Bleomycyna, Bleomycinum - Zastosowanie, działanie, opis

Bleomycyna jest stosowana w połączeniu z innymi cytostatykami i (lub) radioterapią w leczeniu choroby Hodgkina, raka płaskonabłonkowego głowy i szyi, szyjki macicy i zewnętrznych narządów płciowych. Innym wskazaniem do stosowania leku są chłoniaki nieziarnicze, rak jądra oraz wysięk w jamie opłucnej pochodzenia nowotworowego.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, drogi podania leku i odpowiedzi pacjenta na terapię.
Bleomycynę stosuje się dożylnie, domięśniowo, dootrzewnowo, dotętniczo, doopłucnowo i podskórnie. W niektórych przypadkach wskazane jest miejscowe wstrzyknięcie leku bezpośrednio do nowotworu. Zaleca się dobór dawki na podstawie powierzchni ciała pacjenta i wyrażanie jej w jednostkach międzynarodowych (j.m.).
Wstrzyknięcie domięśniowe lub dożylne: całkowita dawka skumulowana nie powinna przekraczać 400 x 10³ j.m.
Infuzja dożylna: maksymalna dawka dobowa 10 – 15 x 10³ j.m./m².
Podanie doopłucnowe: nie należy przekraczać 60 x 10³ j.m. w pojedynczej dawce.
Ze względu na ograniczone dane, stosowanie bleomycyny u dzieci i młodzieży należy ograniczyć do przypadków koniecznych.

Przeciwskazaniem są nadwrażliwość na bleomycynę, okres laktacji, ostre zakażenia płuc i ciężkie zaburzenia czynności płuc, pneumotoksyczność oraz zespół ataksja-teleangiektazja.

Podczas terapii bleomycyną i do 8 tygodni od zakończenia leczenia należy wykonywać regularnie badania czynności płuc oraz RTG klatki piersiowej. Pozwala to na wykrycie pneumotoksyczności na wczesnym etapie, która może objawiać się m.in. kaszlem i dusznościami. Stwierdzenie uszkodzenia płuc wymaga przerwania leczenia bleomycyną. Szczególnie narażeni na pneumotoksyczność są pacjenci w wieku podeszłym, z zaburzeniami czynności wątroby i nerek, osoby otrzymujące tlen oraz poddani napromienianiu płuc. Dawki przekraczające 400 x 10³ j.m. zwiększają ryzyko pneumotoksyczności. 
U pacjentów z poważnymi zaburzeniami czynności nerek obserwowano znaczny wzrost stężenia bleomycyny w osoczu.

Bleomycyna wywołuje zmęczenie, nudności i wymioty, przez co może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów.

Łączenie terapii bleomycyną z radioterapią nasila działanie toksyczne na płuca i toksyczność dermatologiczną.
Jednoczesne podawanie pacjentowi tlenu podczas operacji zwiększa narażenie na zwłóknienie płuc.
Zastosowanie żywych szczepionek w trakcie terapii bleomycyną może skutkować ciężkimi i śmiertelnymi zakażeniami.

Dane dotyczące wpływu bleomycyny na przebieg ciąży u kobiet są ograniczone. Badania prowadzone wśród zwierząt wskazują na toksyczne działanie leku prowadzące do anomalii zarodka i płodu. Stosowanie bleomycyny w ciąży nie jest wskazane i musi być ograniczone do przypadków bezwzględnie koniecznych. Kobiety i mężczyźni powinni stosować skuteczną antykoncepcję przez cały okres terapii i do 3 miesięcy po jej zakończeniu.

Brak danych na temat przenikania bleomycyny do mleka kobiecego. Stosowanie bleomycyny w okresie laktacji jest przeciwwskazane, ponieważ nie można wykluczyć szkodliwego wpływu leku na karmione dziecko.

Przed rozpoczęciem terapii należy poinformować mężczyznę o ryzyku wystąpienia nieodwracalnej bezpłodności. Zaleca się skorzystanie z możliwości zamrożenia nasienia.

Podanie dożylne, domięśniowe, dootrzewnowe, dotętnicze, doopłucnowe i podskórne: nadwrażliwość, reakcje anafilaktyczne, śródmiąższowe zapalenie płuc, zwłóknienie płuc, nudności, wymioty, stany zapalne i owrzodzenie błon śluzowych, utrata masy ciała, zapalenie jamy ustnej, hipertrofia skóry, rumień, nadmierne rogowacenie skóry, obrzęk, wysypka, rozstępy skórne, pęcherze, zmiany na paznokciach, łysienie, gorączka, zespół hemolityczno-mocznicowy, zawał serca, choroba wieńcowa, uszkodzenie naczyń krwionośnych, zaburzenia przepływu krwi w mózgu, stan zapalny naczyń krwionośnych w mózgu, plemniki o nieprawidłowej liczbie chromosomów, ból mięśni i kończyn, twardzina, niedociśnienie, niedrożność żylna, objaw Raynauda, parestezja, przeczulica, toksyczność szpiku kostnego, trombocytopenia, ból w miejscu podania, zapalenie żył w miejscu wstrzyknięcia. Po podaniu dojamowym niedociśnienie i hiperpireksja.

Objawami przedawkowania są obniżone ciśnienie krwi, zwiększone tętno, gorączka, ogólne objawy wstrząsu, świszczący oddech, zwłóknienie płuc.

Bleomycyna wiąże się z DNA i indukuje pękanie nici DNA. Lek hamuje syntezę DNA i w mniejszym stopniu hamuje replikację RNA i syntezę białek. Cytotoksyczność bleomycyny zależy od tlenu i jonów metali. Poprzez chelatowanie jonów metali (zwłaszcza żelaza) wytwarza pseudoenzym, który w reakcji z tlenem tworzy aktywne chemicznie nadtlenki powodujące rozszczepienie DNA. Bleomycyna hamuje również aktywność topoizomerazy II (enzym odpowiedzialny za stopień skręcenia podwój helisy). Lek wywiera działanie głównie w fazie G₂ i M cyklu komórkowego i ma niewielkie znaczenie w fazie spoczynkowej G₀. Efektem działania bleomycyny jest zahamowanie podziału komórek i kurczenie się guza.

Bleomycyna podana doopłucnowo jest wchłaniana do krwioobiegu w 45%.

Bleomycyna jest dystrybuowana głównie do nerek, skóry, płuc, otrzewnej i limfy. Stopień wiązania leku z białkami osocza wynosi zaledwie 1%. Bleomycyna przenika przez łożysko, natomiast przez barierę krew-mózg przenika tylko w przypadku jej uszkodzenia. Lek w niewielkim stopniu występuje w szpiku kostnym.

Dane na temat metabolizmu bleomycyny są ograniczone. Lek ulega hydrolizie w wątrobie, osoczu i innych narządach. Rozkład enzymatyczny w mniejszym stopniu zachodzi w skórze i płucach.

Około 2/3 dawki bleomycyny jest wydalane w postaci niezmienionej z moczem. Podanie leku we wstrzyknięciu dożylnym wiąże się z dwuetapową eliminacją. Okres półtrwania leku w fazie krótkiej wynosi 24 min., a w fazie długiej 2-4 h. Podanie leku w postaci infuzji dożylnej wydłuża okres półtrwania do 9 h.