Bruceloza - objawy, rozpoznanie, leczenie

W Polsce, jak również w niektórych krajach Europy, bruceloza szerzy się głównie wśród zwierząt domowych, przede wszystkim wśród bydła, owiec, kóz, świń oraz bardzo rzadko psów. 

Zakażenie człowieka następuje poprzez uszkodzoną skórę oraz spojówki. Zdecydowanie rzadziej do zakażenia dochodzi drogą pokarmową na skutek spożywania zakażonych produktów, np. picie nieprzegotowanego mleka.

Bakterie po wniknięciu do organizmu poprzez skórę, spojówki czy też przewód pokarmowy, namnażają się w układzie chłonnym, głównie w węzłach chłonnych. Po namnożeniu się i przełamaniu bariery ochronnej, bakterie dostają się do różnych narządów. Towarzyszy temu bakteriemia (obecność bakterii w krwi) i wystąpienie ostrej fazy choroby. Czasami zdarza się, że u niektórych chorych w ogóle nie występuje faza ostra i choroba od razu występuje w postaci pierwotnie przewlekłej. 

Zwykle w przebiegu choroby wyróżnia się trzy formy: ostrą, podostrą oraz przewlekłą, w tym pierwotnie przewlekłą. 

W tej formie choroby pojawia się wysoka temperatura ciała, najczęściej bywa ona poprzedzona dreszczami, a następnie gorączka - ma zazwyczaj charakter falisty lub nieregularny. Pacjent czuje się od początku choroby bardzo osłabiony, odczuwa uporczywe bóle głowy oraz znaczne bóle mięśniowe i kostno-stawowe. Charakterystyczne są też zlewne poty. Bardzo często obecne są zaburzenia żołądkowo- jelitowe (nudności, wymioty, bóle brzucha), zaś u mężczyzn jedno lub obustronne zapalenie jąder. Stwierdza się także powiększenie węzłów chłonnych, powiększenie wątroby oraz rzadziej powiększenie śledziony. W przypadku bardzo ciężkiej postaci choroby może pojawić się też zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, zapalenie wsierdzia, uszkodzenie wątroby oraz objawy wstrząsu septycznego.

W przebiegu postaci podostrej brucelozy występują prawie wszystkie lub wszystkie objawy charakterystyczne dla postaci ostrej, jednak są one zdecydowanie słabiej wyrażone, zmiany w układach i narządach są znacznie słabsze.

Pierwszymi jej objawami bywają zwykle dolegliwości ze strony narządu ruchu, pojawiają się zatem bóle różnych okolic kręgosłupa, najczęściej odcinka lędźwiowo-krzyżowego. Stopniowo proces chorobowy obejmuje stawy obwodowe, są to prawie zawsze stawy duże: stawy kolanowe, biodrowe, ramienne, łokciowe. Dodatkowo bardzo często obecne są także dolegliwości bólowe ze strony mięśni. W postaci przewlekłej brucelozy typowe jest także uszkodzenie układu nerwowego. Zdecydowanie najczęściej dochodzi do powstania zmian w autonomicznym układzie nerwowym, w związku z tym pacjenci skarżą się na nadmierną potliwość (czasami poty bywają zlewne), jak również chorzy odczuwają ogólne osłabienie, zmęczenie (zarówno fizyczne, jak i psychiczne) oraz mocno nasilone bóle głowy typu naczynioruchowego. Często zdarzają się zespoły nerwicowe. U mężczyzn charakterystyczne bywa zapalenie jąder, które może prowadzić do niepłodności, zaś u kobiet typowa bywa oziębłość płciowa. Typowym objawem postaci brucelozy przewlekłej są zaburzenia dotyczące uszkodzenia nerwu słuchowego - z reguły dochodzi do upośledzenia odbioru dźwięków w zakresie tonów wysokich, zwykle dotyczy to obu uszu. Zdarza się też powiększenie i uszkodzenie wątroby, natomiast powiększenie węzłów chłonnych oraz śledziony w przebiegu brucelozy przewlekłej nie jest częste. W zapisie ekg zwracają natomiast uwagę cechy sugerujące uszkodzenie mięśnia sercowego. U mężczyzn dodatkowo mogą pojawiać się bóle jąder, obrzęki jąder lub też wodniaki jąder, które zwykle wymagają leczenia operacyjnego. Bruceloza przewlekła może być zarówno zejściem postaci ostrej lub podostrej, jednak może też występować jako bruceloza pierwotnie przewlekła. Dla brucelozy przewlekłej charakterystyczne jest też występowanie okresowych zaostrzeń i remisji choroby. 

Podstawą do rozpoznania jest szczegółowo zebrany wywiad, dotyczący częstego kontaktu ze zwierzętami. Zatem wywiad, w połączeniu z objawami klinicznymi, zdecydowanie ułatwia postawienie lekarzowi ostatecznego rozpoznania. Ponadto, do diagnostyki brucelozy wykorzystuje się badania immunoserologiczne, przede wszystkim wykorzystuje się następujące testy: odczyn Coombsa w mianie powyżej 1:180, odczyn wiązania dopełniacza w każdym mianie oraz odczyn aglutynacji Wrighta w mianie powyżej 1:100. Czasami do postawienia rozpoznania konieczny jest także śródskórny odczyn Burneta. W badaniu morfologii krwi zwykle stwierdza się prawidłową lub zmniejszoną ilość białych krwinek, że znaczna przewaga limfocytów oraz niskie wartości OB. 

Do leczenia brucelozy niezbędne jest zastosowanie antybiotyków, podstawowym antybiotykiem w leczeniu tej choroby są tetracykliny oraz chloramfenikol. Dobre efekty leczenia uzyskuje się też po stosowaniu sulfonamidów oraz streptomycyny (działa ona jednak ototoksycznie i w związku z tym jest rzadko stosowana). Leczenie brucelozy przewlekłej jest trudne i musi być indywidualnie dobierane w zależności od potrzeb i stanu zdrowia każdego pacjenta (bywa bowiem niezbędna pomoc neurologa, laryngologa czy też psychiatry). Często w postaci przewlekłej brucelozy leczenie sprowadza się do prowadzenia właściwie dobranego leczenia objawowego. Zdecydowanie stan zdrowia pacjentów poprawia się także po zastosowaniu u nich leczenia sanatoryjnego, które jest głównie zarezerwowane dla pacjentów ze zmianami w narządzie ruchu oraz z zespołem nerwicowym.