Shiitake – właściwości, działanie, stosowanie

Shiitake – właściwości, działanie, stosowanie

Zawarty w grzybie shiitake związek lentinan posiada właściwości antyproliferacyjne i skutecznie hamuje progres zmian nowotworowych. 

Spis treści

Shiitake (Twardziak jadalny) – wygląd, pochodzenie, morfologia

Twardziak jadalny Lentinula edodes to gatunek grzyba należący do rodziny Omphalotaceae i rzędu pieczarkowców Agaricales. Nazywany jest również twardnikiem japońskim oraz grzybem Shiitake. Występuje na ciepłych i wilgotnych terenach Azji Południowo-Wschodniej, m.in. w Chinach, Japonii, Korei, Wietnamie i Tajlandii.

Owocniki grzyba wyrastają w grupach na gnijącym materiale biologicznym drzew liściastych, głównie gatunków Castanopsis sp., Aesculus sp., Quercus sp., Acer sp., Fagus sp., Eucalyptus sp., Populus sp., Carpinus sp. oraz Morus sp.. Nitkowata struktura zwana grzybnią czerpie z materii drzew składniki odżywcze (saprotrof). Jest to możliwe, ponieważ grzybnia wytwarza enzymy trawiące celulozę i ligninę. W kolejnym etapie cyklu rozwojowego grzyba pojawiają się owocniki z warstwą zarodnikotwórczą. Gatunek dorasta do 20 cm wysokości.

Kapelusz Shiitake ma od 50 do 100 mm średnicy. Posiada brązowy, czerwonobrązowy lub szarobrązowy kolor. Na jego powierzchni widoczne są drobne, ciemne łuski oraz kosmki. U młodych osobników kapelusz ma kulisty kształt, który z biegiem czasu staje się mniej wypukły i bardziej rozpostarty. Kapelusz charakteryzuje się podwiniętym, piłkowanym brzegiem. Od spodu widoczny jest blaszkowaty, biały lub jasnokremowy hymenofor, który z czasem staje się czerwonawy. Trzon grzybów Shiitake dorasta do 3 - 4 cm wysokości i 8 - 13 mm grubości. Jest biały, a z czasem brązowieje. Charakteryzuje się sporą elastycznością (często obserwuje się wygięty kształt grzybów) i obecnością białych dużych kosmków na powierzchni trzonu. Miąższ twardziaka jadalnego jest delikatny w smaku. Posiada wyraźny kwaskowaty posmak.

Obecnie grzyby Shiitake są uprawiane w warunkach sztucznych np. na przygotowanych wcześniej kłodach dębu, buka lub grabu. Ponad 80 % produkcji  ma miejsce w Japonii (mniejsze ilości w Chinach, USA, Kanadzie, Singapurze). Shiitake stają się coraz bardziej popularnymi grzybami jadalnymi w Europie, również w Polsce.

Nazwa grzybów pochodzi od japońskiego określenia „shii” oznaczającego gatunek buku na którym szczególnie często wyrasta twardziak japoński – Castanopsis cuspidata oraz słowa „take” czyli grzyb.

Na co pomaga grzyb shiitake czyli twardnik japoński?

Grzyby Shiitake stanowiły istotny element medycyny Wschodu już w pierwszym stuleciu naszej ery. Japończycy i Chińczycy wierzyli że ich stosowanie zapewnia długowieczność i pomaga w walce z wieloma chorobami. Grzyby były traktowane jako wyjątkowo cenny surowiec zapewniający witalność (nazywano je nawet cesarskim jedzeniem).

Obecnie dzięki możliwości hodowli twardziaka jadalnego stał się on bardziej popularny na terenie innych kontynentów m.in. w Europie. W Polsce grzyby Shiitake są dopuszczone do obrotu jako środki spożywcze oraz stanowią element licznych suplementów diety. W aptece dostępne są preparaty z Lentinus edodes w postaci kapsułek, kropli oraz proszku. Bardzo często zawierają one ekstrakt z grzybni i owocników twardziaka jadalnego standaryzowany na zawartość polisacharydów (w tym beta-glukanów).

