Mometazon, Mometasonum - Zastosowanie, działanie, opis

Mometazon jest glikokortykosteroidem o silnym działaniu, który występuje w Polsce w postaci przeznaczonej do stosowania miejscowego na skórę oraz w formie aerozolu do nosa (dostępnego bez recepty) i zmikronizowanego proszku do podania wziewnego.

Substancja czynna w postaci maści, kremów i roztworów przeznaczonych do stosowania zewnętrznego znalazła zastosowanie w terapii dermatoz podatnych na działanie kortykosteroidów. Mometazon wykazuje aktywność w zwalczaniu łuszczycy, świądu, stanu zapalnego skóry głowy oraz atopowego zapalenia owłosionej skóry głowy.

Aerozol do nosa jest wykorzystywany u osób powyżej osiemnastego roku życia w leczeniu polipów nosa. U dorosłych i dzieci powyżej 3 roku życia mometazon znalazł zastosowanie w łagodzeniu objawów alergicznego zapalenia błony śluzowej jamy nosowej. Substancja czynna w postaci wziewnej bierze udział w terapii podtrzymującej u pacjentów przewlekle chorych na astmę.

Schemat dawkowania mometazonu jest zależny od masy ciała i wieku pacjenta, a także od występujących chorób współistniejących i ciężkości choroby pierwotnej.

Mometazon może być stosowany miejscowo w postaci kremu, maści oraz roztworu. Zazwyczaj zaleca się podawanie odpowiedniej ilości preparatu na zmienione chorobowo miejsce. Stosowanie mometazonu na duże powierzchnie skóry nie jest zalecane.

Dawka dobowa mometazonu w przypadku leczenia alergii sezonowej u osoby dorosłej wynosi od 100 mikrogram do 400 mikrogram substancji czynnej. Leczenie ciężkich epizodów alergicznych można rozpocząć przed spodziewanym okresem pylenia. U niektórych pacjentów działanie lecznicze preparatu pojawiało się dopiero po 48 godzinach stosowania aerozolu.  Dawka może zostać zmniejszona po uzyskaniu poprawy.
Ilość substancji czynnej jest zmniejszona w przypadku dzieci 3 do 11 roku życia, zalecana dawka dobowa wynosi 100 mikrogram mometazonu.

Leczenie polipów nosa uwzględnia wykorzystanie od 200 mikrogram do 400 mikrogramów substancji czynnej na dobę. Skuteczność leczenia powinna zostać oceniona po upłynięciu 5 tygodni, w razie sukcesu lub niepowodzenia terapii dawka dobowa może zostać dostosowana.

Częstość wykonania inhalacji z mometazonu, wykorzystywanych w leczeniu podtrzymującym astmy oskrzelowej jest zależna od przebiegu jednostki chorobowej.
W przypadku łagodnie przebiegającej astmy zalecana początkowa dawka dobowa to 400 mikrogramów substancji czynnej na dobę. Zalecane jest przyjmowanie dawki wieczorem ze względu na skuteczniejszą kontrolę astmy. U niektórych pacjentów dawka 200 mikrogramów na dobę jest wystarczająca w leczeniu podtrzymującym. Po inhalacji mometazonem zaleca się przepłukanie jamy ustnej wodą. Ma to zmniejszą ryzyko wystąpienia kandydozy (choroby grzybiczej) jamy ustnej. 
Terapia astmy o ciężkim przebiegu uwzględnia wykorzystanie do 800 mikrogramów mometazonu na dobę. Zmniejszenie dawki może zostać wykonane po wystąpieniu poprawy i powinno przebiegać stopniowo z zachowaniem ostrożności.

Przeciwwskazaniem do stosowania mometazonu jest nadwrażliwość na tę substancję czynną. Ograniczeniem w przyjmowaniu leku jest również występowanie u pacjenta:

• opryszczki pospolitej błony śluzowej nosa;
• trądziku pospolitego lub różowatego;
• stanu zapalnego skóry wokół ust oraz pieluszkowych zakażeń skóry;
• owrzodzeń powierzchni skóry;
• gruźlicy lub kiłowych zmian skóry;
• zakażeń bakteryjnych – ropny stan zapalny skóry, liszajec zakaźny;
• zakażeń wirusowych – ospy wietrznej, opryszczki, półpaśca, mięczaka zakaźnego i kłykcin kończystych;
• zakażeń grzybiczych spowodowanych przez grzyby dermofitowe lub drożdżaki;
• odczynów poszczepiennych;
• zaniku tkanki skórnej;

Mometazon nie jest przeznaczony dla dzieci poniżej drugiego roku życia. Przeciwwskazaniem są również przebyte niedawno zabiegi chirurgiczne dotyczące jamy nosowej, gdyż substancja czynna może spowalniać proces gojenia ran.

Mometazon ogranicza aktywność układu odpornościowego podczas długotrwałego stosowania. Substancja czynna powinna być stosowana ostrożnie w przypadku pacjentów cierpiących na gruźlicę, czynne infekcje grzybicze, wirusowe lub bakteryjne. 

