Prednizolon, Prednisolonum - Zastosowanie, działanie, opis

Prednizolon wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne oraz immunosupresyjne. Tak jak inne leki z grupy glikokortykosteroidów prednizolon nie wpływa na przyczynę jednostki chorobowej, lecz powoduje zmniejszenie jej objawów.

Prednizolon znalazł zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń.

Prednizolon stosowany jest w takich schorzeniach dermatologicznych jak: AZS - atopowe zapalenie skóry, ciężkie łojotokowe zapalenie skóry, ciężki rumień wielopostaciowy, opryszczkowe pęcherzykowate zapalenie skóry, zespół Stevensa-Johnsona, pęcherzyca, łuszczyca, ziarniniak grzybiasty, złuszczające zapalenie skóry, kontaktowe zapalenie skóry.

Prednizolon stosuje się w reakcjach alergicznych o ciężkim przebiegu: całoroczny i sezonowy alergiczny nieżyt nosa, reakcje nadwrażliwości na leki, choroba posurowicza.

Prednizolon stosuje się w różnego rodzaju zaburzeniach endokrynologicznych takich jak: niewydolność kory nadnerczy (pierwotna i wtórna), choroba Addisona, zespół nadnerczowo-płciowy, nieropne zapalenie tarczycy, ostra niewydolność kory nadnerczy, hiperkalcemia w wyniku choroby nowotworowej.

Ponadto pednizolon znalazł zastosowanie w leczeniu taki chorób jak: kolagenozy (ostre gośćcowe zapalenie mięśnia sercowego, toczeń  rumieniowaty układowy), choroby przewodu pokarmowego (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie okrężnicy, choroby nowotworowe: białaczki i chłoniaki, choroby hematologiczne (niedokrwistość aplastyczna wrodzona, niedokrwistość hemolityczna nabyta, idiopatyczna plamica małopłytkowa, małopłytkowość wtórna), zespół nerczycowy. choroby reumatyczne: RZS - reumatoidalne zapalenie stawów, młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczycowe zapalenie stawów, choroby neurologiczne: stwardnienie rozsiane, niereumatyczne choroby układu kostno-stawowego (dnawe zapalenie stawów, zapalenie kaletki maziowej (ostre i podostre), pourazowe zapalenie kości i stawów, zapalenie błony maziowej), choroby układu oddechowego (gruźlica płuc (piorunująca lub rozlana), astma oskrzelowa, sarkoidoza, zachłystowe zapalenie płuc, Zespół Löfflera oporny na inne leczenie, beryloza), włośnica (z zajęciem mięśnia sercowego lub układu nerwowego), gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych z blokiem podpajęczynówkowym.

Prednizolon może być również stosowany w leczeniu zwyrodnień gałki ocznej w takich chorobach jak: zapalenia tęczówki, tęczówki i ciałka rzęskowego, naczyniówki i siatkówki, zapalenie nerwu wzrokowego, alergiczne zapalenie spojówek, alergiczne owrzodzenie brzeżne rogówki, zapalenie rogówki, zapalenie przedniego odcinka dna oka, zapalenie błony naczyniowej i tylnego odcinka dna oka.

Prednizolon stosuje się doustnie oraz miejscowo w postaci kremu oraz płynu.

Prednizolon podawany doustnie w formie tabletek dawkuje się w sposób indywidualny, w zależności od jednostki chorobowej, przebiegu leczenia oraz uzyskanego efektu terapeutycznego. Zwykle prednizolon podaje się o stałej porze, najczęściej rano. Po uzyskaniu efektu terapeutycznego należy zmniejszać dawki prednizolonu do jak najmniejszych, które go utrzymują.

Dawki zwykle stosowane u osób dorosłych: 5-60mg na dobę, maksymalnie do 250mg na dobę.

Dawki zwykle stosowane u dzieci: 0,14mg-2mg na kilogram masy ciała na dobę.

W przypadku stosowania miejscowego prednizolon nie należy stosować dłużej niż 14 dni bez przerwy (na twarz nie dłużej niż 7 dni). Maksymalna dawka to 10g kremu zawierającej 0.5% prednizolonu na tydzień.