W przemyśle medycznym funkcjonuje skrót LEM oznaczający ekstrakt z grzybni Shiitake (Lentinus edodes mycelium). Suplementy z LEM są przeznaczone dla osób dorosłych chcących wzmocnić swoją odporność np. w czasie trwania sezonu infekcyjnego. Mechanizm pobudzenia układu odpornościowego przez związki Lentinus edodes jest wielokierunkowy i odbywa się zarówno na poziomie komórkowym jak i humoralnym. Shiitake bywa łączony z innymi grzybami o działaniu immunostymulującym (Reishi, Maitake, Chaga). Część suplementów diety z twardnikiem japońskim jest przedstawiana jako preparaty wspomagające w walce z nowotworami. Ma to swoje uzasadnienie, ponieważ badania in vitro oraz doświadczenia przeprowadzone na zwierzętach udowodniły, że zawarty w grzybie związek lentinan posiada właściwości antyproliferacyjne i skutecznie hamuje progres zmian nowotworowych. Na terenie Japonii lentinan został wdrożony do wybranych chemioterapii  (podanie dożylne).

Twardziak jadalny stanowi źródło witamin z grupy B, składników mineralnych (potasu, selenu, magnezu, żelaza, cynku, wapnia, fosforu) oraz ergosterolu (witamina D2). Dzięki obecności wapnia i ergosterolu grzyb ma właściwości przeciwosteoporotyczne. Obecność witamin z grupy B oraz magnezu przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i może przynieść efekty w przypadku nadmiernej pobudliwości nerwowej. Zawarta w grzybie erytadeina warunkuje jego działanie obniżające poziom cholesterolu we krwi, którego podwyższony poziom jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju chorób układu krążenia.

Grzyby Shiitake znalazły swoje zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Kremy i balsamy zawierające w  składzie ekstrakt z grzybni i owocników Lentinula edodes działają odżywczo na skórę dzięki wysokiej zawartości substancji mineralnych. Obecny w grzybie kwas kojowy wykazuje własności rozjaśniające na przebarwienia posłoneczne i plamy starcze. Systematyczne używanie kosmetyków z twardziakiem jadalnym wspomaga delikatne złuszczanie skóry, nawilża i zapewnia cerze promienny wygląd. Producenci dodają ekstrakt z twardziaka jadalnego do szamponów, odżywek i wcierek przeznaczonych dla pacjentów z problemem wypadających włosów. Ma to swoje uzasadnienie, ponieważ  substancje zawarte w grzybie wykazują działanie odżywcze  i rewaskularyzacyjne. Pobudzanie mikrokrążenia w skalpie pomaga walczyć z procesami łysienia poprzez wzmocnienie mieszków włosowych. Dzięki właściwością przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym kosmetyki z Shiitake ograniczają problem łupieżu, łojotokowego zapalenia skóry i AZS któremu towarzyszy często zaburzona flora bakteryjna skóry.

Shiitake – skład i właściwości. Czy twardnik japoński wspiera odporność?

Grzyby Shiitake są źródłem wielu substancji biologicznie czynnych. Do najważniejszych z nich zalicza się polisacharydy, w tym glukany. Jednym z istotniejszych farmakologicznie związków wyizolowanych z twardziaka jadalnego jest lentinan, należący do β-glukanów (polisacharyd D-glukozy) uznawany za związek o działaniu przeciwnowotworowym. W grzybie znajduje się wiele składników odżywczych: ergosterol, czyli witamina D2, liczne związki mineralne (wapń, magnez, żelazo, potas, sód, fosfor, mangan, miedź, selen), witaminy z grupy B (tiamina, ryboflawina, niacyna, kwas foliowy), pochodne kwasów nukleinowych (nukleiny), alkaloidy purynowe i poliacetyleny. Shiitake zawierają również związki o działaniu hipolipemicznym - erytadeinę (inhibitor hydrolazy S- adenozylo-L-homocysteiny) oraz lowastatynę. W literaturze i przemyśle farmaceutycznym funkcjonuje określenie AHCC oznaczające Active hexose correlated compound (w tłumaczeniu: aktywny związek skorelowany z heksozą). Są to substancje pozyskane poprzez ekstrakcję grzybni twardziaka jadalnego, posiadające szerokie spektrum pozytywnego działania na organizm ludzki (m.in. właściwości przeciwnowotworowe, immunomodulujące, przeciwdrobnoustrojowe, hipolipemiczne).

