Ssanie kciuka u dziecka
Barbara Bukowska

Ssanie kciuka – przyczyny i skutki. Czy jest szkodliwe?

Ssanie kciuka to nawyk kojarzony przede wszystkim z dziećmi. Jednak, jak się okazuje, występuje on również wśród osób dorosłych (mówi się, że z odruchem tym boryka się nawet co dziesiąty człowiek). Z czego wynika ssanie kciuka i jak sobie radzić z tym nawykiem?

Ssanie jest odruchem fizjologicznym, typowym dla wszystkich ssaków. Dziecko zaczyna ssać kciuk jeszcze w brzuchu mamy – w II trymestrze ciąży w badaniu USG możliwe jest podejrzenie płodu ssącego kciuk. U prawidłowo rozwijającego się dziecka odruch ssania kciuka samoistnie wygasa w okolicach 2 urodzin. Z wielu przyczyn jednak proces ten może trwać dłużej.

Dlaczego dziecko ssie kciuk?

Dzięki odruchowi ssania dziecko jest w stanie zaspokoić podstawową potrzebę fizjologiczną – głód. Ale to nie wszystko. Ssanie palców i całych rączek, a w późniejszym okresie – wkładanie zabawek do buzi jest sposobem kształtowania prawidłowego rozwoju czucia w obrębie twarzoczaszki. Przygotowuje to jamę ustną do wprowadzenia stałych posiłków oraz stanowi wstęp do rozwoju mowy.

Ssanie działa na dziecko również kojąco. Ssanie kciuka jest pierwszym sposobem samodzielnego radzenia sobie z emocjami u niemowlaka; przywraca poczucie bezpieczeństwa, pozwala wyciszyć się w stresującej dla dziecka sytuacji. Dlatego ssanie kciuka tak często pojawia się u niemowląt przy zasypianiu.

U większości dzieci odruch ssania kciuka stopniowo zaczyna wygasać po 6 miesiącu życia, zastępowany przez odruch żucia. Całkowicie zanika zaś między pierwszym a drugim rokiem życia. Okazjonalne ssanie kciuka, nawet po przekroczeniu tej granicy wiekowej, nie powinno być traktowane jako problem, o ile nie towarzyszą mu trudności z jedzeniem.

Czasami jednak ssanie kciuka przeradza się w zaburzenie. Może być wynikiem podwrażliwości dotykowej. Dzieci z tą nieprawidłowością potrzebują mocniejszych i intensywniejszych bodźców w sferze oralnej: zarówno smakowych, jak i dotykowych.

Odruch ssania kciuka u przedszkolaka, który pojawił się nagle lub stał się bardziej intensywny, może mieć podłoże psychologiczne: być reakcją na zmiany w życiu rodziny (pojawienie się rodzeństwa, rozstanie rodziców) lub przedwcześnie wymuszoną samodzielność (odstawienie od piersi, wymuszanie samodzielnego zasypiania).

Jeżeli ssanie kciuka przez dziecko jest nawykowe i bardzo intensywne, należy jak najwcześniej rozważyć przyczyny tego zachowania i podejmować próby odzwyczajenia.

Czy ssanie kciuka jest szkodliwe?

Przedłużające się ssanie kciuka przez dzieci, zwłaszcza te, które ukończyły 2. rok życia, może mieć negatywne skutki dla zdrowia. Stopień ich nasilenia zależy od długości i intensywności ssania kciuka.

Do najczęściej występujących patologii zalicza się:

•   choroby skóry kciuka (owrzodzenie, zaczerwienienie, bolesność), będące wynikiem działania śliny;
•    zniekształcenie kciuka;
•    infekcje jamy ustnej, wywoływane przez patogeny przenoszone na kciuku;
•    wady zgryzu i zmiany anatomiczne twarzoczaszki;
    przetrwały niemowlęcy sposób połykania, z językiem wchodzącym między zęby;
•    wady wymowy, w tym opóźniony rozwój mowy.

Powiązane produkty

Jak przestać ssać kciuk?

W przypadku ssania kciuka przez niemowlę można rozważyć wprowadzenie smoczka (jednak nie później niż do 18. miesiąca życia). Smoczek jest rozwiązaniem lepszym niż kciuk – przypomina kształtem brodawkę sutkową, jest miękki i anatomicznie dostosowany do podniebienia dziecka. Poza tym o jego podaniu każdorazowo decyduje opiekun, podczas gdy kciuk jest w ciągłym zasięgu dziecka.

