Pyłki zmorą alergików

Alergia jest nieprawidłową reakcją na jeden, albo kilka czynników występujących w środowisku. Czynniki te są nieszkodliwe dla większości ludzi i powodują objawy tylko u osób nadwrażliwych na nie.

Substancje, na które ludzie są uczuleni nazywamy alergenami. Wnikają one do organizmu przez skórę albo błony śluzowe układu oddechowego i pokarmowego lub spojówki. Najczęściej występujące alergeny to pyłki traw, drzew, zbóż, krzewów i chwastów, kurz domowy, pleśnie, żądła i jady owadów, żywność i substancje chemiczne.

Pierwszy kontakt z czynnikiem uczulającym nie powoduje wystąpienia objawów choroby. Pojawiają się one dopiero po kilku, kilkunastu lub kilkuset kontaktach. Jednakże, gdy organizm jest już uczulony, to kolejny kontakt z alergenem powoduje wystąpienie objawów.

W powstawaniu odczynu alergicznego bierze udział układ odpornościowy. U zdrowego człowieka pełni on funkcję systemu obronnego przed wirusami, bakteriami, pasożytami, grzybami. U alergików układ odpornościowy traktuje alergeny jako substancje lub mikroorganizmy, przed którymi należy bronić organizm. Pomimo, że alergia nie jest procesem natury emocjonalnej, to zwiększone napięcie psychiczne oraz stres mogą przyczyniać się do wyzwalania napadów lub zaostrzać ich przebieg.

Kto choruje na alergię?

Uczulenie jest konsekwencją nadwrażliwości, a fakt, że alergie występują rodzinnie, świadczy o tym, że predyspozycje do ich rozwinięcia są przekazywane genetycznie. Bardzo częstym mechanizmem powstawania alergii jest atopia, kiedy to organizm produkuje zwiększoną ilość immunoglobuliny zwanej IgE, odgrywającej bardzo ważną rolę w procesach uczuleniowych. Atopia dotyczy około 20% ogólnej populacji. Jeśli oboje rodzice mają atopię wówczas prawdopodobieństwo, że dziecko będzie ją miało wynosi 50%, a zwiększa się ono jeszcze, gdy u obojga rodziców alergia manifestuje się w podobny sposób. Jeśli jeden rodzic lub rodzeństwo ma alergię, wówczas ryzyko, że dziecko będzie cierpieć na schorzenie o podłożu atopowym wynosi około 30%. Ryzyko urodzenia się dziecka z atopią w rodzinie nieobciążonej tym schorzeniem jest najniższe i wynosi około13%.

Zarówno charakter objawów alergii jak i częstotliwość ich występowania związane są z rodzajem alergenu. Alergeny wdychane z powietrzem powodują objawy ze strony układu oddechowego i spojówek, a znajdujące się w jedzeniu ze strony układu pokarmowego, czasem oddechowego lub skóry. Natomiast czynniki, z którymi przede wszystkim ma kontakt skóra (metale, detergenty), inicjują zmiany na jej obszarze. W zależności od tego, czy organizm jest stale czy okresowo narażony na działanie alergenów, objawy są stałe lub okresowe. Typowym przykładem czasowego występowania symptomów jest pyłkowica.

Czym jest pyłkowica?

Pyłkowica jest formą alergii pojawiającą się okresowo w trakcie najwyższej kondensacji czynnika alergizującego w powietrzu.. Winowajcą w tym przypadku są pyłki - duże suche, lekkie cząstki, które są łatwo przenoszone przez wiatr na znaczne odległości. Aby stały się one czynnikiem sprawczym alergii muszą być wytwarzane w dużej ilości, a roślina wytwarzająca je musi być rozpowszechniona na danym terenie. Symptomy choroby pojawiać się mogą zimą, wiosną, latem lub jesienią w zależności od okresu pylenia uczulającej rośliny lub wytwarzania zarodników przez grzyby pleśni.

Najczęściej uczulające rośliny mają różne okresy pylenia:
drzewa liściaste- styczeń-pierwsza połowa maja
drzewa iglaste - druga połowa maja
trawy, zboża - czerwiec - pierwsza połowa lipca
chwasty - druga połowa lipca - wrzesień

Jakie są objawy?

W przypadku pyłkowicy objawy najczęściej dotyczą przede wszystkim oczu i nosa i często zwane są sezonowym alergicznym nieżytem nosa lub po prostu katarem siennym. Chory często uskarża się na upośledzenie niedrożności nosa, wodnisty katar, świąd wewnątrz przewodów nosowych, Może mieć napady kichania. Oddychanie często jest możliwe tylko przez usta, a mowa staje się nosowa. W badaniu laryngologicznym błona śluzowa nosa jest sina, obrzęknięta i pokryta jasna wodnistą wydzieliną. Zaczerwienienie, świąd, pieczenie, spojówek, obrzęk powiek, łzawienie oczu prowadzą do częstego pocierania oczu, co powoduje, że alergik ma zapłakany wygląd. U niektórych osób uczulonych na pyłki pojawia się ból, drapanie, swędzenie w gardle. Obrzęk, przekrwienie, zmniejszenie drożności lub zatkanie przewodów łączących gardło z uchem środkowym powodują uczucie osłabienia słuchu i zwiększonego ciśnienia w obrębie uszu. Część chorych ma bóle głowy lub bóle brzucha. Towarzyszyć temu może przemęczenie, drażliwość. W niektórych przypadkach pyłkowica jest przyczyną astmy oskrzelowej. Zdarza się także, że po narażeniu skóry na kontakt z alergenem pojawiają się objawy pokrzywki - swędzące bąble przypominające te, które powstają po potarciu liśćmi pokrzywy. Symptomy choroby nasilają się w wietrzne i słoneczne dni, a łagodzi je deszcz. Najwięcej objawów powodują alergeny traw i zbóż.
Dolegliwości z zakresu górnych dróg oddechowych mogą być przyczyną wysiękowego zapalenia ucha środkowego, czy zapalenia zatok. U części pacjentów poprzedzają one wystąpienie astmy oskrzelowej.

Konieczne testy

Sezonowy alergiczny nieżyt nosa predysponuje do częstszego występowania infekcji. Procesy te mogą mieć podobne objawy, a ważne jest ich odróżnienie. W celu potwierdzenia alergii wykonuje się specjalistyczne badania krwi i testy skórne. Podczas przeprowadzania testów skórnych na skórę przedramienia nakrapla się zawiesiny różnych alergenów, a następnie delikatnie specjalnym nożykiem podważa się skórę pod każdą kroplą. Przypadku uczulenia na dany alergen w skórze zachodzi reakcja alergiczna i wytwarza się bąbel, którego wielkość ocenia osoba wykonująca test. Trzeba pamiętać, że aby wynik badania był wiarygodny, chory nie może przyjmować niektórych leków, więc zachodzi konieczność odstawienia ich na pewien czas przed wykonaniem testów, co nie zawsze jest możliwe.

W tych sytuacjach właściwszą metodą diagnozowania przyczyny alergii jest pobranie próbki krwi w celu oznaczenia stężenia IgE całkowitego i IgE specyficznych, czyli skierowanych przeciw konkretnym alergenom (np. grzybom, pyłkom traw, drzew, zbóż). Podwyższone stężenie IgE przeciwko alergenowi potwierdza uczulenie na ten czynnik. Metoda ta ma także swoje wady w porównaniu z testami skórnymi. Jest bardziej inwazyjna, droższa, dłużej czeka się także na wynik.