Przeciwwskazaniem do stosowania prednizolonu jest nadwrażliwość na lek, układowe zakażenia grzybicze, zakażenie okulistyczne (zakażenie Herpes Simplex - ryzyko perforacji rogówki), trądzik różowaty i zwykły, stany przedrakowe i nowotwory skóry. Przeciwwskazany jest również u dzieci przed ukończeniem 2 roku życia.

Osoby stosujące prednizolon nie powinny być szczepione żywymi szczepionkami wirusowymi, ponadto szczepionki inaktywowane zarówno wirusowe jak i bateryjne mogę nie spowodować wykształcenia odpowiedniej ilości przeciwciał.

Nagłe zaprzestanie leczenia prednizolonem może powodować objawy zespołu odstawienia glikokortykosteroidów (gorączka, bóle głowy, bóle mięśniowo-stawowe). Ponadto może dojść do niewydolności kory nadnerczy. Dlatego prednizolon należy odstawiać stopniowo poprzez zmniejszanie dawki leku.

Leczenie zakażeń grzybiczych prednizolonem wraz z amfoterycyną B może spowodować powiększenie serca, zastoinową niewydolność krążenia oraz hipokaliemie.

U pacjentów stosujących prednizolon może dojść do maskowania objawów zakażenia, utrudnienia w jego lokalizacji oraz zmniejszenie odporności na zakażenia. Dlatego u pacjentów, którzy podróżują do krajów tropikalnych należy wykonać badanie na obecność zakażenia pełzakiem czerwonki.

Długotrwałe stosowanie prednizolonu w dużych dawkach może prowadzić do powstania zaćmy, jaskry, zwiększać ryzyko zakażeń grzybiczych i wirusowych, niekontrolowanego wzrostu ciśnienia tętniczego, zwiększonej retencji wody i sodu, a także nadmiernego wydalania wapnia i potasu. Osoby stosujące prednizolon muszą monitorować poziom tych pierwiastków i w razie potrzeby ograniczyć podaż sodu w diecie oraz uzupełniać niedobór potasu.

Osoby z dodatnia próbą tuberkulinową (zakażone prątkiem gruźlicy) leczone prednizolonem muszą jednocześnie mieć włączone do terapii leki o działaniu przeciprątkowym.

Pacjenci stosujący prednizolon mogą być narażeni na nasilające się zaburzenia psychiczne takie jak bezsenność, zmiany nastroju, psychozy, zaburzenia osobowości, depresja czy euforia.

Osoby z hipoprotrobinemią stosujące prednizolon muszą zachować szczególną ostrożność zażywając równocześnie aspirynę (kwas acetylosalicylowy).

Pacjenci pediatryczni leczeni przewlekle prednizolonem należy poddawać stałej obserwacji, ze względu na możliwość zaburzeń rozwoju i wzrostu.

Pacjenci zakażeni wirusem HIV oraz z rozwiniętym niedoborem odporności AIDS mogą być poddani leczeniu za pomocą prednizolonu po głębokiej analizie ryzyka i korzyści wynikającej z leczenia tą substancją.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane wraz z prednizolonem zwiększają ryzyko owrzodzenia oraz krwawienia z błony śluzowej żołądka. Ponadto prednizolon osłabia działanie tej grupy leków.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acemetacyna (Acemetacin)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Celekoksyb (Celecoxibum)	NLPZ hamujące wybiórczo COX-2 - koksyby
Deksibuprofen (Dexibuprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Deksketoprofen (Dexketoprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ibuprofen (Ibuprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Indometacyna (Indomethacin)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ketoprofen (Ketoprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Diklofenak (Diclofenac)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol

Prednizolon stosowany wraz z amfoterycyną B może powodować zastoinową niewydolność krążenia, powiększenie mięśnia sercowego oraz ciężką hipokaliemię.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amfoterycyna B (Amphotericin b)	antybiotyki przeciwgrzybicze

Paracetamol stosowany wraz z prednizolonem powoduje obrzęki, zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby, zwiększa ryzyko wystąpienia osteoporozy, hipokalcemii, nadmiernego wydalania wapnia.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Paracetamol (Paracetamol (acetaminophen))	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol

Stosowanie leków cholinolitycznych np. atropina wraz z prednizolonem zwiększa ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Atropina (Atropine)	antagoniści receptora muskarynowego

Stosowanie leków przeciwzakrzepowych wraz z prednizolonem zwiększa ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego. Dawka leku przeciwzakrzepowego powinna być ustalona na podstawie czasu protrombinowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acenokumarol (Acenocoumarol)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K
Heparyna (Heparin)	leki przeciwzakrzepowe - heparyna, heparynoidy i pochodne
Urokinaza (Urokinase)	leki przeciwzakrzepowe - enzymy
Warfaryna (Warfarin)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne stosowane wraz z prednizolonem mogą nasilać działanie psychotyczne, dlatego ta grupa leków nie powinna być stosowana podczas leczenia prednizolonem.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amitryptylina (Amitriptyline)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Doksepina (Doxepin)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Opipramol (Opipramol)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne

Prednizolon zmniejsza działanie insulin i doustnych leków przeciwcukrzycowych. Może być wymagana korekta dawek tych leków.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Empagliflozyna (Empagliflozin)	doustne leki przeciwcukrzycowe - inhibitory transportera sodowo-glukozowego2 - SGLT2
Gliklazyd (Gliclazide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glikwidon (Gliquidone)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glimepiryd (Glimepiride)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glipizyd (Glipizide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Insulina Aspart (Insulin aspart)	insuliny
Insulina Degludec (Insulin degludec)	insuliny
Insulina Detemir (Insulin detemir)	insuliny
Insulina Glargine (Insulin glargine)	insuliny
Insulina Glulizynowa (Insulin glulisine)	insuliny
Insulina Izofanowa (Insulin isophane)	insuliny
Insulina Lispro (Insulin lispro)	insuliny
Insulina Neutralna (Insulin human)	insuliny
Linagliptyna (Linagliptin)	doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4)
Pioglitazon (Pioglitazone)	doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE
Sitagliptyna (Sitagliptin)	doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4)

Hormony tarczycy oraz leki przeciwtarczycowe stosowane wraz z prednizolonem mogą wpłynąć na funkcjonowanie tarczycy. Może być wymagana korekta dawek tych leków.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lewotyroksyna (Levothyroxine (sodium))	hormony tarczycy

Doustne leki antykoncepcyjne nasilają działanie prednizolonu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Etynyloestradiol (Ethinylestradiol)	estrogeny naturalne i syntetyczne
Lewonorgestrel (Levonorgestrel)	progestageny

Prednizolon nasila toksyczne działanie oraz zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca po zastosowaniu glikozydów nasercowych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Digoksyna (Digoxin)	glikozydy nasercowe

Prednizolon osłabia działanie diuretyków, oraz nasila hipokaliemię.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Furosemid (Furosemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Torasemid (Torasemide)	leki moczopędne, diuretyk - pętlowe

Efedryna przyspiesza metabolizm prednizolonu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Efedryna (Ephedrine)	agoniści receptorów alfa- i beta-adrenergicznych

Leki immunosupresyjne stosowane wraz z prednizolonem zwiększają ryzyko wystąpienia zakażeń, chłoniaków oraz innych chorób limfoproliferacyjnych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Azatiopryna (Azathioprine)	inne leki immunosupresyjne

Prednizolon przyspiesza metabolizm izoniazydu u osób jednocześnie przyjmujący obydwa leki. Należy zmodyfikować dawkę izoniazydu u osób stosujących jednocześnie prednizolon, tak by w pełni osiągnąć zamierzony efekt terapeutyczny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Izoniazyd (Isoniazid)	substancje stosowane w leczeniu gruźlicy

Prednizolon może powodować zwiększenie zapotrzebowania organizmu na kwas foliowy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Kwas foliowy (Witamina B9) (Folic acid)	witaminy z grupy B

Prednizolon powinno się podawać w trakcie posiłku.
U pacjentów leczonych przy pomocy prednizolonu zlecana jest dieta bogatobiałkowa.