Sposobem na oduczenie ssania kciuka w ciągu dnia mogą być wspólne zabawy, które przekierują uwagę dziecka na inne formy aktywności. Szczególnie przydatne mogą być zabawy angażujące dłonie – lepienie z ciastoliny czy malowanie farbami.

Jeśli problem nie mija, konieczna jest pomoc specjalisty: neurologopedy, psychologa dziecięcego lub terapeuty integracji sensorycznej, a czasami też ortodonty. Może okazać się, że ssanie kciuka jest wynikiem podwrażliwości dotykowej. W takiej sytuacji konieczne jest dostarczanie dziecku odpowiednich bodźców: pokarmów o wyrazistych smakach i zróżnicowanej fakturze, stymulacji termicznej (ciepło-zimno) oraz wibracyjnej (elektryczne szczoteczki do zębów). Ortodonta z kolei może zaproponować założenie tzw. płytki przedsionkowej, uniemożliwiającej włożenie palca do buzi.

Powszechnie stosowanymi metodami mającymi na celu oduczenie dziecka nadmiernego ssania jest smarowanie kciuka gorzką maścią lub lakierem czy zakładanie rękawiczek. Skuteczność tych technik jako rozwiązań głównych jest jednak niska. Mogą być stosowane jako metody wspomagające, przypominające dziecku, że ssanie kciuka nie jest dobre, jednak coraz częściej uważa się, że rozwiązania siłowe mogą generować inne problemy.

Aspekt psychologii jest niezwykle ważny w skutecznym poradzeniu sobie ze ssaniem kciuka. Należy bezwzględnie unikać zawstydzania i ciągłego napominania dziecka. Wzmacniać natomiast należy zachowania pożądane – wyłapywanie momentów, kiedy dziecko nie ssie kciuka, i nagradzanie go za to.

Ssanie kciuka u dorosłych – przyczyny i leczenie

Zdarza się, że problem ssania kciuka występuje również u osób dorosłych, co może oznaczać zaburzenia na tle nerwowym, np. nerwicę natręctw. Może być również kontynuacją nawyku z okresu dzieciństwa. Choć szacuje się, że ssanie kciuka występuje nawet u 10% dorosłych, zdecydowana większość nie robi tego publicznie. Podobnie jak u dzieci, ssanie kciuka u dorosłych może mieć negatywne konsekwencje, szczególnie jeśli chodzi o zgryz.

Dorosłym ssącym kciuk w celu uspokojenia się w zwalczeniu nawyku pomóc mogą inne metody łagodzące stres, np. piłeczki antystresowe czy medytacja. Jeśli ssanie jest przejawem nerwicy natręctw lub innych zaburzeń psychologicznych, konieczna może być psychoterapia.

W samodzielnym przełamywaniu niechcianych nawyków przydatne mogą być techniki wspomagające:

  • wyznaczanie sobie małych, możliwych do realizacji celów (np. niessanie kciuka przez 1 dzień, a potem stopniowe podnoszenie poprzeczki);
  • nagradzanie się za każdy, nawet mały sukces;
  • wyznaczenie planu przełamującego chęć ssania w sytuacjach wywołujących to zachowanie;
  • poproszenie bliskich o wsparcie.
  1. A. Kandola, Causes and effects of adult thumb sucking. https://www.medicalnewstoday.com/ [online], https://www.medicalnewstoday.com/articles/adult-thumb-sucking, [dostęp:] 11.07.2022 r.
  2. M. Komsta, Ssanie kciuka – opinia psychologa, https://www.wymagajace.pl/ [online] https://www.wymagajace.pl/ssanie-kciuka-psycholog/, [dostęp:] 11.07.2022 r.
  3. M. Komsta, A. Przeździęk, Ssanie kciuka – co na to neurologopeda? https://www.wymagajace.pl/ [online] https://www.wymagajace.pl/ssanie-kciuka/, [dostęp:] 11.07.2022 r.
  4. A. Szwedowska, J. Antoszewska, Digitomania: przyczyny, skutki i sposoby zwalczania – przegląd piśmiennictwa, Dent Med. Probl." 46 (3), 2009.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Żółtaczka u noworodka – przyczyny, objawy, leczenie i hospitalizacja. Czy jest to groźna choroba?

    Żółtaczka u noworodka to stosunkowo często występujące zjawisko, gdyż dotyczy około 60% maluchów. Najbardziej charakterystycznym objawem żółtaczki noworodkowej jest zmiana koloru skóry i białek oczu na żółty lub pomarańczowy. Czy żółtaczka noworodkowa jest groźna dla zdrowia dziecka? Jak wygląda leczenie tego schorzenia w warunkach szpitalnych?