W trakcie terapii glikokortykosteroidami zaleca się regularną kontrole wzrostu dzieci. W przypadku zmniejszenia przyrostu może być konieczne dostosowanie dawki. 

Podczas przyjmowania mometazonu istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń widzenia (niewyraźne widzenie). 

Długotrwałe stosowanie mometazonu (powyżej kilku miesięcy) niesie ze sobą ryzyko zmniejszenie grubości tkanki skórnej lub błony śluzowej nosa.

Stosowanie mometazonu przez kobietę ciężarną jest możliwe jedynie gdy korzyści z terapii dla matki przewyższają ryzyko pojawienia działań niepożądanych u płodu. Zarówno miejscowe jak i wziewne przyjmowanie mometazonu w trakcie trwania ciąży jest przeciwwskazane ze względu na ryzyko przenikania substancji czynnej przez łożysko.

Niewielka ilość badań oraz wpływ mometazonu na przebieg ciąży u zwierząt są argumentami przemawiającymi za wykorzystaniem u kobiety ciężarnej bezpieczniejszych alternatyw. 

Miejscowe wykorzystanie mometazonu u kobiety karmiącej nie jest zalecane. Nie można wykluczyć przenikania substancji czynnej do krążenia ogólnego, a stamtąd do mleka. 
Stosowanie mometazonu podczas karmienia piersią powinno być poprzedzone oceną korzyści odniesionej z terapii przez matkę a ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych u dziecka. 

Niewielkie stężenie substancji czynnej po podaniu miejscowym lub wziewnym, oraz wysoki stopień wiązania z białkami sugeruje marginalne stężenia w osoczu dziecka karmionego piersią przez matkę stosującą mometazon. Jednak ze względu na brak badań potwierdzających bezpieczeństwo substancji czynnej, stosowanie podczas karmienia piersią nie jest zalecane. 

Badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ substancji czynnej na reprodukcję. 

Po podaniu miejscowym substancja czynna może spowodować:

• bardzo rzadkie zapalenie mieszków włosowych, pieczenie w miejscu podania i świąd;
• zaburzenia o nieznanej częstości występowania: czyraki, parestezje, stan zapalny skóry, ból w miejscu zastosowania, trądzik oraz  nadmierne owłosienie. 

Wziewne podanie leku może spowodować:

• częstą kandydozę jamy ustnej, ból głowy oraz stan zapalny gardła;
• niezbyt częstą dysfonię (zmianę głosu);
• oraz zaburzenia o nieznanej dotąd częstotliwości występowania takie jak nieostre widzenie, pogorszenie przebiegu astmy, zaburzenia snu, lęki i depresję oraz pojawienie się wstrząsu anafilaktycznego. 

Przyjęcie zbyt dużej dawki mometazonu lub stosowanie preparatu miejscowo na zbyt duże powierzchnie skóry może spowodować wystąpienia supresji aktywności osi podwzgórze – przysadka – nadnercza.
Efektem może być wtórna niewydolność nadnerczy objawiająca się:

• obrzękami;
• nadciśnieniem;
• obecnością glukozy w moczu;
• podwyższonym stężeniem glukozy we krwi;
• spadkiem odporności.

Mometazon jest glikokortykosteroidem charakteryzującym się działaniem przeciwzapalnym i przeciwalergicznym. Substancja czynna działa poprzez ograniczenie stopnia reakcji zapalnej. Mometazon zmniejsza ilość uwalnianych i wytwarzanych leukotrienów, które są mediatorami stanu zapalnego. Lek zmniejsza uwalnianie IL-1, IL-5, Il-6  i czynnika martwicy nowotworów - TNF α. 

W wyniku działania leku ograniczone zostaje również wytwarzanie cytokin (kolejnych mediatorów zapalenia) IL-4 oraz IL-5. 

Powinowactwo mometazonu do receptorów glikokortykosteroidowych w organizmie ludzkim jest około 5 razy większe od budezonidu i 12 razy większe od deksametazonu. 

Wchłanianie substancji czynnej po podaniu wziewnym lub stosowaniu miejscowym jest bardzo niewielkie. Przeprowadzone oznaczenia stężeń mometazonu w osoczu po zastosowaniu różnych formulacji, wskazywały na marginalną zawartość substancji czynnej. Poziom leku osoczu występował zwykle na granicy detekcji testu wykrywającego.

Badania w warunkach in vitro wskazywały na zdolność mometazonu do łączenia z białkami na poziomie około 99%. 

Niewielka część dawki wchłonięta po zastosowaniu preparatu na skórę lub po połknięciu części dawki aerozolu, ulega metabolizmowi pierwszego przejścia. Mometazon jest metabolizowany w wątrobie z wykorzystaniem podjednostki CYP3A4 cytochromu P-450. 

Mometazon jest wydalany w znacznej części z kałem (około 74% dawki), a w niewielkim stopniu z moczem (około 8%). Okres półtrwania substancji czynnej wynosi średnio około 4.5 godziny.