Działania niepożądane, które występują w wyniku przyjmowania prednizolonu (np. zaburzenia widzenia, zaburzenia psychiczne, bóle i zawrotu głowy, drgawki) mogą wpłynąć na kontrole prowadzonych pojazdów. Podczas wystąpienia tych objawów nie należy prowadzić pojazdów oraz obsługiwać maszyn.

Stosowanie szczepionek podczas leczenia pacjenta prednizolonem może powodować zmniejszenie wytwarzania przeciwciał oraz zwiększa ryzyko powikłań neurologicznych. W przypadku podania szczepionek zawierających żywego wirusa może dojść do replikacji wirusa, czego efektem może być rozwój choroby.

Stosowanie prednizolonu może wpływać na wyniki badań laboratoryjnych. Stosowanie prednizolonu może powodować zwiększenie liczby krwinek białych, zmniejszenie liczby monocytów i limfocytów, zmniejszenie lub zwiększenie płytek krwi, zwiększenie stężenia wapnia w surowicy. Prednizolon podwyższa stężenie glukozy zarówno w krwi jak i w moczu, zwiększa stężenie całkowitego cholesterolu, LDL oraz trójglicerydów w surowicy. Zmniejsza stężenie 17-ketosteroidów i 17-hydroksysteroidów w moczu.

Ponadto stosowanie prednizolonu wpływa na wynik takich badań jak: próba tuberkulinowa  i skórne test alergiczne - osłabia reakcję skórną, zmniejszenia wychwyt znakowanego jodu 123I i 131I przez tarczycę oraz technetu Tc 99m przez tkankę kostną oraz przez guzy mózgu.

Stosowanie u kobiet w ciąży leków z grupy kortykosteroidów, do których należy prednizolon dopuszcza się tylko w przypadku, gdy korzyści w leczeniu przewyższają skutki uboczne działania leku. W przypadku leków stosowanych miejscowo na skórę bezwzględnie przeciwwskazane jest stosowanie prednizolonu w pierwszym trymestrze ciąży.

Badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że stosowanie prednizolonu zwiększało częstość  wystąpienia poronień, zahamowania rozwoju płodu czy rozszczepów podniebienia. 

Teratogenne działanie grupy glikokortykosteroidów nie zostały potwierdzone, jednak występują dane, które mówią o zmniejszonej masie urodzeniowej, zwiększonym ryzyku niewydolności łożyska oraz śmierci płodu u kobiet, które stosowały glikokortykosteroidy w czasie ciąży.

Dawka 5mg prednizolonu stosowana u kobiety karmiącej jest uważana, za taką, która nie spowoduje działań niepożądanych u dziecka karmionego mlekiem matki. Przy zastosowaniu większych dawek leku oraz długotrwałym leczeniu prednizolonem należy zaprzestać karmienia.

U mężczyzn prednizolon może zwiększać lub zmniejszać ruchliwość i liczbę plemników.

Podanie zewnętrzne (miejscowe na skórę): podrażnienie skóry, nadmierna suchość skóry, zanikowe zapalenie skóry, rozstępy, wtórne zakażenia skóry, plamica posteroidowa, trądzik posteroidowy, teleangiektazje, dermatitis perioralis.

Podanie zewnętrzne (miejscowe do oka): nieostre widzenie, podwójne widzenie, jaskra, zaćma.

Zwykle nawet podanie jednorazowo bardzo dużej dawki prednizolonu nie powoduje objawów ostrego przedawkowania.

Objawami przewlekłego przedawkowania prednizolonu mogą być zaburzenie charakterystyczne dla przewlekłego stosowania glikokortykosteroidów takie jak: zaburzenia psychiczne, retencja płynów, zwiększenie procentu tkanki tłuszczowej w organizmie, zwiększenie masy ciała, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, rozstępy skórne, trądzik, nadmierne owłosienie, zmniejszenie odporności oraz osteoproza.

W przypadku przewlekłego stosowania miejscowego prednizolonu może nastąpić zahamowania czynności osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Wynikiem tego mogą nastąpić objawy takie jak: cukromocz, hiperglikemia, obrzęki, nadciśnienie, zmniejszenie odporności czy objawy choroby Cushinga.

