Błonica – objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka
Katarzyna Gmachowska

Błonica – objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka

Błonica jest chorobą zakaźną o ciężkim przebiegu, wywoływaną przez bakterie maczugowce błonicy. Jak dochodzi do zakażenia? Jakie są rodzaje i objawy błonicy? W jaki sposób można się przed nią chronić? Podpowiadamy.

Zakażenie błonicą prowadzi do powstawania biało-szarych nalotów na śluzówkach gardła, krtani i tchawicy oraz powiększenia okolicznych węzłów chłonnych szyi, co może prowadzić do duszności i problemów z oddychaniem. Leczenie błonicy prowadzi się w warunkach szpitalnych, ze względu na fakt, iż jest to choroba zagrażająca życiu. Skuteczną metodą profilaktyki jest szczepienie ochronne, które w Polsce należy do obowiązkowych szczepień wykonywanych w dzieciństwie oraz wieku młodzieńczym.  

Błonica – co to za choroba?  

Błonica, zwana także dławcem, dyfterytem lub krupem, jest ciężką chorobą zakaźną. Wywoływana jest przez bakterie – maczugowce błonicy. Do zakażenia błonicą dochodzi drogą kropelkową lub podczas bezpośredniego kontaktu z chorym. Zakażenie maczugowcami błonicy prowadzi do martwicy tkanek i tworzenia tzw. pseudobłon w postaci szarych lub czarnych nalotów na migdałkach podniebiennych lub na śluzówkach gardła. W wyniku powiększenia węzłów chłonnych i obrzęku tkanek szyi może dojść do zwężenia światła gardła i krtani, co może prowadzić do niewydolności oddechowej i zgonu. Wydzielana przez bakterie błonicy toksyna błonicza rozprzestrzenia się z krwią po organizmie.  

Błonica i jej rodzaje 

Ze względu na patofizjologię choroby wyróżnia się następujące rodzaje błonicy

  • błonica gardła – jest to najczęstsza postać choroby. Objawia się bólem gardła o miernym nasileniu, trudnościami w połykaniu, zaburzeniami mowy, obecnością białawo-szarych nalotów w gardle, gorączką oraz powiększeniem i bolesnością węzłów chłonnych szyi. Przy próbie usunięcia nalotów obecnych na śluzówkach gardła dochodzi do krwawienia. Może dojść do zaburzeń rytmu serca na skutek zmian zapalnych mięśnia sercowego;
  • błonica krtani – zwana także dławcem lub krupem prawdziwym, występuje najczęściej u małych dzieci, które nie były zaszczepione. W przebiegu choroby dochodzi do obrzęku i zwężenia szpary głośni oraz nalotów na strunach głosowych, co prowadzi do wystąpienia nasilającej się duszności i problemów z oddychaniem. Występuje także charakterystyczny szczekający kaszel, chrypka przechodząca w bezgłos oraz nadmierne ślinienie. Nieleczona błonica krtani może prowadzić do zgonu na skutek uduszenia; 

  • błonica nosa – należy do lżejszych postaci choroby, charakteryzuje się obecnością zazwyczaj jednostronnych zmian na powierzchni błony śluzowej nosa, którym towarzyszy wyciek wydzieliny o charakterze śluzowo-krwistym lub krwisto-ropnym oraz nadżerki na wardze górnej. Błonica nosa jest chorobą przewlekłą, a proces zdrowienia długotrwały;

  • błonica ucha, skóry – należą do rzadkich postaci klinicznych błonicy.  

Powiązane produkty

Przyczyny błonicy – jak i gdzie dochodzi do zarażenia?  

Błonica wywoływana jest przez toksynę produkowaną przez maczugowca błonicy (łac. Clostridium diphtheriae). Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym lub przedmiotami, których wcześniej używał. Po wniknięciu bakterii błonicy do nosa lub jamy ustnej dochodzi do kolonizacji błon śluzowych górnych dróg oddechowych lub skóry. W wyniku kontaktu z osobą chorą może dojść także do zajęcia spojówek, ucha środkowego, uszkodzonej skóry lub narządów płciowych.  