Grzyby Shiitake stanowią alternatywne źródło witaminy D i wapnia, dzięki czemu wykazują właściwości zapobiegające osteoporozie. Badania przeprowadzone na zwierzętach laboratoryjnych wykazały, że zmodyfikowany poprzez naświetlanie gatunek Lentinula edodes poprawiał mineralizację kości zwierząt poprzez bezpośredni wpływ na szkielet myszy oraz indukowanie ekspresji genów odpowiedzialnych za zwiększanie wchłaniania wapnia w dwunastnicy i w nerkach. 

Związki czynne Lentinula edodes warunkują działanie przeciwnowotworowe grzyba. Jedna z substancji - lentinan, wyizolowana z twardziaka jadalnego hamowała wzrost komórek nowotworowych w doświadczeniach na zwierzętach oraz w testach in vitro. 

Polisacharydy obecne w twardziaku jadalnym mają pozytywny wpływ na mechanizmy odpornościowe organizmu. Aktywność układu immunologicznego jest modyfikowana przez gatunek Lentinula edodes na różne sposoby m.in. poprzez zwiększenie poziomu limfocytów T, monocytów, cytokin czy komórek NK. Udowodniono, że grzyby Shiitake mogą powodować aktywację układu dopełniacza obecnego w osoczu.  

Liczne badania in vitro oraz in vivo potwierdziły właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe grzybów Shiitake. Udowodniono skuteczność gatunku m.in. wobec Staphyllococcus aureus (w tym szczepów opornych na metycylinę) oraz bakterii z rodzaju Pseudomonas, a także Bacillus subtilis i Escherichia coli. Za działanie przeciwbakteryjne odpowiedzialna jest m.in. lentionina i jej pochodne. W jednym z doświadczeń udowodniono, że połączenie lentinanu wyizolowanego z grzybni Shiitake oraz zydowudyny (3’-azido-3’-deoksytymidyny) hamowało ekspresję antygenów powierzchniowych ludzkiego wirusa niedoboru odporności HIV. Dodatkowo Shiitake pozytywnie wpływały na odporność pacjentów z zespołem AIDS, jednak dokładne mechanizmy tego działania powinny być poddane dalszym badaniom. Substancje czynne Shiitake pomagają w zwalczaniu infekcji wirusowych i bakteryjnych poprzez wzmacnianie odpowiedzi immunologicznej (na poziomie komórkowym i humoralnym). 

Substancje czynne zawarte w grzybach Shiitake mogą zmniejszać poziom cholesterolu. Ten efekt jest przypisywany m.in. erytadeninie (inaczej zwanej lentiniacyną) i lowastatynie obecnych w twardziaku jadalnym. Związki te najprawdopodobniej działają poprzez zmniejszenie syntezy cholesterolu endogennego w organizmie. W doświadczeniach na zwierzętach wykazano, że suplementacja diety za pomocą Lentinus edodes zmniejszyła stosunek fosfatydylocholiny do fosfatydyloetanoloaminy w mikrosomach wątroby szczurów, co miało bezpośredni związek z obniżeniem poziomu cholesterolu we krwi.

Jak stosowac i dawkować shiitake?

Twardziak jadalny jest składnikiem suplementów diety - kapsułek, proszku lub kropli doustnych zawierających ekstrakt z owocników lub grzybni Lentinula edodes standaryzowany na zawartość polisacharydów (w tym beta-glukanów). Brakuje badań odnośnie zalecanych dawek dziennych. Zwykle wynoszą one 200 - 400 mg ekstraktu z Shiitake do 3 razy na dobę. Dawki sproszkowanego suszonego grzyba to 6 - 16 gramów dziennie. 

Suplementy diety z twardziakiem jadalnym są przeznaczone dla osób dorosłych. Nie należy ich stosować w ciąży i w czasie karmienia piersią ze względu na brak badań dotyczących bezpieczeństwa w tych okresach. Przeciwwskazaniem do suplementowania Shiitake jest obecność chorób o podłożu autoimmunologicznym (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń, stwardnienie rozsiane). .

Na rynku dostępne są kosmetyki do włosów (szampony, odżywki wcierki) zawierające ekstrakt z Shiitake o działaniu odżywczym na skórę i znajdujące się w niej mieszki włosowe. Właściwości Lentinula edodes są wykorzystywane również w kremach do twarzy.