Prednizolon wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne oraz immunosupresyjne. Tak jak inne leki z grupy glikokortykosteroidów prednizolon nie wpływa na przyczynę jednostki chorobowej, lecz powoduje zmniejszenie jej objawów.

Prednizolom hamuje gromadzenie się komórek w rejonie ogniska zapalnego: makrofagów, leukocytów i innych komórek odpowiadających na reakcję zapalną. Ponadto hamuje fagocytozę, syntezę i uwalnianie chemicznych mediatorów reakcji zapalnej, a także hamuje uwalnianie enzymów lizosomalnych. Zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych, zmniejsza przyleganie leukocytów do endotelium kapilar, zmniejsza koncentracje makrofagów. Prowadzi do ograniczenia migracji leukocytów i zmniejszenia obrzęków. Nasila syntezę: lipomoduliny, inhibitora fosfolipazy A2 uwalniającej kwas arachidonowy z błony fosfolipidowej z jednoczesnym hamowaniem jego syntezy.

Dziełanie immunosupresyjne nie jest całkowicie poznane, jednak zakłada się, że prednizolon może hamować specyficzne mechanizmy odpowiedzi immunologicznej, jak również hamować komórkowe reakcje immunologiczne. Prednizolon zmniejsza ilość limfocytów T, granulocytów kwasochłonnych i monocytów. Zakłada się, że prednizolon może hamować przechodzenie przez błony podstawne kompleksów immunologicznych i zmniejszać stężenie składników dopełniacza i immunoglobulin.

Prednizolon wpływa na równowagę wodno-elektrolitową. Prednizolon nasila wchłanianie zwrotne sodu, wydalanie wodoru i potasu oraz nasila retencję wody działając w kanaliku dystalnym kanalika nerkowego. W mniejszym stopniu wpływa na wydzielanie tych pierwiastków oraz wody w jelicie grubym, gruczołach potowych i ślinowych.

Prednizolon hamuje wydzielanie hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) przez przysadkę, co powoduje zmniejszenie wydzielania androgenów i kortykosteroidów w korze nadnerczy. Wynikiem tego jest rozwój niewydolności kory nadnerczy, który ustępuje po odstawieniu leku. Czas powrotu do prawidłowej czynności narządu jest uzależniony o wielkości dawek i czasu trwania leczenia prednizolonem.

Prednizolon indukuje enzymy biorące udział w metabolizmie aminokwasów, nasila katabolizm i hamuje syntezę białek w tkankach mięśniowych, tkance łącznej, tkance limfoidalnej oraz skórze. Wynikiem tego działania może być zanik wymienionych tkanek. Prednizolon może wpłynąć na nieprawidłową redystrybucję tłuszczu w organizmie, zwiększa insulinooporność, zwiększa gromadzenia glikogenu w wątrobie, upośledza tworzenie kości i nasila ich resorpcję, może prowadzić do zahamowania wzrostu i rozwoju kości u dzieci.

Prednizolon jest dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego, dostępność biologiczna po doustnym podaniu wynosi 70-90%. Maksymalne stężenie we krwi osiąga się po ok 1-2h. Okres półtrwania prednizolonu wynosi 2,1-3,5h w osoczu krwi, w tkankach 18h - 36h. Czas działania prednizolonu to 1,25 - 1,5 dnia. W początkowej fazie pokarm spowalnia wchłanianie, jednak nie wpływa na końcową biodostępność leku.

Prednizolon wiąże się z białkami osocza - głównie globulinami, w mniejszym stopniu z albuminami. Objętość dystrybucji prednizolonu dla wolnej frakcji leku wynosi 1,5l/kg.

Prednizolon metabolizowany jest w wątrobie, w mniejszym stopniu w nerkach.

Prednizolon wydalany jest w postaci nieaktywnych metabolitów wraz z moczem oraz w małej ilości w postaci niezmienionego prednizolonu. Prednizolon przechodzi przez barierę łożyska, natomiast tylko ok 1% przechodzi do mleka matki.