Buzdyganek naziemny — roślina o wielu zastosowaniach
Na Bałkanach, w Indiach czy też Chinach buzdyganek znany jest od wieków jako afrodyzjak. Używano go również w celu poprawy funkcji układu krążenia i układu moczowego.
Spis treści
- Buzdyganek naziemny – zastosowanie i wskazania
- Buzdyganek naziemny – wygląd, pochodzenie, morfologia
- Buzdyganek naziemny – działanie, właściwości, skład
- Buzdyganek naziemny – stosowanie i dawkowanie
- Buzdyganek naziemny – interakcje z lekami i ziołami
- Buzdyganek naziemny – skutki uboczne, przedawkowanie
- Suplementy i wyroby medyczne zawierające buzdyganek naziemny
- Kosmetyki zawierające buzdyganek naziemny
- Działanie
- Postacie i formy
- Substancje aktywne
- Surowiec
Buzdyganek naziemny – zastosowanie i wskazania
Buzdyganek naziemny stosowany był od wieków w medycynie ludowej jako środek na wszelkie dysfunkcje seksualne. Znany był również w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej i chińskiej. Używano go w celu poprawy funkcji układu krążenia i układu moczowego. Medycyna hinduska, ze względu na działanie moczopędne buzdyganka, wykorzystywała to zioło jako środek na schorzenia związane z drogami moczowymi, a także na reumatyzm, artretyzm, rwę kulszową czy też problemy z trawieniem. Z kolei w medycynie chińskiej buzdyganek używany był jako remedium na bóle i zawroty głowy, zaburzenia menstruacyjne czy też bóle piersi. Surowiec do dziś używany jest natomiast jako środek wspomagający pracę nerek, wątroby i serca. Wskazany jest też pomocniczo w leczeniu nadciśnienia tętniczego i cukrzycy. Były prowadzone badania, w których potwierdzono, że suplementacja buzdygankiem ma wpływ na redukcję poziomu cholesterolu i eliminację ryzyka powstania miażdżycy. Ze względu na swoje właściwości adaptogenne roślina ta bywa używana także przez osoby aktywne fizycznie. Użycie buzdyganka naziemnego do produkcji suplementów diety dla sportowców zostało zapoczątkowane w Bułgarii na początku lat 70. XX wieku. Roślina ta stanowiła dla nich alternatywę dla środków o działaniu anabolicznym, chociaż nie do końca zostało to potwierdzone w badaniach naukowych. Buzdyganek naziemny wskazany jest również w celu modelowania sylwetki, ponieważ wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej. Według monografii Światowej Organizacji Zdrowia najlepiej udokumentowanym wskazaniem owocu buzdyganka jest zastosowanie go w leczeniu bólów głowy, zapaleniu sutka i kaszlu. Mimo to w aptekach najczęściej można zakupić preparaty z buzdygankiem naziemnym, które są zalecane w zaburzeniach erekcji u mężczyzn lub oziębłości seksualnej u kobiet.
Buzdyganek naziemny – wygląd, pochodzenie, morfologia
Buzdyganek naziemny (łac. Tribulus terrestris L.) należy do rodziny parolistowatych (łac. Zygophyllaceae). Roślina ta wywodzi się z rejonów śródziemnomorskich. Można ją również spotkać w Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Afryce, a nawet Australii. Na Bałkanach, w Indiach czy też Chinach surowiec znany jest od wieków tamtejszej społeczności jako afrodyzjak. W Polsce gatunek ten jest rzadko spotykany. Buzdyganek naziemny rośnie przede wszystkim w nadmorskich piaskach, blisko rzek i strumyków, chociaż często porasta też stepy czy inne suche obszary. Roślina charakteryzuje się płożącą łodygą, która jest bardzo długa i dorasta do 60 centymetrów. Liście ma parzystopierzaste i owłosione. Buzdyganek zakwita żółtymi kwiatami. Zbudowane są one z pięciu płatków. Roślina kwitnie od czerwca do października. Owocem jest rozłupnia z rozłupkami, które są pokryte kolcami. Wykorzystywanymi surowcami są owoc, liść, a rzadziej korzeń.
