Pantenol, Panthenolum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o pantenolu
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1944
- Substancje aktywne
-
dekspantenol, kwas pantotenowy
- Działanie pantenolu
-
łagodzi objawy kaszlu suchego, łagodzi objawy zespołu "suchego oka", łagodzi stany zapalne skóry, nawilżające, pobudza regenerację komórek naskórka, przyspiesza regenerację nabłonka rogówki, wspomaga proces gojenia się ran
- Postacie pantenolu
-
krem, krople do nosa, krople do oczu, maść, maść do nosa, pianka, pianka na skórę, syrop
- Układy narządowe
-
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ nerwowy i narządy zmysłów, układ oddechowy
- Specjalności medyczne
-
Alergologia, Dermatologia i wenerologia, Medycyna rodzinna, Okulistyka, Otolaryngologia, Pediatria, Pulmonologia
- Rys historyczny pantenolu
-
Kwas pantotenowy (witamina B5) został odkryty w 1932 roku przez Rogera J. Williamsa w trakcie jego badań nad drożdżami. Już wkrótce rozpoczęto prace nad zastosowaniem dekspantenolu, alkoholowego prekursora (prowitaminy) kwasu pantotenowego. Prowitamina jest lepiej absorbowana przez skórę, gdzie jest przekształcana w postać aktywną. W 1944 roku wprowadzono na rynek pierwszy preparat Bepanthen. Obecnie mamy szeroki wachlarz produktów z dekspantenolem (kremy, emolienty, krople, żele, płyny, spraye).
- Wzór sumaryczny pantenolu
-
C9H19NO4
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające pantenol
- Wskazania do stosowania pantenolu
- Dawkowanie pantenolu
- Przeciwskazania do stosowania pantenolu
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania pantenolu
- Przeciwwskazania pantenolu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje pantenolu z pożywieniem
- Wpływ pantenolu na prowadzenie pojazdów
- Wpływ pantenolu na ciążę
- Wpływ pantenolu na laktację
- Wpływ pantenolu na płodność
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania pantenolu
- Mechanizm działania pantenolu
- Wchłanianie pantenolu
- Dystrybucja pantenolu
- Metabolizm pantenolu
- Wydalanie pantenolu
Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające pantenol
Wskazania do stosowania pantenolu
Pantenol jest mieszaniną racemiczną złożoną z postaci lewo- i prawoskrętnej, z których znaczenie ma postać prawoskrętna (dekspantenol, D-pantenol). Ma działanie głęboko nawilżające i regenerujące skórę, zwłaszcza narażoną na działanie promieniowania słonecznego lub uszkodzenia mechaniczne. Poprawia kondycję włosów i paznokci. Koi podrażnienia błony śluzowej górnych dróg oddechowych, nawilża ją i zmniejsza obrzęk. Łagodzi objawy zespołu suchego oka, podrażnienia związane ze stosowaniem soczewek kontaktowych.
Dawkowanie pantenolu
Stosowanie według potrzeb. Brak ograniczeń ilości stosowanego dekspantenolu.
Przeciwskazania do stosowania pantenolu
Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na dekspantenol.
Dekspantenolu nie należy stosować jako środka leczniczego dużych i głębokich ran, które wymagają kontaktu z lekarzem i zastosowania innych środków.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania pantenolu
Należy zachować szczególną ostrożność podczas aplikacji preparatów z pantenolem przeznaczonych do oczu. Dotykanie aplikatorem wszelkich powierzchni może spowodować zanieczyszczenie preparatu bakteriami, a w efekcie do zakażeń oka.
Przeciwwskazania pantenolu do łączenia z innymi substancjami czynnymi
W przypadku stosowania preparatów z dekspantenolem przeznaczonych do oczu wraz z innymi kroplami/maściami doocznymi, należy zachować 15-minutowy odstęp.
Interakcje pantenolu z pożywieniem
Żadne z dostępnych preparatów pantenolu, w tym również formy doustne i na błony śluzowe gardła nie wykazują niezgodności z pokarmem.
