Borówka brusznica — na przebarwienia i rozświetlenie skóry

Borówka brusznica (łac. Vaccinium vitis idaea), pochodząca z rodziny wrzosowatych (łac. Ericaceae), jest krzewinką osiągającą wysokość około 20 cm. Roślina występuje na terenie Azji, Ameryki Północnej oraz Europy. Borówka rośnie na terenach dobrze nasłonecznionych, zwykle w niewielkich skupiskach, najlepiej na zakwaszonej glebie. Krzew owocuje od maja do lipca, a owoce charakterystyczną czerwoną barwę uzyskują czasami dopiero po zebraniu.

Borówka czerwona ma niewielkie, skórzaste liście osadzone na wznoszących się pędach. Kwiaty, zwykle barwy białej lub różowej, występują w postaci małych dzwonków. Owocem borówki brusznicy jest jagoda o intensywnym czerwonym kolorze.

Surowcem o znaczeniu farmaceutycznym są liście borówki brusznicy (łac. Folium Vitis idaeae), zebrane w miesiącach letnich (od czerwca do sierpnia). Liść borówki jest kształtu jajowatego lub eliptycznego, ma blaszkę o charakterystycznie podwiniętych brzegach. Liście borówki powinny zawierać nie mniej niż 4% glikozydów fenolowych w przeliczeniu na arbutynę.

Pewne znaczenie lecznicze oraz spożywcze może mieć również świeży owoc borówki – Fructus Vitis idaeae.

Podstawowym wskazaniem do zastosowania preparatów zawierających liście borówki brusznicy jest infekcja układu moczowego. Roślina dzięki zawartości glikozydów fenolowych zmniejsza stan zapalny w obrębie dróg moczowych i działa silnie odkażająco.

Ponadto substancje zawarte w liściach borówki mogą hamować namnażanie bakterii Helicobacter pylori, odpowiadającej za występowanie wrzodów żołądka. Liście wykazują również ograniczone działanie przeciwbiegunkowe.

Badania wskazują na nowe, ciekawe wnioski dotyczące stosowania liści i owoców borówki. Niektóre badania na zwierzętach potwierdzają wpływ substancji zawartych w owocach borówki na aktywność enzymów biorących udział w trawieniu tłuszczów. Wyniki badań sugerują, że borówka może mieć obiecujący potencjał w ograniczaniu otyłości u ludzi.

Poza właściwościami leczniczymi wyciągi z borówki znalazły również zastosowanie w kosmetyce. Praktyka kosmetyczna i badania naukowe udowodniły, że wyciągi z liści borówki działają depigmentacyjnie, rozświetlając zmiany przebarwieniowe skóry.

Owoce borówki są wykorzystywane w produkcji dżemów, kompotów, soków czy deserów.

Legenda mówi, że borówka brusznica została stworzona przez diabła. Jagody tej rośliny były trujące i każdy, kto je zjadł, umierał, a jego dusza trafiała do diabła. Pan Bóg na każdym owocu borówki uczynił znak krzyża i usunął z nich całą truciznę. W zamierzchłych czasach wierzono, że liście borówki mają moc przeciwdziałania nieczystym intencjom i odpędzania tzw. złego spojrzenia. Szczególnie na obszarach niewielkich wiosek w celu uchronienia się przed pechem i „złym okiem” noszono ze sobą niewielki woreczek zawierający suche liście borówki brusznicy.

W wyciągu z liści borówki brusznicy główną frakcję czynną stanowią glikozydy fenolowe, w tym arbutyna i hydrochinon, a także pochodne arbutyny: kawoiloarbutyna i 6-acetyloarbutyna. Ponadto liście zawierają nawet do 10% garbników katechinowych oraz flawonoidy − głównie kwercetynę i mirycetynę.

Arbutyna pod wpływem enzymów występujących w jelicie ulega przekształceniu do hydrochinonu, który łączy się z kwasem siarkowym lub glukuronowym i w tej postaci jest transportowany. W przypadku wystąpienia infekcji bakteryjnej pH moczu wzrasta do wartości około 8. Zasadowe środowisko sprzyja hydrolizie cząsteczki hydrochinonu sprzężonego z kwasami do wolnego hydrochinonu wykazującego właściwości przeciwbakteryjne.

Liść, jak i owoc, borówki brusznicy ze względu na obecność garbników katechinowych charakteryzuje się pewnymi właściwościami przeciwbiegunkowymi.

Ponadto najnowsze badania na zwierzętach wskazują, że związki fenolowe zawarte w owocach borówki brusznicy mogą zmniejszać aktywność lipazy trzustkowej – enzymu aktywnie uczestniczącego w trawieniu tłuszczów – ograniczając w ten sposób tworzenie tkanki tłuszczowej.

Arbutyna zawarta w preparatach z borówki hamuje syntezę barwnika występującego w skórze – melaniny. Kosmetyki zawierające wyciągi z borówki brusznicy usuwają przebarwienia i działają rozświetlająco.

Liść borówki brusznicy może być stosowany w postaci odwaru jako środek odkażający drogi moczowe. Podczas stosowania odwaru z borówki czerwonej ważna jest systematyczność i odpowiednie przygotowanie produktu. Stosowany napar powinien być zawsze świeży. W celu przygotowania odwaru należy zalać około 2 gramów surowca 200 ml letniej wody, którą należy stopniowo doprowadzić do wrzenia i gotować przez pięć minut.

Kosmetyki zawierające wyciągi z liści lub owoców borówki zaleca się stosować zwykle na noc jako preparaty przeciwdziałające podrażnieniom i zaczerwienieniom skóry.

Stosowanie wyciągów oraz naparów z borówki brusznicy nie jest zalecane w połączeniu ze środkami powodującymi zakwaszenie moczu. Niskie pH moczu może zmniejszać siłę przeciwbakteryjnego działania surowca.

W przypadku przyjęcia zbyt dużej ilości preparatów zawierających wyciągi z borówki brusznicy istnieje ryzyko pojawienia się objawów ze strony przewodu pokarmowego, takich jak nudności lub wymioty.

Ze względu na zawartość garbników zbyt częste stosowanie może spowodować wystąpienie zaparć i podrażnień błony śluzowej żołądka.