Wytwarzana przez maczugowce błonicy toksyna przedostaje się do krwiobiegu, przez co może powodować objawy uszkodzenia wielu narządów w tym serca, nerek, wątroby, ośrodkowego układu nerwowego lub nadnerczy.  

Objawy błonicy 

Po zakażeniu maczugowcem błonicy początkowo dochodzi do pojawienia się objawów grypopodobnych: bólu gardła, gorączki, dreszczy, bólu głowy, osłabienia, chrypki i kaszlu. Następnie na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych, najczęściej gardła, nosa, krtani i tchawicy, pojawiają się białawo-szare pseudobłony martwicze. Przylegają one ściśle do powierzchni błon śluzowych oraz krwawią przy próbie ich usunięcia. W przebiegu choroby dochodzi także do powiększenia oraz bolesności węzłów chłonnych szyi. Znaczne powiększenie okolicznych węzłów chłonnych oraz narastanie pseudobłon prowadzi do zwężenia światła gardła i krtani, na skutek czego dochodzi do trudności w połykaniu oraz oddychaniu. 

W wyniku dostania się toksyny błoniczej do różnych narządów mogą pojawić się objawy ich uszkodzenia np. zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego, niedowłady mięśni, porażenia mięśni poruszających gałką oczną oraz porażenia kończyn.    

Błonica należy do chorób zagrażających życiu chorego. Śmierć pacjenta następuje zazwyczaj w wyniku uduszenia na skutek zamknięcia światła dróg oddechowych lub zatrzymania pracy serca. 

Diagnostyka błonicy  

Podstawą diagnostyki błonicy jest pobranie wymazu i wyhodowanie bakterii Corynebacterium diphteriae. W przypadku podejrzenia zakażenia maczugowcem błonicy, zwłaszcza u osób nieszczepionych i przebywających na terenach endemicznego występowania błonicy, należy niezwłocznie zgłosić się lekarza. Choroba charakteryzuje się ciężkim stanem chorego przy stosunkowo niskiej gorączce.

Błonica w Polsce występuje obecnie bardzo rzadko, dzięki powszechnym szczepieniom w wieku dziecięcym.  

Błonica – leczenie  

Leczenie błonicy prowadzi się w szpitalu, gdyż jest ona chorobą zagrażającą życiu. Osobie chorej na błonicę podaje się surowicę zawierającą przeciwciała przeciwko toksynie błoniczej oraz antybiotyki. Ponadto kontroluje się gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu oraz stan układu krzepnięcia. W przypadku błonicy krtani wykonuje się intubację lub tracheotomię, które udrażniają drogi oddechowe. U chorych z zaburzeniami oddychania stosuje się wentylację zastępczą.  

Profilaktyka błonicy. Szczepienie na błonicę 

Podstawą profilaktyki przed zachorowaniem na błonicę są szczepienia ochronne.  

Szczepionka przeciw błonicy jest szczepionką inaktywowaną (zabitą). W Polsce podawana jest bezpłatnie dzieciom i młodzieży do ukończenia 19. roku życia w postaci szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (szczepionki DTP/DTaP bądź w postaci płatnych szczepionek skojarzonych 5w1 i 6w1). Według polskiego kalendarza szczepień szczepienie przeciwko tężcowi, krztuścowi i błonicy wykonuje czterema dawkami szczepionki (w 2., 3–4., 5–6. i 16–18. miesiącu życia) oraz dawką przypominającą w 6. oraz 14. roku życia. W 19. roku życia podaje się szczepionkę przeciw tężcowi i błonicy.  

Zaleca się stosowanie dawek przypominających co 10 lat. Istnieje także szczepionka monowalentna (tylko przeciwko błonicy). Szczepionka przeciwko błonicy jest szczepionką bezpieczną. Może dawać łagodne, miejscowe odczyny poszczepienne w postaci zaczerwienienia i bolesności miejsca wkłucia.  

