Kwas gadoterynowy, Acidum gadotericum - Zastosowanie, działanie, opis

Kwas gadoterynowy znalazł zastosowanie w diagnostyce. Substancja czynna jest wykorzystywana do wzmacniania kontrastu radiologicznego w trakcie badania wykorzystującego metody rezonansu magnetycznego. Kwas gadoterynowy należy stosować w przypadkach gdy uzyskanie informacji diagnostycznych z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego bez wzmocnienia kontrastu jest niemożliwe. 

Substancja czynna jest stosowana podczas obrazowania zmian patologicznych w obrębie kręgosłupa, mózgu, nerek, trzustki, wątroby, płuc, serca, piersi, mięśni i kości oraz miednicy. 
Lek może być wykorzystywany w angiografii ujawniającej zaburzenia w tętnicach innych niż naczynia wieńcowe. 

Ilość kwasu gadoterynowego, niezbędnego do wzmocnienia kontrastu, powinna zostać wyliczona indywidualnie na podstawie masy ciała pacjenta. Lek należy podawać drogą dożylną, po podaniu leku zalecana jest obserwacja pacjenta ze względu na ryzyko pojawienia się działań niepożądanych. Optymalne obrazowanie występuje po upływie 45 minut od podania kwasu gadoterynowego. Zalecane jest podanie substancji czynnej pacjentowi w pozycji leżącej. 

Dawka substancji czynnej podczas badania układu nerwowego mieści się w zakresie od 0.1 mmol/kg masy ciała do 0.3 mmol/kg masy ciała pacjenta.  W niektórych przypadkach wskazane jest podanie dodatkowej iniekcji pozwalającej na dokładniejsze zlokalizowanie zmian. 

Zalecana dawka kwasu gadoterynowego podczas badania całego ciała lub angiografii wynosi 0.1 mmol/kg masy ciała pacjenta. W przypadku badania angiograficznego, które nie dostarczyło obrazów o wymaganej dokładności może wystąpić konieczność podania kolejnej dawki substancji czynnej.

Przekroczenie zalecanej dawki substancji czynnej podczas badania u pacjentów oczekujących na przeszczep wątroby lub osób cierpiących na ciężką niewydolność nerek nie jest wskazane. U pacjentów z poważną niewydolnością nerek (GFR <30 ml/min) dawka kwasu gadoterynowego podczas badania nie powinna przekraczać 0.1 mmol/kg masy ciała pacjenta. 

Dawka preparatu nie powinna przekraczać 0.1 mmol/kg masy ciała dzieci poniżej 18 roku życia. Ze względu na niedojrzałość nerek u noworodków i dzieci poniżej 12 miesięcy zalecane jest zachowanie szczególnej ostrożności podczas stosowania kwasu gadoterynowego. Substancja czynna nie powinna być stosowana podczas angiografii u pacjentów poniżej 18 roku życia. 

Stosowanie kwasu gadoterynowego jest przeciwwskazane w przypadku pojawienia się reakcji nadwrażliwości na tę substancję czynną. Innym ograniczeniem podczas wykorzystania substancji w obrazowaniu za pomocą metod rezonansu magnetycznego jest nadwrażliwość na megluminę.

Zalecane jest zachowanie szczególnej ostrożności podczas stosowania kwasu gadoterynowego u pacjentów cierpiących na choroby układu krążenia. 

Wykorzystanie substancji czynnej w celu wzmocnienia kontrastowego u dzieci poniżej 1 roku życia i noworodków powinno być poprzedzone analizą stosunku ryzyka pojawienia się działań niepożądanych podczas badania do korzyści odniesionych z informacji dostarczonych dzięki badaniom.

W przypadku stosowania kwasu gadoterynowego u pacjentów z niskim progiem drgawkowym zalecane jest zachowanie szczególnej ostrożności i staranne monitorowanie pacjentów. 

Substancja czynna jest przeznaczona do stosowania dożylnego. Podczas stosowania leku należy zachować należytą ostrożność i nie dopuścić do wynaczynienia roztworu, które może spowodować wystąpienie miejscowego podrażnienia i reakcji nietolerancji.