NA ZESPÓŁ JELITA DRAŻLIWEGO

NA ZGAGĘ I REFLUKS

NA NIETOLERANCJĘ LAKTOZY

Lentinan pozyskany z hodowli Shiitake był na terenie Japonii stosowany dożylnie w dawkach od 2 do 10 mg (raz na tydzień) jako terapia wspomagająca w leczeniu HIV. Stosuje się go również dożylnie w terapii wielu nowotworów.

Grzyby Shiitake są dopuszczone do obrotu jako środek spożywczy. Można spożywać świeże lub suszone grzyby poddane obróbce termicznej.

Shiitake (Twardziak jadalny) – interakcje z lekami i ziołami

Grzyby Shiitake wpływają na układ odpornościowy, pobudzając go. Mogą zatem osłabiać działanie leków immunosupresyjnych, stosowanych np. po przeszczepach narządów czy w razie chorób autoimmunologicznych. Lentinan zawarty w twardziaku jadalnym może zmniejszać stężenie gabapentyny w surowicy krwi.

Shiitake (Twardziak jadalny) – skutki uboczne, przedawkowanie

Shiitake są uważane za grzyby jadalne, bezpieczne dla zdrowia człowieka. Możliwe jest jednak pojawienie się pewnych działań niepożądanych m.in. zmian skórnych w postaci wysypki i stanu zapalnego. Mogą mieć miejsce zarówno po spożyciu twardziaka jadalnego, jak i po kontakcie świeżych grzybów ze skórą. Podejrzewa się, że za to działanie jest odpowiedzialny m.in. lentinan zawarty w Shiitake. Inne działania niepożądane grzyba obejmują zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, rozstrój żołądka) oraz zaburzenia krwi (eozynofilia). Długotrwałe spożycie dużych ilości grzybów Shiitake może skutkować nadwrażliwością organizmu na promieniowanie UV. U pracowników zajmujących się zbiorami grzyba odnotowano reakcje alergiczne - nieżyt nosa i astmę.

W badaniach na myszach laboratoryjnych wykazano wzrost stężenia bilirubiny i kinazy kreatynowej w osoczu (dzienna dawka 9 g kg (-1)). 

Suplementy i wyroby medyczne zawierające Shiitake

Kosmetyki zawierające Shiitake

Działanie

  • wspomaga czynność układu odpornościowego (immunologicznego)
  • wspomaga leczenie osteoporozy
  • przeciwbakteryjne
  • przeciwcukrzycowe (hipoglikemizujące; zmniejsza stężenie glukozy we krwi)
  • przeciwgrzybicze
  • przeciwmiażdżycowe (zapobiega rozwojowi i powikłaniom miażdżycy)
  • przeciwpasożytnicze i przeciwrobacze
  • przeciwutleniające (antyoksydacyjne)
  • przeciwwirusowe
  • przeciwzapalne
  • przeciwnadciśnieniowe (hipotensyjne)
  • zapobiega rozwojowi osteoporozy
  • immunostymulujące
  • przeciwnowotworowe
  • odżywcze
  • moduluje czynność układu odpornościowego
  • hipolipemiczne

Postacie i formy

  • susz
  • napar
  • nalewka
  • wyciąg
  • krople
  • kapsułka
  • krem
  • szampony i odżywki do włosów
  • żel na skórę
  • proszek

Substancje aktywne

  • fitosterole
  • polisacharydy
  • Aminokwasy
  • poliacetyleny
  • składniki mineralne
  • kwasy tłuszczowe
  • potas
  • fosfor
  • magnez
  • cynk
  • witaminy z grupy B
  • β-glukany
  • ergosterol
  • sód
  • lentinan
  • AHCC
  • erytadenina
  • nukleina
  • α- glukany
  • heteroglikany
  • poliuronidy
  • ksyloglukany
  • galaktany
  • manganiany
  • mannopeptyd KS- 2
  • kompleks polisacharydowo-białkowy LE
  • JLS-18
  • polisacharyd Ac2P
  • lentyna
  • lentionina
  • lentyzyna
  • lentinamycyna A i B
  • ergosta-7,22-dienol
  • ergosta-7,5-dienol
  • fungisterol

Surowiec

  • owocnia
Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.