Ketoprofen, Ketoprofenum - Zastosowanie, działanie, opis

Ketoprofen to lek należący do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), będący pochodną kwasu propionowego. Wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Występuje w wielu postaciach: tabletek, kapsułek, żeli do stosowania miejscowego, czopków oraz płynów do stosowania na skórę.

Wskazania do stosowania ketoprofenu obejmują:

• leczenie objawowe chorób reumatycznych (np. RZS – reumatoidalne zapalenie stawów),

• zapalenia kości i stawów, w tym zmiany pourazowe,

• choroby zwyrodnieniowe stawów z silnym bólem, utrudniającym codzienne funkcjonowanie,

• stany zapalne pozastawowe (np. zapalenie pochewek ścięgnistych, zespół bolesnego barku),

• krótkotrwałe leczenie bólu i zapalenia o słabym lub umiarkowanym nasileniu (również bóle miesiączkowe),

• bóle pooperacyjne.

Maksymalne dawki ketoprofenu:

• doustnie – do 200 mg na dobę (w postaciach o przedłużonym uwalnianiu 150–200 mg),

• doodbytniczo – do 200 mg na dobę,

• domięśniowo – maksymalnie 200 mg na dobę,

• miejscowo – żel lub spray do 3 aplikacji dziennie, przy czym całkowita dawka nie może przekroczyć 200 mg na dobę.

Ketoprofen nie powinien być stosowany u dzieci poniżej 15 roku życia.
Przy podaniu doustnym lek należy przyjmować podczas posiłku i popijać szklanką wody. W celu ochrony żołądka często zaleca się równoczesne stosowanie leków osłonowych (np. inhibitorów pompy protonowej).

Ketoprofen jest przeciwwskazany w następujących przypadkach:

• uczulenie na ketoprofen, inne NLPZ lub salicylany (np. aspirynę),

• ciężka niewydolność serca, nerek lub wątroby,

• czynna lub nawracająca choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,

• krwawienia z przewodu pokarmowego lub perforacje,

• skaza krwotoczna, krwawienia z naczyń mózgowych,

• nadwrażliwość na światło po podaniu ketoprofenu,

• przy podaniu domięśniowym – zaburzenia krzepnięcia lub leczenie przeciwzakrzepowe,

• przy podaniu doodbytniczym – krwawienia lub zapalenia odbytu.

Podczas terapii ketoprofenem należy stosować najmniejszą skuteczną dawkę przez możliwie najkrótszy czas, aby ograniczyć ryzyko działań niepożądanych.

Ryzyko ze strony przewodu pokarmowego

Ketoprofen może powodować owrzodzenia, krwawienia lub perforacje żołądka i jelit, szczególnie u osób starszych i pacjentów z chorobą wrzodową. W takich przypadkach zaleca się stosowanie leków ochronnych (np. IPP).

Interakcje lekowe

Ostrożność zaleca się przy jednoczesnym stosowaniu:

• kortykosteroidów,

• leków przeciwzakrzepowych (warfaryna, heparyna),

• leków przeciwdepresyjnych (SSRI),

• innych NLPZ lub aspiryny.

Nie należy łączyć ketoprofenu z innymi lekami przeciwzapalnymi, zwłaszcza inhibitorami COX-2.

Dodatkowe środki ostrożności

Ketoprofen może:

• zaostrzać objawy chorób jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita),

• powodować zatrzymanie płynów i obrzęki u osób z nadciśnieniem lub niewydolnością serca,

• maskować objawy infekcji,

• zwiększać ryzyko reakcji alergicznych u osób z astmą, polipami nosa czy alergią na aspirynę,

• pogarszać funkcję nerek i wątroby – zalecana kontrola badań laboratoryjnych.

Przy stosowaniu miejscowym należy unikać ekspozycji na słońce przez okres leczenia i 2 tygodnie po jego zakończeniu.

Nie należy spożywać alkoholu podczas terapii ketoprofenem. Alkohol zwiększa ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego i nasila działania niepożądane leku.

Ketoprofen może powodować senność, zawroty głowy, zaburzenia widzenia i drgawki. W przypadku wystąpienia tych objawów nie należy prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn.

Ketoprofen może podnosić wyniki testów wątrobowych i powodować reakcje fotouczuleniowe – wysypki, rumień, obrzęk i świąd w miejscach narażonych na słońce.