  1. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2010.  
  2. E. Augustynowicz, E. Zasada, Błonica, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego [online] https://szczepienia.pzh.gov.pl/, [dostęp:] 24.11.2020 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Inhalacje dla dzieci – jak zrobić to dobrze?

    Inhalacja to jedna z podstawowych metod leczenia chorób dróg oddechowych u dzieci. Dzięki tej metodzie możliwe jest miejscowe podawanie leków, które mają za zadanie skutecznie redukować objawy i tym samym pomagać w leczeniu. Jakie korzyści może przynieść inhalacja oraz kto nie powinien być poddawany inhalacjom?

  • Niedoczynność tarczycy i Hashimoto. Objawy, leczenie, suplementacja

    W praktyce medycznej niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto są ze sobą ściśle powiązane, dlatego ich wzajemne zrozumienie jest kluczowe dla właściwego leczenia oraz skutecznej terapii. Niedoczynność tarczycy, niezależnie od przyczyny, prowadzi do zaburzenia produkcji hormonów tarczycy, co może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, ponieważ wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Choroba Hashimoto jest natomiast jedną z głównych przyczyn niedoczynności tarczycy.

  • Wirus hMPV – jakie są objawy zakażenia? Kto jest szczególnie narażony? Jak leczyć?

    Zimowe miesiące to okres wzmożonego ryzyka chorób układu oddechowego, który często nazywany jest sezonem wysokim. Ostatnio coraz częściej mówi się o wirusie hMPV, szczególnie w Chinach. Od kilkunastu godzin temat ten zyskuje na znaczeniu również w Europie – pierwsze przypadki infekcji wirusem wykryto w Portugalii.

  • Mykoplazma u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie

    Mykoplazma to popularne określenie zakażenia wywołanego przez bakterię Mycoplasma pneumoniae, które dotyka głównie dzieci i młodzieży. Jego objawy dotyczą najczęściej górnych dróg oddechowych, ale infekcja może też mieć postać zapalenia płuc (mykoplazmatyczne zapalenie płuc).

  • Gradówka – co to jest i jak wygląda? Przyczyny, objawy, leczenie

    Gradówka jest jednym z najczęściej występujących schorzeń okulistycznych i dotyka osoby w różnym wieku. Jakie są przyczyny i objawy gradówki? Jakie mogą być konsekwencje dla zdrowia, jeśli nie jest odpowiednio leczona?

  • Grypa typu B – objawy, leczenie, możliwe powikłania

    Grypa typu B to sezonowa infekcja wirusowa, która często atakuje w miesiącach jesienno-zimowych. Charakteryzuje się nagłym początkiem, wysoką gorączką, bólem mięśni i osłabieniem, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie. Chociaż większość przypadków przebiega łagodnie, nieleczona grypa typu B może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie chorób przewlekłych. Dowiedz się, jak rozpoznać objawy, skutecznie leczyć infekcję i minimalizować ryzyko komplikacji.

  • Ptasia grypa – przyczyny, objawy u ludzi, leczenie

    Ptasia grypa to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez różne szczepy wirusa grypy typu A, które naturalnie występują w populacjach ptaków. Wirusy te mogą przenosić się między ptakami, a w określonych przypadkach mogą zakażać także inne gatunki, w tym ludzi.

  • Grypa w ciąży – zagrożenia, objawy, leczenie i profilaktyka

    Grypa oraz inne infekcje wirusowe często wywołują niepokój u kobiet będących w ciąży. Zakażenie wirusem grypy u osób dorosłych przebiega zwykle dosyć łagodnie, jednakże w przypadku kobiet ciężarnych choroba może mieć cięższy przebieg oraz negatywnie wpływać na dziecko. Z tego względu w rekomendacjach lekarzy ginekologów kładzie się nacisk przede wszystkim na profilaktykę i ochronę przyszłych mam przed zakażeniem grypą, aby uniknąć poważnych powikłań.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.