Błonica – objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka
Katarzyna Gmachowska

Błonica – objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka

Błonica jest chorobą zakaźną o ciężkim przebiegu, wywoływaną przez bakterie maczugowce błonicy. Jak dochodzi do zakażenia? Jakie są rodzaje i objawy błonicy? W jaki sposób można się przed nią chronić? Podpowiadamy.

Zakażenie błonicą prowadzi do powstawania biało-szarych nalotów na śluzówkach gardła, krtani i tchawicy oraz powiększenia okolicznych węzłów chłonnych szyi, co może prowadzić do duszności i problemów z oddychaniem. Leczenie błonicy prowadzi się w warunkach szpitalnych, ze względu na fakt, iż jest to choroba zagrażająca życiu. Skuteczną metodą profilaktyki jest szczepienie ochronne, które w Polsce należy do obowiązkowych szczepień wykonywanych w dzieciństwie oraz wieku młodzieńczym.  

Błonica – co to za choroba?  

Błonica, zwana także dławcem, dyfterytem lub krupem, jest ciężką chorobą zakaźną. Wywoływana jest przez bakterie – maczugowce błonicy. Do zakażenia błonicą dochodzi drogą kropelkową lub podczas bezpośredniego kontaktu z chorym. Zakażenie maczugowcami błonicy prowadzi do martwicy tkanek i tworzenia tzw. pseudobłon w postaci szarych lub czarnych nalotów na migdałkach podniebiennych lub na śluzówkach gardła. W wyniku powiększenia węzłów chłonnych i obrzęku tkanek szyi może dojść do zwężenia światła gardła i krtani, co może prowadzić do niewydolności oddechowej i zgonu. Wydzielana przez bakterie błonicy toksyna błonicza rozprzestrzenia się z krwią po organizmie.  

Błonica i jej rodzaje 

Ze względu na patofizjologię choroby wyróżnia się następujące rodzaje błonicy

  • błonica gardła – jest to najczęstsza postać choroby. Objawia się bólem gardła o miernym nasileniu, trudnościami w połykaniu, zaburzeniami mowy, obecnością białawo-szarych nalotów w gardle, gorączką oraz powiększeniem i bolesnością węzłów chłonnych szyi. Przy próbie usunięcia nalotów obecnych na śluzówkach gardła dochodzi do krwawienia. Może dojść do zaburzeń rytmu serca na skutek zmian zapalnych mięśnia sercowego;
  • błonica krtani – zwana także dławcem lub krupem prawdziwym, występuje najczęściej u małych dzieci, które nie były zaszczepione. W przebiegu choroby dochodzi do obrzęku i zwężenia szpary głośni oraz nalotów na strunach głosowych, co prowadzi do wystąpienia nasilającej się duszności i problemów z oddychaniem. Występuje także charakterystyczny szczekający kaszel, chrypka przechodząca w bezgłos oraz nadmierne ślinienie. Nieleczona błonica krtani może prowadzić do zgonu na skutek uduszenia; 

  • błonica nosa – należy do lżejszych postaci choroby, charakteryzuje się obecnością zazwyczaj jednostronnych zmian na powierzchni błony śluzowej nosa, którym towarzyszy wyciek wydzieliny o charakterze śluzowo-krwistym lub krwisto-ropnym oraz nadżerki na wardze górnej. Błonica nosa jest chorobą przewlekłą, a proces zdrowienia długotrwały;

  • błonica ucha, skóry – należą do rzadkich postaci klinicznych błonicy.  

Powiązane produkty

Przyczyny błonicy – jak i gdzie dochodzi do zarażenia?  

Błonica wywoływana jest przez toksynę produkowaną przez maczugowca błonicy (łac. Clostridium diphtheriae). Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z chorym lub przedmiotami, których wcześniej używał. Po wniknięciu bakterii błonicy do nosa lub jamy ustnej dochodzi do kolonizacji błon śluzowych górnych dróg oddechowych lub skóry. W wyniku kontaktu z osobą chorą może dojść także do zajęcia spojówek, ucha środkowego, uszkodzonej skóry lub narządów płciowych.  