Jak najmniej kontaktu

Unikanie kontaktów z alergenem jest podstawą postępowania mającego na celu ograniczenie występowania alergii. W ciągu doby występują wahania koncentracji pyłków w powietrzu. Zaczyna ona rosnąć nad ranem, przez cały dzień utrzymuje się na dość wysokim poziomie i na wsi spada ok. godziny 18-19, a w mieście dopiero ok. 2-4 nad ranem. Dlatego, aby utrzymać niskie stężenie pyłków w pomieszczeniach, należy w dzień, gdy stężenie pyłków jest wysokie, trzymać okna zamknięte lub wietrzyć krótko i intensywnie, powodując przeciąg. Okna można pozostawiać otwarte nocą, gdy koncentracja pyłków jest niska. Alergicy uczuleni na pyłki nie powinni przynosić do domów bukietów kwiatów polnych i traw, aby nie zwiększać stężenia antygenów pyłkowych w pomieszczeniach.

Urlop starannie zaplanowany

Podczas przebywania na otwartej przestrzeni należy zachować szczególną ostrożność. Wycieczki i zabawy na świeżym powietrzu, w okolicy gdzie występuje duże nagromadzenie nasilają lub prowokują wystąpienie objawów alergii. W związku z tym wycieczki, zwłaszcza te za miasto, należy ograniczyć w okresie zwiększonego pylenia, a planować je w okresie "bezpieczniejszym". Przed planowanym wyjazdem alergik powinien koniecznie przyjąć leki przeciwalergiczne. W czasie podróży samochodem okna powinny być zamknięte lub trzeba stosować specjalne filtry.
Osoby cierpiące na pyłkowicę powinny spędzać wakacje w miejscach, gdzie stężenie pyłków jest niższe, czyli nad morzem i w wysokich górach. W niektórych regionach okres pylenia opóźniony jest o około dwa tygodnie. Śledzenie prognoz pylenia możliwe jest w mediach i Internecie.
Na nasilenie się objawów alergii wpływają warunki atmosferyczne. Dni chłodniejsze i gdy powietrze jest bardziej wilgotne, są dla alergika bardziej korzystne, ponieważ wtedy pylenie roślin i rozprzestrzenianie pyłków jest zmniejszone. Dni gorące, suche, wietrzne są bardziej uciążliwe
Po zwiększonym kontakcie z antygenem należy zmienić ubranie, wykąpać się i umyć głowę. W ten sposób spłukuje się pyłki, które osiadają na skórze, włosach i ubraniu. Alergik powinien unikać rozbierania się w pomieszczeniach przeznaczonych do spania, ponieważ powoduje to rozproszenie się pyłków znajdujących się na odzieży.

Leczenie farmakologiczne

Unikanie alergenu będące podstawą postępowania leczniczego może nastręczać wiele problemów. Nie zawsze jest możliwe. Czasem trzeba uciekać się do stosowania środków farmakologicznych. Jedną z najczęściej stosowanych grupą leków są antyhistaminiki. Leki te hamują działanie histaminy mającej kluczowe znaczenie w wytwarzaniu procesu zapalnego. Dzięki nim ogranicza się świąd, obrzęk, produkcję wydzieliny w nosie i spojówkach. W terapii znaczenie mają krojony hamujące uwalnianie czynników wywołujących i nasilających alergiczny stan zapalny. Wielokrotnie konieczne staje się stosowanie leków obkurczających naczynia krwionośne spojówek (złagodzenie świądu, pieczenia) i nosa (zmniejszenie ilości wydzieliny, obrzęku, poprawa drożności). Aby zlikwidować blokadę nosa, czyli brak drożności uniemożliwiający oddychanie nosem, stosowane są glikokortykosteroidy miejscowe. Jeśli pyłkowica przebiega pod postacią astmy, konieczne jest leczenie jej lekami wziewnymi.

Odczulanie

Gdy objawy pyłkowicy są długotrwałe, bardzo uciążliwe, wymagają stosowania dużej ilości leków albo też mają tendencję do nasilania, wówczas podejmowane mogą być próby odczulania. Polega ono na podawaniu kolejnych dawek szczepionki zawierającej alergeny. Terminy i dawki kolejnych iniekcji są ściśle określone przez producenta. Ponieważ ten sposób terapii może wywołać powstanie ciężkiej reakcji uczuleniowej, odczulanie powinno być prowadzone przez alergologa w miejscu, gdzie możliwa jest natychmiastowa pomoc w razie konieczności.