Hamowanie syntezy prostaglandyn może mieć szkodliwy wpływ na przebieg ciąży oraz rozwój płodu. Z dotychczas przeprowadzonych badań wynika, że stosowanie inhibitorów syntezy prostaglandyn we wczesnym okresie ciąży może zwiększyć ryzyko poronienia, a także rozwoju wad wrodzonych serca, jak również wytrzewienia jelit. Zauważono również, że ryzyko to zwiększa się wraz ze wzrostem dawki oraz czasu stosowania. Nie zaleca się stosowania ketoprofenu w I i II trymestrze ciąży, chyba, że jest to bezwzględnie konieczne. Jeżeli natomiast lek ten podawany jest u kobiet starających się zajść w ciążę, jak i będących w I i II trymestrze ciąży, ketoprofen powinien być podawany w jak najmniejszej dawce i w jak najkrótszym czasie. 

Wszystkie inhibitory syntezy prostaglandyn, które podawane są w III trymestrze ciąży mogą powodować bardzo toksyczne działanie u płodu na układ oddechowy i układ krążenia. Może dojść do przedwczesnego zamknięcia się przewodu tętniczego, co w konsekwencji może doprowadzić do nadciśnienia płucnego. Ketoprofen powodować może również zaburzenia czynności nerek, aż do ich niewydolności wraz z małowodziem. Natomiast przyjmowany pod koniec ciąży może spowodować wydłużenie czasu krwawienia (nawet po zastosowaniu niewielkich dawek leku), a także zahamowania skurczów macicy, przez co może dojść do opóźnienia bądź wydłużenia porodu.

Nie wiadomo, czy ketoprofen przenika do mleka kobiecego. Z tego powodu nie zaleca się stosowania ketoprofenu w okresie karmienia piersią.

Ketoprofen może obniżać płodność u kobiet, dlatego nie powinien być stosowany przez kobiety planujące ciążę lub leczące się z powodu niepłodności.

Jak wynika z dotychczasowo przeprowadzonych badań i danych epidemiologicznych, przyjmowanie niektórych NLPZ może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem zatorów tętnic, a co za tym idzie zwiększone jest ryzyko zawałów serca czy udarów.

W przypadku podawania miejscowego opisywane były reakcje anafilaktyczne. Niekiedy nawet jednorazowe podanie ketoprofenu może doprowadzić do nadwrażliwości na światło, opisywano również przypadki toksycznego, martwiczego oddzielania się naskórka.

Przedawkowanie ketoprofenu zwykle przebiega łagodnie. Objawy to m.in. nudności, wymioty, bóle brzucha, letarg. W ciężkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja.

Ketoprofen hamuje cyklooksygenazę COX-1 i COX-2, blokując syntezę prostaglandyn odpowiedzialnych za ból i stan zapalny. Wpływa też na lipooksygenazę i syntezę leukotrienów.

Ketoprofen dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego (biodostępność ok. 90%).

• Cmax po podaniu doustnym osiąga po 1–2 h (tabletki zwykłe) lub 3–7 h (postacie o przedłużonym uwalnianiu).

• Po podaniu domięśniowym – po 45–60 minutach.

• Miejscowo (żel) – biodostępność ok. 5%.

Preparaty z lizyną ketoprofenu charakteryzują się szybszym i lepszym wchłanianiem.

Ketoprofen w 99% wiąże się z białkami, głównie albuminami. Wolno przenika do płynu maziowego i przestrzeni stawowych: torebki stawowej, maziówki i tkanek ścięgnistych, ale również jest z tych obszarów wolno usuwany. Stężenie maksymalne w płynie maziowym jest osiągane po ok. 2 h od uzyskania maksymalnego stężenia w osoczu. Ponadto ketoprofen przenika przez łożysko, a także przez barierę krew-mózg.

Ketoprofen jest metabolizowany w wątrobie, gdzie jest sprzęgany w kwasem glukuronowym.

Ketoprofen w ok. 80% wydalany jest wraz z moczem, głównie w postaci glukuronidu ketoprofenu (ok. 90%). Ok. 10% leku wydalane jest wraz z kałem. Ketoprofen nie ulega kumulacji w organizmie, a jego okres półtrwania wynosi ok. 2 h. U pacjentów z niewydolnością nerek lek wydalany jest wolniej, a okres półtrwania wydłuża się do ok. 3h. U osób z ciężką niewydolnością nerek należy zmniejszyć dawki ketoprofenu. U pacjentów z niewydolnością wątroby prawdopodobnie na skutek hipoalbuminemii stężenie ketoprofenu zwiększa się dwukrotnie, dlatego efekt kliniczny często zapewnia najmniejsza dawka dobowa. Również u osób starszych może w nieznacznym stopniu wydłużyć się okres półtrwania leku w surowicy oraz jego czas eliminacji.