hormony (m.in. somatotropina, tyroksyna, kortyzol),
• ukrwienie ślinianek.

Ślinotok jako objaw choroby

Jednak w wielu innych przypadkach ślinotok będzie świadczył o zaburzeniu lub chorobie organizmu. I tak jest na przykład przy wymiotach dużą ilością śliny (a nie treścią pokarmową) u dzieci, co może świadczyć o niedrożności układu pokarmowego na wysokości przełyku. Najczęstszą przyczyną będą jednak infekcje jamy ustnej i gardła (również te bardziej poważne, jak np. błonica).

Ślinotok u dzieci

Ślinotok u dzieci może mieć kilka często występujących przyczyn:

• ząbkowanie – w czasie ząbkowania u dzieci może wystąpić nadmierne ślinienie się, które zazwyczaj ustępuje samoistnie po kilku dniach,
• alergie pokarmowe – uczulenie na pewne pokarmy może powodować nadmierne ślinienie,
• choroby jamy ustnej – infekcje jamy ustnej, takie jak zapalenie jamy ustnej lub zapalenie dziąseł, mogą powodować nadmierne ślinienie się,
• infekcje dróg oddechowych – mogą powodować powiększenie migdałków, które utrudniają przełykanie i powodują gromadzenie się śliny w jamie ustnej,
• niewłaściwa dieta – refluks żołądkowo-przełykowy może wywoływać obok innych nieprzyjemnych objawów także ślinotok,
• nieprawidłowe nawyki – nadmierne ślinienie może być spowodowane np. poprzez ssanie kciuka i wkładanie palców do ust.

Ślinotok a leki

Nadmiar śliny w wyniku stosowania leków może być efektem bezpośrednim – ma to miejsce w przypadku leków działających agonistycznie na receptory muskarynowe, które stymulują wytwarzanie śliny (np. betanechol czy pilokarpina) – lub pośrednim – w przypadku leków zmniejszających odruch połykania (np. leki antydopaminergiczne) lub leków podrażniających śluzówkę żołądka i przełyku (np. leki z grupy NLPZ, potas, żelazo, bisfosfoniany).

Ślinotok w ciąży

Nadmierne wydzielanie śliny (ślinotok) może być procesem jak najbardziej fizjologicznym, m.in. właśnie u kobiet w ciąży w trakcie I trymestru, któremu będą towarzyszyć również nudności i wymioty, związane ze zmianami hormonalnymi w ciąży (m.in. progesteronu). W większości przypadków ślinotok w ciąży jest uważany za bezpieczny i nie stanowi zagrożenia dla matki ani płodu. Jednak jeśli towarzyszą mu inne objawy, takie jak ból gardła, duszność, trudności w mówieniu lub oddychaniu, należy skonsultować się z lekarzem.

Ślinotok w nocy

Ślad śliny na poduszce może być fizjologicznym objawem u osób, które śpią na boku lub na brzuchu, i świadczy o rozluźnieniu mięśni szczęki oraz żuchwy.

Jeśli jednak zauważamy, że w trakcie snu lub po obudzeniu ilość śliny jest niewspółmiernie duża, może to świadczyć o spaniu z otwartymi ustami. Tendencję do spania z otwartymi ustami mają osoby z bezdechem sennym, osoby otyłe lub ze schorzeniami neurologicznymi, które zmniejszają napięcie mięśni podniebienia. Duża ilość śliny może być też powodowana przez alergię – w przypadku osób śpiących jest to prawdopodobnie alergia na roztocza kurzu domowego. Jeśli objaw ślinotoku w nocy nas niepokoi, warto skonsultować go ze specjalistą.

Inne przyczyny ślinotoku

Ślinotok będzie występował również w przypadku:

• ropnia zagardłowego i okołomigdałkowego,
• choroby lokomocyjnej,
• choroby Wilsona,
• zatruć,
• mononukleozy,
• zaburzeń neurologicznych (jak choroba Parkinsona czy SLA),
• złośliwego zespołu neuroleptycznego,
• oparzeń chemicznych,
• stosowania niektórych leków (szczególnie przeciwpsychotycznych).

Leczenie ślinotoku

Ponieważ ślinotok jest objawem, a nie chorobą, nie można go wyleczyć bez usunięcia przyczyny (choroby podstawowej). Doraźnie jednak możemy starać się zmniejszyć wydzielanie śliny.

Jak to zrobić?

1. W przypadku stanów zapalnych stosować miejscowe preparaty przeciwzapalne w formie pastylek do ssania, sprayów czy płukanek aptecznych.
2. Dbać o dokładną higienę jamy ustnej z użyciem szczoteczki, nici oraz płynów do płukania.
3. Unikać ostrych oraz kwaśnych potraw, które stymulują wydzielanie śliny.
4. Pić lub płukać jamę ustną ziołowym naparem z mięty.
5. Żuć gumę, która paradoksalnie ułatwi nam połknięcie nadmiaru śliny.