Rzeżączka – objawy, przyczyny i leczenie

Rzeżączka należy do chorób przenoszonych drogą płciową. Wywołuje ją dwoinka rzeżączki, należąca do bakterii Gram-ujemnych. Stwierdzono występowanie rzeżączki u kobiet i u mężczyzn. W zależności od płci choroba daje jednak inne objawy: u kobiet powoduje zwykle zapalenie kanału szyjki macicy, a u mężczyzn – zapalenie cewki moczowej. W leczeniu rzeżączki stosuje się antybiotyki – w porę podjęta terapia daje duże szanse na pełne wyleczenie.

1. Co to jest rzeżączka?
2. Objawy rzeżączki
3. Przyczyny rzeżączki
4. Rzeżączka – diagnostyka, badania na rzeżączkę
5. Rzeżączka – leczenie
6. Jak uchronić się przed rzeżączką? Rzeżączka – profilaktyka

Co to jest rzeżączka?

Rzeżączka jest jedną z chorób przenoszonych drogą płciową. Do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu seksualnego. Inną drogą zakażenia jest przeniesienie rzeżączki z chorej matki na dziecko podczas porodu, co sprawia, że znane są przypadki rzeżączki u noworodków. Rzeżączkę zalicza się do najczęściej występujących chorób wenerycznych. Za jej rozwój odpowiada Gram-ujemna bakteria – dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae).

Objawy rzeżączki

Objawy rzeżączki są inne u mężczyzn, a inne w przypadku kobiet. U kobiet rzeżączka często przebiega skąpoobjawowo, co sprawia, że kobiety często bagatelizują objawy choroby i późno trafiają do lekarza. Rzeżączka najczęściej przybiera postać zapalenia kanału szyjki macicy, które może objawiać się zwiększeniem ilości upławów lub zmianą ich charakteru, a także bólami podbrzusza.

Zakażenie przebiega zwykle z objawami dysurycznymi: bolesnym parciem na mocz, zwiększoną częstotliwością jego oddawania, bólem i pieczeniem podczas mikcji. Niewdrożenie leczenia skutkuje rozszerzeniem się zakażenia na pozostałe odcinki układu moczowo-płciowego. W przypadku zajęcia tylnego odcinka cewki moczowej główne objawy to domieszka krwi w moczu (w ostatniej fazie jego oddawania), bolesne mikcje, a także ogólne objawy infekcji – złe samopoczucie, gorączka.

Dwoinki rzeżączki mogą przenikać do krwiobiegu i dawać objawy ze strony innych narządów. Poza rzeżączką atakującą układ moczowo-płciowy najczęściej obserwuje się:

• rzeżączkę gardła, objawiającą się obrzękiem podniebienia i tylnej ściany gardła, któremu może towarzyszyć obecność ropnej wydzieliny i zaczerwienienie;
• rzeżączkę skórną, której głównym objawem są zmiany skórne – najbardziej typowy jest guzek rzeżączki, wyglądem przypominający kurzajkę otoczoną obwódką zapalną;
• rzeżączkę odbytu, która przenosi się przez analne kontakty seksualne i powoduje świąd i pieczenie, a także problemy z oddawaniem stolca,
• rzeżączkowe zapalenie spojówek, występujące u niemowląt zakażonych rzeżączką przez chore matki podczas porodu. U dorosłych osób może być zakażeniem wtórnym, rozwijającym się w wyniku przeniesienia wydzieliny zakaźnej z narządów płciowych w okolice oczu.

Przyczyny rzeżączki

Za rozwój rzeżączki odpowiada dwoinka rzeżączki, Neisseria gonorrhoeae, nazywana również gonokokiem. Patogen ten zaliczany jest do bakterii Gram-ujemnych i charakteryzuje się dużą wrażliwością na działanie czynników zewnętrznych. To sprawia, że praktycznie jedyną drogą zakażenia są bezpośrednie kontakty seksualne.

Warunkiem zakażenia jest odbycie stosunku seksualnego z osobą będącą nosicielem dwoinki rzeżączki. Ze względu na zdolność bytowania bakterii nie tylko w układzie moczowo-płciowym, ale również gardle i odbycie do zakażenia może dojść w wyniku stosunku waginalnego, analnego i oralnego.

Rzeżączka – diagnostyka, badania na rzeżączkę

W rozpoznaniu rzeżączki kluczowe jest wykonanie posiewów w kierunku zidentyfikowania Neisseria gonorrhoeae. Posiew wykonuje się z miejsca objętego chorobą – najczęściej z cewki moczowej lub kanału szyjki macicy, ale również z gardła czy odbytu. Badanie można uzupełnić o antybiogram, który jest pomocnym narzędziem w dobraniu najskuteczniejszej metody leczenia.

Najczulszą metodą diagnostyczną jest analiza techniką PCR – wyniki badania pozwalają wykryć materiał genetyczny dwoinki rzeżączki, a tym samym jednoznacznie potwierdzić zakażenie u pacjenta.

Rzeżączka – leczenie

Leczenie rzeżączki polega na przyjmowaniu antybiotyków. W terapii rzeżączki stosuje się leki z grupy cefalosporyn (cefiksym i ceftriakson) i fluorochinolonów (ofloksacynę), a do niedawna za najskuteczniejszy antybiotyk uznawana była penicylina prokainowa. Zakres terapii – czas jej trwania, rodzaj antybiotyku i jego dawkowanie – ustala się indywidualnie, biorąc pod uwagę stan pacjenta i lokalizację zakażenia.

Bakterie rzeżączki charakteryzuje duża zdolność do nabywania oporności na stosowane leczenie. Szczególnie ważne jest więc przestrzeganie zaleceń lekarskich. Po zakończeniu terapii wykonuje się badania potwierdzające wyleczenie rzeżączki, które jest możliwe, o ile leczenie zostanie wdrożone odpowiednio wcześnie, a pacjent przestrzega wszystkich zaleceń dotyczących terapii.

Konsekwencje nieprawidłowo leczonej rzeżączki, które mogą wystąpić u obu płci, to rozsiane zakażenie rzeżączkowe (wynik szerzenia się zakażenia z krwią, które najczęściej przyjmuje postać zapalenia stawów) i zespół Fitz-Hugha i Curtisa (zapalenie tkanki okołowątrobowej, któremu u kobiet towarzyszy zapalenie przydatków). Stąd tak ważne jest odpowiednie leczenie i profesjonalna opieka medyczna.

Jak uchronić się przed rzeżączką? Rzeżączka – profilaktyka

Rzeżączka to choroba, której łatwiej jest zapobiegać, niż leczyć. Przed zachorowaniem chroni unikanie ryzykownych kontaktów seksualnych z przygodnymi partnerami. Należy pamiętać, że hormonalne metody antykoncepcji chronią przed nieplanowaną ciążą, ale nie przed chorobami wenerycznymi – pod tym względem skuteczne są wyłącznie prezerwatywy i tylko one minimalizują ryzyko zakażenia.

Po zdiagnozowaniu rzeżączki leczeniem muszą zostać objęci również wszyscy partnerzy seksualni chorego sprzed 60 dni od momentu postawienia diagnozy. Przez tydzień po zakończeniu terapii, a także do momentu ustąpienia wszystkich objawów należy zachowywać wstrzemięźliwość seksualną.

Nie należy również zapominać o przestrzeganiu podstawowych zasad higieny: unikanie siadania na muszlę klozetową w publicznych toaletach, pożyczania bielizny, współdzielenia z innymi osobami przedmiotów toaletowych takich jak ręczniki czy gąbki.