Wytwarzana przez maczugowce błonicy toksyna przedostaje się do krwiobiegu, przez co może powodować objawy uszkodzenia wielu narządów w tym serca, nerek, wątroby, ośrodkowego układu nerwowego lub nadnerczy.  

Objawy błonicy 

Po zakażeniu maczugowcem błonicy początkowo dochodzi do pojawienia się objawów grypopodobnych: bólu gardła, gorączki, dreszczy, bólu głowy, osłabienia, chrypki i kaszlu. Następnie na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych, najczęściej gardła, nosa, krtani i tchawicy, pojawiają się białawo-szare pseudobłony martwicze. Przylegają one ściśle do powierzchni błon śluzowych oraz krwawią przy próbie ich usunięcia. W przebiegu choroby dochodzi także do powiększenia oraz bolesności węzłów chłonnych szyi. Znaczne powiększenie okolicznych węzłów chłonnych oraz narastanie pseudobłon prowadzi do zwężenia światła gardła i krtani, na skutek czego dochodzi do trudności w połykaniu oraz oddychaniu. 

W wyniku dostania się toksyny błoniczej do różnych narządów mogą pojawić się objawy ich uszkodzenia np. zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego, niedowłady mięśni, porażenia mięśni poruszających gałką oczną oraz porażenia kończyn.    

Błonica należy do chorób zagrażających życiu chorego. Śmierć pacjenta następuje zazwyczaj w wyniku uduszenia na skutek zamknięcia światła dróg oddechowych lub zatrzymania pracy serca. 

Diagnostyka błonicy  

Podstawą diagnostyki błonicy jest pobranie wymazu i wyhodowanie bakterii Corynebacterium diphteriae. W przypadku podejrzenia zakażenia maczugowcem błonicy, zwłaszcza u osób nieszczepionych i przebywających na terenach endemicznego występowania błonicy, należy niezwłocznie zgłosić się lekarza. Choroba charakteryzuje się ciężkim stanem chorego przy stosunkowo niskiej gorączce.

Błonica w Polsce występuje obecnie bardzo rzadko, dzięki powszechnym szczepieniom w wieku dziecięcym.  

Błonica – leczenie  

Leczenie błonicy prowadzi się w szpitalu, gdyż jest ona chorobą zagrażającą życiu. Osobie chorej na błonicę podaje się surowicę zawierającą przeciwciała przeciwko toksynie błoniczej oraz antybiotyki. Ponadto kontroluje się gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu oraz stan układu krzepnięcia. W przypadku błonicy krtani wykonuje się intubację lub tracheotomię, które udrażniają drogi oddechowe. U chorych z zaburzeniami oddychania stosuje się wentylację zastępczą.  

Profilaktyka błonicy. Szczepienie na błonicę 

Podstawą profilaktyki przed zachorowaniem na błonicę są szczepienia ochronne.  

Szczepionka przeciw błonicy jest szczepionką inaktywowaną (zabitą). W Polsce podawana jest bezpłatnie dzieciom i młodzieży do ukończenia 19. roku życia w postaci szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (szczepionki DTP/DTaP bądź w postaci płatnych szczepionek skojarzonych 5w1 i 6w1). Według polskiego kalendarza szczepień szczepienie przeciwko tężcowi, krztuścowi i błonicy wykonuje czterema dawkami szczepionki (w 2., 3–4., 5–6. i 16–18. miesiącu życia) oraz dawką przypominającą w 6. oraz 14. roku życia. W 19. roku życia podaje się szczepionkę przeciw tężcowi i błonicy.  

Zaleca się stosowanie dawek przypominających co 10 lat. Istnieje także szczepionka monowalentna (tylko przeciwko błonicy). Szczepionka przeciwko błonicy jest szczepionką bezpieczną. Może dawać łagodne, miejscowe odczyny poszczepienne w postaci zaczerwienienia i bolesności miejsca wkłucia.  

  1. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2010.  
  2. E. Augustynowicz, E. Zasada, Błonica, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego [online] https://szczepienia.pzh.gov.pl/, [dostęp:] 24.11.2020 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij