Witamina E (Tokoferol, tokoferyl), Tocopherolum - Zastosowanie, działanie, opis

Tokoferol wykazuje silne właściwości przeciwutleniające.

Substancja zalecana jest pacjentom z niedoborami witaminy E, wynikającymi  z nieprawidłowego odżywiania, zaburzeń przemiany materii lub z dziedzicznych zaburzeń metabolizmu lipidów, takich jak: abetalipoproteinemia lub mukowiscydoza. Ponadto witamina E stosowana jest wspomagająco podczas leczenia chorób, takich jak: miażdżyca,  nowotwory, choroba niedokrwienna serca, zakrzepowe zapalenie żył, retinopatia miażdżycowa i nadciśnieniowa.

Tokoferol stosowany jest doustnie. Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od wskazań, wieku i masy ciała.

Dawki zwykle stosowane u dzieci: od 10 mg na dobę do 200 mg na kilogram masy ciała na dobę.

Dawki zwykle stosowane u osób dorosłych: od 30 mg na dobę do 100 mg na kilogram masy ciała na dobę.

Tokoferol przeciwwskazany jest w przypadku występowania nadwrażliwości na substancję oraz u pacjentów z niedoborem witaminy K.

Należy zachować ostrożność stosując tokoferol u pacjentów leczonych doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi, estrogenami lub witaminą K.

Duże dawki tokoferolu mogą nasilać krwawienia u osób z niedoborem witaminy K oraz u pacjentów stosujących substancje będące antagonistami witaminy K. W takich przypadkach zaleca się monitorowanie czasu protrombinowego i współczynnika czasu protrombinowego (INR).

Należy zachować ostrożność stosując witaminę E u kobiet w ciąży, z uwagi na brak odpowiednich badań dotyczących bezpieczeństwa takiej terapii. Nie zaleca się podawania dużych dawek tokoferolu kobietom ciężarnym.

Tokoferol przenika do mleka matki. Nie zaleca się podawania dużych dawek substancji kobietom karmiącym piersią z uwagi na brak odpowiednich badań.

Przedawkowanie tokoferolu może powodować: zaburzenia przewodu pokarmowego, w tym: nudności, wymioty, biegunkę, bóle brzucha, reakcje alergiczne, zmęczenie, osłabienie, nieostre widzenie, wysypkę, bóle głowy, obniżenie stężenia hormonów tarczycy w osoczu, zaburzenia czynności gruczołów płciowych, nadpobudliwość oraz zwiększenie ciśnienia śródczaszkowego.

Tokoferol posiada działanie antyoksydacyjne, dzięki czemu odgrywa rolę w profilaktyce zawału serca, miażdżycy tętnic i innych chorób o patogenezie związanej z występowaniem stresu oksydacyjnego. Tokoferol zapobiega reakcjom wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w błonach komórkowych z wolnymi rodnikami tlenowymi. Substancja reaguje z niestabilnymi rodnikami lipidowymi, wytwarzając stabilne lipidy i stosunkowo stabilny rodnik witaminy E. W kolejnym etapie rodnik witaminy E jest redukowany do stabilnej postaci witaminy E przy udziale askorbinianu lub glutationu. Ponadto tokoferol zmniejsza agregację płytek i zapobiega hemolizie erytrocytów, na skutek zmniejszenia wrażliwości czerwonych krwinek na oddziaływanie substancji chemicznych. Witamina E odgrywa również rolę w niektórych układach enzymatycznych, uczestniczy w glikogenezie i procesie utleniania oraz w przemianach substancji lipidowych, takich jak: prostaglandyny i cholesterol.

Tokoferol wchłania się z przewodu pokarmowego w 50–80%. Wchłanianiu sprzyja obecność lipidów pokarmowych, soli kwasów żółciowych i aktywnych lipaz przewodu pokarmowego. Wchłanianie zemulgowanych estrów tokoferolu odbywa się w nabłonku jelita cienkiego.

Tokoferol dystrybuowany jest do wszystkich tkanek, głównie do wątroby, tkanki mięśniowej i tkanki tłuszczowej, gdzie jest magazynowany. Gromadzi się również w gałce ocznej, błonie mitochondriów, siateczce śródplazmatycznej oraz w błonach erytrocytów i nabłonka oddechowego. W komórkach nabłonka jelita cienkiego zostaje wbudowany do chylomikronów, po czym transportowany jest do surowicy, gdzie zostaje związany z frakcją β–lipoproteinową i krążeniem wrotnym trafia do wątroby.

Około 25% witaminy E jest metabolizowane w wątrobie do glukuronianów, γ-laktonów i kwasu tokoferolowego.

Okres półtrwania tokoferolu wynosi około dwóch tygodni. Ponad 75% substancji wydalane jest z żółcią, a pozostała część metabolizowana jest w wątrobie i wydalana jest przez nerki w postaci metabolitów.