Kiła (syfilis) – objawy, diagnostyka, leczenie

Kiła, określana również mianem syfilisu, to wciąż aktualny problem zdrowotny – jest chorobą znaną od wieków, która mimo rozwoju nauki i dostępności leczenia pojawia się także i dziś. Wzrost liczby przypadków obserwuje się zarówno w krajach rozwiniętych, jak i w regionach mniej uprzemysłowionych. Warto zatem dogłębnie poznać naturę tej choroby: jej objawy, sposoby zakażenia, możliwości diagnostyki, leczenia oraz skuteczne strategie profilaktyczne.

1. Czym jest kiła?
2. Jakie są objawy kiły?
3. Jak diagnozuje się syfilis?
4. W jaki sposób leczy się kiłę?
5. Na czym polega profilaktyka kiły?
6. Kiła – najczęściej zadawane pytania
7. Kiła – podsumowanie

Czym jest kiła?

Kiła, wywoływana przez bakterię o nazwie Treponema pallidum (krętek blady), zaliczana jest do chorób przenoszonych głównie drogą płciową. Zakażenie to charakteryzuje się przewlekłym, wieloetapowym przebiegiem i może prowadzić do poważnych powikłań zarówno ze strony narządów wewnętrznych, jak i układu nerwowego. Kiła uznawana jest za chorobę układową, co oznacza, że w przypadku braku leczenia może rozprzestrzeniać się przez układ krwionośny i zainfekować różne tkanki oraz narządy człowieka.

Jakie są rodzaje kiły?

W praktyce medycznej wyróżnia się kilka postaci tej choroby. Pierwszą z nich jest kiła nabyta, przenoszona najczęściej w wyniku kontaktu seksualnego z osobą zakażoną. W obrębie tej grupy rozróżnia się kiłę wczesną – z fazą pierwotną i wtórną – oraz kiłę późną, pojawiającą się nawet po wielu latach od zakażenia. Odrębną postacią jest kiła wrodzona, która jest przekazywana z zakażonej matki na dziecko podczas życia płodowego. Ta odmiana charakteryzuje się wysokim ryzykiem poważnych powikłań, włącznie z zaburzeniami rozwoju i uszkodzeniem wielu układów organizmu.

W jaki sposób dochodzi do zakażenia kiłą?

Główną drogą transmisji Treponema pallidum jest kontakt seksualny (zarówno waginalny, analny, jak i oralny) z osobą będącą nosicielem bakterii. Nawet niewielkie naruszenie ciągłości błon śluzowych bądź skóry sprzyja przenikaniu patogenu do organizmu. Kiłą można zarazić się także przez kontakt z wydzieliną z zakażonych zmian, a w wyjątkowych sytuacjach – choć rzadko – poprzez transfuzję krwi od zakażonego dawcy lub korzystanie ze wspólnych przedmiotów higieny osobistej. W przypadku kiły wrodzonej zakażenie następuje wewnątrzmacicznie, kiedy bakteria przenika przez barierę łożyskową do płodu.

Jakie są objawy kiły?

Kiła jest schorzeniem, którego objawy są zmienne i mogą imitować wiele innych chorób, co znacznie utrudnia rozpoznanie. Przebieg zakażenia dzieli się na etapy:

• Okres inkubacji – od momentu zarażenia do wystąpienia pierwszych symptomów mija przeważnie 3–6 tygodni. W tym czasie choroba rozwija się w ukryciu.
• Kiła pierwotna – jej głównym objawem jest wrzód twardy, który pojawia się w miejscu wniknięcia bakterii (np. na prąciu, wargach sromowych, odbycie, ustach lub gardle). Zmiana ta ma charakter bezbolesny, z regularnymi, twardymi brzegami. Towarzyszyć jej może powiększenie najbliższych węzłów chłonnych.
• Kiła wtórna – na tym etapie, zwykle kilka tygodni po zniknięciu wrzodu, ukazują się rozległe zmiany skórne w postaci wysypek. Mogą one objąć tułów, dłonie, stopy, a także twarz i błony śluzowe jamy ustnej. Wysypka kiłowa jest bezbolesna. Czasem pojawiają się plamy, grudki oraz brodawki. Inne dolegliwości to osłabienie, gorączka, ból gardła.
• Kiła utajona – to okres, w którym nie obserwuje się żadnych widocznych symptomów, choć bakterie mogą nadal być obecne w organizmie.
• Kiła późna – po wielu latach rozwija się przewlekła, często bardzo ciężka postać, prowadząca do uszkodzeń narządów wewnętrznych: serca, naczyń krwionośnych, ośrodkowego układu nerwowego oraz kości.

Jak diagnozuje się syfilis?

Proces diagnostyki kiły obejmuje kilka etapów. Podstawą są dokładny wywiad lekarski oraz wnikliwe badanie kliniczne. Kluczowe znaczenie mają testy laboratoryjne, które dzielą się na dwie grupy – nieswoiste oraz swoiste. Do pierwszych z nich zalicza się odczyny kardiolipinowe (np. VDRL, RPR), wykrywające obecność przeciwciał wytwarzanych podczas zakażenia. Natomiast testy swoiste potwierdzają kontakt z Treponema pallidum (np. FTA-ABS, TPHA). Materiałem do badań jest krew, ale w przypadku zmian skórnych możliwe jest też bezpośrednie wykrycie bakterii pod mikroskopem.

W jaki sposób leczy się kiłę?

Leczenie syfilisu polega na stosowaniu antybiotyków, z których najskuteczniejsza pozostaje penicylina podawana domięśniowo. U osób z przeciwwskazaniami lub alergią na ten lek wdraża się alternatywne terapie, między innymi doksycyklinę czy ceftriakson. Najważniejsze jest przestrzeganie zaleceń lekarza dotyczących długości terapii i dawek antybiotyków, gdyż nieprawidłowo przeprowadzona kuracja może skutkować nawracającym zakażeniem oraz poważnymi powikłaniami. Równocześnie zaleca się kontrolne badania serologiczne po zakończonym leczeniu, które mają na celu ocenę skuteczności terapii.

Na czym polega profilaktyka kiły?

Zwalczanie kiły opiera się w dużej mierze na działaniach profilaktycznych. Należą do nich propagowanie bezpiecznych zachowań seksualnych, stosowanie prezerwatyw oraz ograniczanie liczby partnerów. Regularne badania serologiczne zalecane są zwłaszcza osobom z grup podwyższonego ryzyka, kobietom w ciąży, jak również osobom leczonym z powodu innych chorób wenerycznych. Istotne elementy profilaktyki to także edukacja społeczeństwa, prowadzenie szeroko zakrojonej akcji informacyjnej oraz szybkie wdrażanie leczenia w przypadku wykrycia zakażenia.

Kiła – najczęściej zadawane pytania

Jak wygląda wrzód kiły?

Charakterystyczny wrzód twardy cechuje się brakiem bólu, okrągłym lub owalnym kształtem oraz twardym, dobrze odgraniczonym brzegiem. Występuje najczęściej na narządach płciowych (prąciu, wargach sromowych), a także w okolicy odbytu i na błonie śluzowej jamy ustnej. Zmiana ta goi się samoistnie po kilku tygodniach, ale nie należy jej lekceważyć – choroba rozwija się dalej.

Czy można zarazić się kiłą bez stosunku?

Chociaż najbardziej typową drogą transmisji jest kontakt seksualny, istnieje możliwość zakażenia nie tylko poprzez stosunek płciowy. Rzadko do infekcji dochodzi w wyniku kontaktu uszkodzonej skóry z krwią czy wydzielinami osoby zakażonej, a także przez korzystanie ze wspólnych przyborów higienicznych. Z kolei kiła wrodzona powstaje na skutek przeniknięcia bakterii z organizmu matki do płodu.

Po jakim czasie wychodzą objawy kiły?

Czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych symptomów, czyli okres inkubacji, wynosi zwykle od 10 do 90 dni. Najczęściej pierwsze zmiany chorobowe (wrzód pierwotny) stwierdza się po około trzech tygodniach od momentu ekspozycji na bakterię.

Czy kiła jest groźna?

Nieleczona kiła niesie za sobą poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. W późnych etapach prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń wielu narządów, zaburzeń neurologicznych, kardiologicznych oraz psychiatrycznych. Kiła wrodzona może wpłynąć katastrofalnie na rozwój dziecka.

Czy prezerwatywa chroni przed kiłą?

Stosowanie prezerwatywy istotnie zmniejsza ryzyko zakażenia, jednak nie eliminuje go całkowicie. Dzieje się tak, ponieważ bakterie mogą przenikać przez błony śluzowe i drobne uszkodzenia skóry, które nie zawsze są objęte ochroną przez prezerwatywę – szczególnie w przypadku zmian lokalizujących się poza obszarem działania środka ochronnego.

Kiła – podsumowanie

Pomimo postępu medycyny syfilis nadal jest istotnym problemem zdrowotnym, a wzrost liczby nowych zachorowań skłania do czujności zarówno wśród pacjentów, jak i lekarzy. Kiła jest chorobą przenoszoną głównie drogą płciową, przebiegającą w kilku fazach, z których każda manifestuje się innymi objawami. Ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażenia zależy przede wszystkim od profilaktyki, wczesnej diagnostyki oraz odpowiedniego leczenia. Szybka reakcja pozwala uniknąć groźnych powikłań, a świadome podejście do zachowań seksualnych jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania tej chorobie. Aktywna edukacja oraz przełamywanie tematów tabu przyczyniają się do obniżania częstości zakażeń i zwiększania świadomości społecznej.