Wpływ pantenolu na prowadzenie pojazdów
Aplikacja preparatów doocznych może powodować krótkotrwałe zaburzenia ostrości widzenia i może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych. Należy odczekać do momentu ustąpienia objawów.
Wpływ pantenolu na ciążę
Ze względu na ograniczone doniesienia o braku niekorzystnych działań pantenolu na płód i noworodka używanie preparatów z dekspantenolem w czasie ciąży powinno się odbywać po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.
Wpływ pantenolu na laktację
Metabolit pantenolu, kwas pantotenowy przenika do mleka ludzkiego w sposób proporcjonalny do podanej dawki. Badania na zwierzętach nie wykazały działań niekorzystnych po podaniu doustnym kwasu pantotenowego. Nie były jednak przeprowadzone analogiczne próby u ludzi. W związku z tym pantenol nie powinien być stosowany w czasie karmienia piersią.
Wpływ pantenolu na płodność
Brakuje danych o wpływie dekspentanolu na płodność.
Skutki uboczne
- miejscowe reakcje uczuleniowe
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Inne możliwe skutki uboczne
Bardzo rzadko obserwuje się reakcje nadwrażliwości objawiające się wysypką, świądem lub podrażnieniem, reakcje alergiczne, w tym zapalenie kontaktowe skóry, świąd, rumień, pokrzywka i podrażnienie skóry.
Niekiedy po podaniu do worka spojówkowego może wystąpić łzawienie, obrzęk spojówek oraz ból.
Objawy przedawkowania pantenolu
Jest dobrze tolerowany przez skórę, nawet atopową. Bardzo rzadko notowane są miejscowe reakcje nadwrażliwości. Aplikacja większej ilości nie wiąże się z dodatkowym ryzykiem.
Przedawkowanie preparatów ocznych z pantenolem również nie ma negatywnych następstw, chyba że są to preparaty złożone i działania uboczne wynikają z obecności pozostałych komponentów.
Mechanizm działania pantenolu
Dekspantenol jest prekursorem (prowitaminą) kwasu pantotenowego (witaminy B5). Jest lepką, bezbarwną, przeźroczystą cieczą. Rozpuszcza się w wodzie i alkoholu, nie rozpuszcza się w tłuszczach. Znacznie łatwiej niż kwas pantotenowy przenika przez skórę i ulega tam enzymatycznemu przekształceniu do kwasu. Ma zdolność wiązania wody w głębokich partiach skóry przez co efektywnie ją nawilża i uelastycznia. Działa kojąco i łagodząco na uszkodzenia mechaniczne i podrażnienia wywołane działaniem promieniowania słonecznego. Zapobiega powstawaniu blizn. Regeneruje skórę przez stymulację podziałów komórkowych,
Podawany na włosy pobudza podziały komórkowe z mieszkach włosowych, stymuluje keratynocyty i podobnie jak keratyna wbudowuje się w ich strukturę, pogrubia je i chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi. Poprawia również kondycję skóry głowy.
Podawany do nosa lub gardła w czasie infekcji górnych dróg oddechowych łagodzi podrażniania błony śluzowej, intensywnie ją nawilża i zmniejsza obrzęk.
Poprzez silne nawilżanie korzystanie wpływa na stanu oczu podrażnionych mechanicznie (np. przy stosowaniu soczewek kontaktowych) bądź w wyniku stanów chorobowych.
Wchłanianie pantenolu
Podany na skórę w 80-90% jest wchłaniany i w rogowej warstwie naskórka przekształcany do postaci aktywnej, kwasu pantotenowego. Podany doustnie łatwo się wchłania i przenika do tkanek.
Dystrybucja pantenolu
Metabolit - kwas pantotenowy wiąże się z białkami surowicy, głównie globulinami i albuminami.
Metabolizm pantenolu
Pantenol ulega enzymatycznemu przekształceniu w skórze do postaci aktywnej witaminy.
Wydalanie pantenolu
60-70% kwasu pantotenowego ulega wydaleniu z moczem w postaci niezmienionej, pozostała część jest eliminowana z kałem.