  • Rumień zakaźny – przyczyny, objawy i leczenie

    Rumień zakaźny to zakaźna choroba wirusowa, która dotyczy najczęściej dzieci w wieku od 2. do 12. roku życia. Może więc wystąpić zarówno u niemowląt, jak i starszych dzieci. Nie należy jednak do niebezpiecznych chorób, a jej objawy w większości przypadków ustępują samoistnie.

  • Ból gardła u dziecka – co go powoduje? Co stosować na bolące gardło u dzieci?

    Ból gardła u dziecka może pojawić się kilka razy do roku. Jego przyczyną są zazwyczaj wirusy, a wśród objawów towarzyszących najczęściej wymienia się katar, chrypkę, gorączkę oraz kaszel. Jak złagodzić ból gardła u dziecka? Kiedy infekcja gardła u dzieci wymaga niezwłocznej wizyty u lekarza?

  • Łuszczyca u niemowląt i dzieci – przyczyny, objawy i leczenie. Jak dbać o skórę łuszczycową u dziecka?

    Łuszczyca u niemowląt i dzieci to przewlekła choroba zapalna skóry, która nastręcza wielu trudności małym pacjentom. Na skórze dziecka pojawiają się zmiany (grudki) pokryte tzw. blaszką łuszczycową przypominającą łuskę. Łuszczyca nie jest chorobą zakaźną, ale duży wpływ na jej pojawienie się mają czynniki genetyczne. W jaki sposób się ją leczy? Jak wygląda profilaktyka łuszczycy u dzieci?

  • Bostonka – przyczyny, objawy, leczenie choroby bostońskiej

    Bostonka to choroba zakaźna wywoływana przez enterowirusy, głównie wirusa Coxsackie A16. Najczęściej chorują dzieci do 5. roku życia, choć mogą na nią zachorować także dorośli. Nazywana jest chorobą dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD), ponieważ jej najbardziej charakterystycznym objawem jest wysypka – wykwity skórne – bolesne, nieswędzące pęcherzyki występujące na podeszwach stóp, dłoniach oraz na błonie śluzowej jamy ustnej. Sprawdź, jak można się zarazić – czy konieczny jest bezpośredni kontakt? Jak leczy się chorobę bostońską?

  • Biały szum – czym jest i dlaczego uspokaja dzieci?

    Biały szum może być stosowany do maskowania innych dźwięków, takich jak hałas uliczny, co może pomóc chociażby w polepszeniu jakości snu. Może również pomóc w uspokojeniu niemowląt i dzieci, które mają trudności z zasypianiem, a także poprawić ich koncentrację. Jednak długotrwałe narażenie na głośny biały szum może prowadzić do uszkodzenia słuchu i pogorszenia zdolności postrzegania dźwięków. Ponadto nadmierna ekspozycja na biały szum może powodować zmęczenie, drażliwość i inne problemy zdrowotne związane z przemęczeniem, takie jak bóle głowy i bezsenność. Jak stosować biały szum, żeby przyniósł zmęczonym rodzicom chwilę wytchnienia i uspokoił dziecko, a jednocześnie nie pogorszył jakości słuchu domowników?

  • Dziecko ma gorączkę – jak podawać leki i obniżyć temperaturę?

    Gorączka u dziecka to powszechny objaw chorobowy, który zazwyczaj jest wynikiem infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Może towarzyszyć wielu schorzeniom, takim jak grypa, zapalenie gardła, zapalenie ucha, zapalenie płuc, angina czy infekcje dróg moczowych. Gorączka u dziecka może wystąpić również w wyniku szczepienia lub innych czynników, także tych wynikających z autoimmunologii. Czy gorączkę trzeba zbijać od razu po tym, kiedy się pojawi? Jak obniżyć ją domowymi sposobami i czy nacieranie skóry dziecka alkoholem może okazać się pomocne?

  • Skala Brazeltona (NBAS) – co to jest? Do czego służy?

    Zrozumienie języka, w jakim komunikują się niemowlęta, jest dużą zagadką nie tylko dla rodziców, ale także dla pediatrów i badaczy. Skala Brazeltona (NBAS) powstała w 1973 roku i do dzisiaj stanowi przydatne narzędzie w ocenie indywidualnego charakteru niemowląt i dzieci aż do ukończenia 2 miesiąca życia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij