Cholera – szczepionka, objawy, leczenie

Wbrew spotykanym niekiedy opiniom cholera to choroba stanowiąca nadal istotne zagrożenie, a nie jedynie groźne schorzenie nękające ludzkość w przeszłości. Na świecie wciąż istnieją liczne obszary bezpośrednio dotykane tą chorobą; dlatego osoby podróżujące w te rejony powinny przyjąć szczepionki na cholerę, jak również znać objawy tej choroby, aby móc ją rozpoznać. 

Cholera jest ostrą i zaraźliwą chorobą przewodu pokarmowego, wywoływaną przez przecinkowca cholery (Vibrio cholerae) produkującego enterotoksynę. Bakteria cholery występuje w wielu serotypach, z których dwa są chorobotwórcze w odniesieniu do ludzi: O1 (biotyp klasyczny i El Tor) i O139. Uważa się, że biotyp klasyczny był odpowiedzialny za wystąpienie sześciu pierwszych pandemii cholery, które swym zasięgiem objęły niemal wszystkie kontynenty. Biotyp El Tor jest sprawcą ostatniej, siódmej pandemii, która rozpoczęła się w 1961 r. w Indonezji i trwa do dziś.

Czy cholera jeszcze istnieje? Gdzie występuje? Cholera w Polsce

Cholerę uważa się za jedną z najstarszych chorób, która najprawdopodobniej była znana już w starożytności. Mimo postępu medycyny w różnych regionach świata wciąż notuje się nowe ogniska choroby. Występowanie cholery obserwuje się w krajach o niedostatecznych warunkach sanitarnych i higienicznych, często na terenach objętych klęską żywiołową lub wojną.

Największym ogniskiem cholery w ostatnich latach była epidemia na Haiti w 2010 r., w wyniku której zachorowało co najmniej 770 tysięcy osób, z czego blisko 10 tys. zmarło.

Cholera – objawy

Pierwsze objawy, występujące zwykle 2–3 dni od zakażenia, związane są z przewodem pokarmowym. Występuje charakterystyczna dla cholery biegunka, o wyglądzie przypominającym wodę po płukaniu ryżu i słodkawym zapachu. Choremu mogą również doskwierać wymioty. W początkowym okresie zarażenia zwykle nie występuje ani gorączka, ani ból brzucha.

Jeśli na wczesnym etapie objawów żołądkowo-jelitowych nie zostanie podjęte leczenie cholery, stan pacjenta zaostrza się na skutek gwałtownego odwodnienia (chory w ciągu jednej doby może wydalać nawet 30 l wodnistego stolca). Jego przyczyną jest uwalniana przez bakterie cholery enterotoksyna. W wyniku jej działania dochodzi do wzrostu stężenia elektrolitów w świetle jelita, co powoduje stały wypływ wody z komórek nabłonkowych jelit. Skutkiem odwodnienia jest rozwój charakterystycznych objawów:

• utrata sprężystości skóry,
• zapadnięcie gałek ocznych i wyostrzenie rysów twarzy (facies cholerica),
• zmiana głosu, który staje się cichy i chrapliwy (vox cholerica).

W skrajnie ciężkich przypadkach może pojawić się niewydolność nerek, wstrząs hipowolemiczny, drgawki, a nawet śpiączka.

Cholera – śmiertelność, rokowania

Cholera cechuje się śmiertelnością na poziomie 1% w przypadkach, w których wdrożono odpowiednie leczenie i 50% przy braku terapii.

Jak można zarazić się cholerą?

Cholerą można zarazić się na skutek spożycia wody lub żywności (najczęściej owoców morza) skażonych przecinkowcem cholery. Głównym rezerwuarem bakterii są jednak ludzie i choroba jest najczęściej przenoszona z człowieka na człowieka drogą fekalno-oralną w wyniku niedostatecznej higieny.

Należy mieć na uwadze, że do zarażenia cholerą może dojść w wyniku kontaktu z wydalinami osób, u których zakażenie przebiega bezobjawowo, co, jak szacuje Światowa Organizacja Zdrowia, może dotyczyć nawet 90% zakażeń.

Cholera – szczepionka

Dostępna w Polsce szczepionka przeciwko cholerze zawiera zabite bakterie przecinkowca cholery serotypu O1 oraz oczyszczoną (nietoksyczną) podjednostkę B toksyny cholery, nie chroni jednak przed zakażeniem szczepem O139.

Podstawowy schemat szczepienia na cholerę wygląda następująco:

• u dorosłych i dzieci powyżej 6. roku życia: podanie dwóch dawek w odstępie 6 tygodni;
• u dzieci powyżej 2. roku życia: podanie trzech dawek w odstępie 6 tygodni.

Po podaniu szczepionki mogą wystąpić działania niepożądane, spośród których najczęściej obserwuje się:

• bóle brzucha,
• biegunkę,
• nudności i wymioty.

Szczepienie przeciwko cholerze zalecane jest osobom planującym podróż w obszary wysokiego ryzyka zachorowania. Ostatnią dawkę należy przyjąć co najmniej tydzień przed potencjalnym narażeniem na zachorowanie. Należy jednak pamiętać, że mimo przyjętego szczepienia należy bezwzględnie przestrzegać zasad higieny oraz spożywać wodę wyłącznie z bezpiecznych źródeł.

Na świecie dostępne są również dwie inne szczepionki przeciwko cholerze. Zawierają inaktywowane szczepy O1 i O139, ale nie ma w nich podjednostki toksyny B. Obie są rutynowo wykorzystywane do wyszczepiania ludności w krajach rozwijających się.

Cholera – sposoby leczenia

Podstawowym sposobem leczenia cholery jest odpowiednie nawadnianie doustne, które jest skutecznym postępowaniem u większości chorych. Objętość przyjmowanych płynów ustalana jest indywidualnie, w zależności od liczby oddawanych stolców.

Od 2001 r. rekomendowanym przez WHO i UNICEF sposobem nawadniania jest nowa formuła doustnych płynów nawadniających (ORS, oral rehydration solution), zawierająca chlorek sodu, cytrynian sodu, chlorek potasu i glukozę rozpuszczone w 1 l wody. Mniejsza niż w przypadku typowych elektrolitów osmolarność sprawia, że płyn ten może być podawany nie tylko dorosłym, ale i dzieciom.

W cięższych przypadkach konieczne może być nawadnianie drogą dożylną. W leczeniu pacjentów z cholerą stosuje się również tetracykliny, które podawane w dawce 1 g dziennie przez 5 dni skracają czas trwania biegunki.