Buzdyganek naziemny – działanie, właściwości, skład
Buzdyganek naziemny swoje właściwości lecznicze zawdzięcza obecności saponin steroidowych (chlorogeniny, diosgeniny, gitogeniny, ruskogeniny, tigogeniny). Substancje te strukturalnie podobne są do ludzkich hormonów steroidowych. Mają zatem wpływ na poziom endogennego testosteronu u człowieka. Wzrost stężenia tego hormonu powoduje zwiększenie libido, poprawia reaktywność erekcji u mężczyzn i procesy spermatogenezy. Dodatkowo zwiększona produkcja testosteronu ma wpływ na przyrost masy mięśniowej i poprawienie wydolności fizycznej. Mechanizm działania polega na nasileniu procesu syntezy białek w organizmie i usprawnieniu metabolizmu w kierunku spalania tkanki tłuszczowej. Wśród zidentyfikowanych substancji czynnych można również wyróżnić alkaloidy i flawonoidy, takie jak: kemferol, kwercetyna czy też rutyna. Buzdyganek naziemny w swym składzie zawiera pochodne indolu i związki fenolowe, które wraz z saponinami steroidowymi biorą udział w hamowaniu enzymu 5-alfa-reduktazy. Enzym ten bierze udział w przemianie testosteronu do dihydrotestosteronu, który jest odpowiedzialny między innymi za przerost gruczołu krokowego. Surowcowi przypisywane jest również działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwutleniające, hepatoprotekcyjne i stymulujące odporność. Uważa się, że buzdyganek wykazuje również działanie przeciwcukrzycowe. Mechanizm polega na hamowaniu aktywności enzymów, takich jak alfa-amylaza i i alfa-glukozydaza. Dzięki temu dochodzi do zmniejszenia glikemii poposiłkowej u pacjenta. Obniża również poziom cholesterolu. Wskazane są jednak dalsze badania w kierunku potwierdzenia wyżej opisanych właściwości surowca. Ziele zawiera ponadto: lignamidy, tłuszcze, białka, cukry, związki mineralne (żelazo, potas, wapń) oraz witaminę C.
Buzdyganek naziemny – stosowanie i dawkowanie
Na podstawie uchwały nr 3/2021 zespołu do spraw suplementów diety z dnia 17 czerwca 2021 roku, w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej stosowania preparatów z Tribulus terrestris L. jako składników suplementów diety, określono warunki stosowania buzdyganka w suplementach diety. Stwierdzono, że owoc rośliny można stosować w ilości poniżej 3 g na dobę w przeliczeniu na surowiec. Ponadto zapisano, że maksymalna zawartość saponin nie może przekraczać 200 mg w zalecanej do spożycia dziennej porcji produktu. Pacjent powinien też mieć dostęp do specyfikacji ilościowej potwierdzającej zawartość sumy saponin w przeliczeniu na wspomnianą zalecaną do spożycia dzienną porcję produktu. Powinna być ona dołączona do suplementu diety przez jego producenta.
Buzdyganek naziemny – interakcje z lekami i ziołami
Ze względu na właściwości buzdyganka naziemnego surowiec ten nie powinien być przyjmowany z lekami hipotensyjnymi (zwłaszcza inhibitorami konwertazy angiotensyny) i stosowanymi w leczeniu cukrzycy. Może dojść bowiem u pacjenta do nadmiernego obniżenia ciśnienia tętniczego i poziomu cukru we krwi.
Buzdyganek naziemny – skutki uboczne, przedawkowanie
Większość przeprowadzonych badaniach wskazuje, że buzdyganek naziemny jest dobrze tolerowany przez pacjentów. Istnieją jednak doniesienia, w których wskazano, że zbyt wysokie dawki saponin i alkaloidów zawartych w surowcu mogą powodować zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego oraz działać kardiotoksycznie, nefrotoksycznie, hemolitycznie, hepatotoksycznie. Opisano przypadki pacjentów, u których w wyniku spożycia zbyt wysokich dawek doszło do ostrej martwicy cewek nerkowych i cholestazy. Po odstawieniu preparatu parametry biochemiczne wróciły do normy. Ponadto osoby przyjmujące suplementy diety zawierające buzdyganek powinny unikać ekspozycji na słońce. Może wystąpić reakcja fototoksyczna. Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania nie zaleca się podawania buzdyganka dzieciom w wieku poniżej 12 lat, kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią. W związku z tym, że buzdyganek może powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe, powinien być ostrożnie stosowany przez osoby chorujące na zapalenie żołądka, wrzody i inne choroby układu pokarmowego.
Suplementy i wyroby medyczne zawierające buzdyganek naziemny
Kosmetyki zawierające buzdyganek naziemny
Działanie
- łagodzi objawy andropauzy
- moczopędne (diuretyczne) (zwiększa objętość wydalanego moczu)
- przeciwbakteryjne
- przeciwbólowe (bez opioidów)
- przeciwcukrzycowe (hipoglikemizujące; zmniejsza stężenie glukozy we krwi)
- przeciwgrzybicze
- przeciwutleniające (antyoksydacyjne)
- przeciwzapalne
- stymuluje spermatogenezę
- ułatwia osiągnięcie erekcji (zwiększa napływ krwi do prącia)
- zwiększa stężenie testosteronu
- hepatoprotekcyjne
- obniża ciśnienie tętnicze krwi
- zmniejszenie stężenia cholesterolu w surowicy
- adaptogenne
- zwiększa libido
Postacie i formy
- susz
- napar
- tabletka
- kapsułka
- proszek
Substancje aktywne
- witamina C
- flawonoidy
- Związki cukrowe
- alkaloidy
- żelazo
- kwasy tłuszczowe
- wapń
- potas
- związki białkowe
- saponiny sterydowe
- lignamidy
Surowiec
- owoc
- liść
- ziele