Malwa czarna — polski hibiskus

Malwa czarna (łac. Alcea rosea var. nigra, ang. Black hollyhock) jest osiągającą spore rozmiary byliną należącą do rodziny ślazowatych (Malvaceae). Malwy w Polsce są hodowane głownie ze względu na walory ozdobne – kwiaty rośliny są zebrane w charakterystyczne barwne kwiatostany, które stanowią ozdobę wielu przydomowych ogrodów. Nazywana jest niekiedy polskim hibiskusem i podobnie do niego stosowana. Malwa czarna prawdopodobnie pochodzi z krajów basenu Morza Śródziemnego.

Malwa jest rośliną dwuletnią, która wykształca raczej proste, gęsto owłosione i wzniesione pędy. Bylina osiąga zwykle wysokość około 2,5 metra. Dłoniasto klapowane i szorstko owłosione liście są ułożone na łodydze skrętolegle. Kwiaty malwy znajdują się zwykle w kątach liści, formując charakterystyczne groniaste kwiatostany. Kwiaty rośliny mogą mieć rozmaite kolory i często jest to wykorzystywane w hodowli w celu otrzymania jeszcze ciekawszych odmian. Owocem jest rozłupnia.

Surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest kwiat – Flos Malvae arboreae. W celach leczniczych wykorzystywane są jedynie surowce pozyskane z roślin o czarnych kwiatach.

Wyciąg z kwiatów malwy czarnej znalazł zastosowanie w leczeniu nieżytu górnych dróg oddechowych. Napary lub płynne wyciągi łagodzą objawy zapalenia krtani, chrypkę i podrażnienie gardła dzięki właściwościom powlekającym. Polisacharydy i pektyny występujące w surowcach działają protekcyjnie na błonę śluzową przewodu pokarmowego, co pozwoliło na wykorzystanie kwiatów malwy we wspomagającym leczeniu choroby wrzodowej żołądka, refluksu, zespołu jelita drażliwego oraz zaparć. Herbata z malwy sprawdzi się w pielęgnacji skóry, jako środek o działaniu przeciwzapalnym. Wyciągi z malwy działają na cerę nawilżająco i łagodzą podrażnienia, wzmacniają drobne naczynia krwionośne. Tradycyjne zastosowanie malwy obejmuje również dolegliwości kobiece. Medycyna ludowa zaleca kwiaty malwy w bolesnym, nieregularnym, skąpym lub przedłużającym się miesiączkowaniu, w zapaleniu macicy i przydatków, a także w menopauzie.

Kwiaty malwy czarnej pochodzą tak naprawdę z gatunku nazywanego malwą różową. Właściwości lecznicze mają jednak tylko czarne kwiaty, których barwa jest ściśle związana ze składem chemicznym – występującymi w nich związkami o działaniu przeciwutleniającym. Ze względu na podobieństwo w wyglądzie pomiędzy prawoślazem, ślazem i malwą są one często mylone. Wzmianki o roślinach zawierających substancje śluzowe znajdziemy nawet w Biblii. Wers z Księgi Hioba wspomina o traktowaniu bliżej nieokreślonej rośliny z rodziny Malvaceae jako pokarmu, niektórzy uczeni wskazują, że mógł być to osobnik pochodzący z rodzaju Alcea.

Wyciągi z kwiatów malwy czarnej zawierają związki śluzowe (głównie polisacharydy), pochodne taniny, pektyny oraz garbniki katechinowe. Ponadto w składzie surowca potwierdzono również obecność związków o charakterze antyoksydacyjnym, czyli pochodnych delfinidyny, petunidyny oraz malwidyny. Kwiaty malwy zawierają także niewielkie ilości flawonoidów, głównie pochodnych kwercetyny, kemferolu oraz mirycetyny.

Substancje śluzowe występujące w czarnych kwiatach malwy powlekają błony śluzowe układu oddechowego, chroniąc je przed podrażnieniem oraz ograniczając odruch kaszlowy. Wyciąg z kwiatów malwy działa również rozrzedzająco na zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę, ułatwiając tym samym jej odkrztuszenie. Ponadto działanie osłaniające surowca jest obecne również w układzie pokarmowym, dzięki czemu zmniejszeniu ulegają objawy związane z erozją błony śluzowej żołądka i jelit.

Surowiec wykazuje również lekkie działanie estrogenne, związane prawdopodobnie z występowaniem fitoestrogenów naśladujących działanie kobiecych hormonów płciowych.

Co więcej, niektóre badania wskazują, że dzięki obecności związków o charakterze antyoksydacyjnymi wyciągi z malwy działają przeciwzapalnie oraz uszczelniają drobne naczynia krwionośne.

Z kwiatów malwy czarnej można przygotować napar, który następnie poddaje się krótkiemu procesowi maceracji. Niewielką ilość dobrze wysuszonego surowca należy zalać wrzącą wodą i gotować przez kilka minut. Następnie po upływie 15 minut napar należy przecedzić. Tak przygotowany roztwór można pić kilka razy dziennie podczas zaburzeń jelitowych oraz lekkich infekcji.

Leki i suplementy zawierające wyciągi z kwiatów malwy czarnej powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami producenta ze względu na różną zawartość substancji czynnych w preparatach.

Związki śluzowe, które są obecne w wyciągach, mogą spowodować spowolnienie wchłaniania niektórych substancji czynnych w przewodzie pokarmowym. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku substancji o wąskim indeksie terapeutycznym, do których zaliczamy między innymi niektóre antybiotyki, glikozydy nasercowe, leki przeciwpadaczkowe i cytostatyki.

Wyciągi z kwiatów malwy czarnej mogą spowodować reakcje alergiczne. Zwykle zgłaszano występowanie drobnych wysypek skórnych, które nie stanowiły zagrożenia dla zdrowia. Ponadto długotrwałe stosowanie naparów z surowca może być związane z wystąpieniem biegunek, nieżytu przewodu pokarmowego, bólu brzucha.

Ze względu na prawdopodobną obecność związków o działaniu zbliżonym do estrogenów wyciągów z malwy nie powinny stosować kobiety w ciąży oraz karmiące piersią.