Podczas stosowania roztworu kwasu gadoterynowego istnieje ryzyko wystąpienia nadwrażliwości, w tym reakcji anafilaktycznej prowadzącej do zgonu pacjenta. Ryzyko pojawienia się wstrząsu anafilaktycznego jest niezależne od dawki i może wystąpić natychmiast po podaniu leku lub po upływie kilku dni od badania. W celu zminimalizowania ryzyka pojawienia się reakcji nadwrażliwości zalecane jest przeprowadzenie starannego wywiadu alergicznego z pacjentem. Prawdopodobieństwo wstrząsu anafilaktycznego lub reakcji anafilaktycznych jest większe u pacjentów, którzy w przeszłości wykazywali nadwrażliwość na kwas gadoterynowy. W przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości podczas iniekcji konieczne jest niezwłoczne przerwanie podawania substancji czynnej i rozpoczęcie niezbędnego leczenia. Ryzyko pojawienia się nadwrażliwości jest zwiększone w przypadku pacjentów stosujących leki beta–adrenolityczne.

Podanie kwasu gadoterynowego może pogarszać przebieg astmy oskrzelowej, wykorzystanie substancji czynnej podczas badania pacjentów ze współistniejąca niewyrównaną astmą powinno zostać oparte o starannie przeprowadzoną analizę stosunku korzyści odniesionych z badania do ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. 

Przed rozpoczęciem stosowania substancji czynnej zalecane jest przeprowadzenie badań oceniających sprawność nerek pacjenta. Ze względu na ryzyko wystąpienia nerkopochodnego włóknienia układowego podczas stosowania kwasu gadoterynowego zalecane jest zachowanie szczególnej ostrożność w przypadku podania substancji czynnej pacjentom cierpiącym na ciężką niewydolność nerek. Ostrożność jest zalecana również w przypadku osób po przeszczepie wątroby ze względu na zwiększone prawdopodobieństwo ostrej niewydolności nerek w tej grupie pacjentów. 

Zalecane jest zachowanie ostrożności podczas prowadzenia pojazdów po rezonansie magnetycznym wykorzystującym kwas gadoterynowy jako środek wzmacniający kontrastowanie. Substancja czynna może być odpowiedzialna za wystąpienie nudności, utrudniających wykonanie niektórych czynności. 

Niektóre substancje czynne przyjmowane przez pacjenta mogą osłabiać endogenne mechanizmy kompensacji układu krążenia w przypadku pojawienia się zaburzeń ciśnienia tętniczego, które mogą wystąpić podczas badania z wykorzystaniem metod rezonansu magnetycznego. 

Należy zachować ostrożność i poinformować lekarza przed badaniem o przyjmowaniu:

• inhibitorów konwertazy angiotensyny;
• antagonistów receptora angiotensynowego;
• beta–adrenolityków;
• substancji wazoaktywnych.

Substancja czynna może stopniowo przenikać przez łożysko. Brak badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania leku u kobiet ciężarnych.
Substancja czynna nie powinna być stosowana u kobiet ciężarnych. Wykorzystanie kwasu gadoterynowego podczas rezonansu magnetycznego u kobiety ciężarnej jest dopuszczalne jedynie w przypadkach gdy stan pacjentki  tego wymaga.

Kwas gadoterynowy w małych ilościach przenika do pokarmu kobiety karmiącej. Ze względu na niewielki stopień wchłaniania substancji czynnej z przewodu pokarmowego ryzyko wystąpienia wpływu leku na rozwój dziecka jest znikome. Decyzja odnośnie kontynuacji karmienia piersią po wykorzystaniu kwasu gadoterynowego podczas rezonansu magnetycznego u kobiety karmiącej powinna zostać podjęta przez lekarza. 

Podczas dożylnego podania kwasu gadoterynowego istnieje ryzyko pojawienia się zaburzeń o różnej częstotliwości występowania. Podczas terapii zgłaszano:

• bardzo często – ból głowy, parestezje, spadek saturacji;
• często – wymioty, mdłości, zaburzenia skóry (świąd, rumień, wysypka), uczucie zimna lub ciepła w miejscu iniekcji, ból w miejscu podania;
• niezbyt często – wstrząs anafilaktyczny, reakcje nadwrażliwości, reakcje rzekomoanafilaktyczne;
• rzadko – zaburzenia smaku, nadmierne pocenie się, pokrzywkę;
• bardzo rzadko – ból pleców, osłabienie mięśniowe, skurcze mięśni, obrzęk naczynioruchowy, ból brzucha, wypryski, ślinotok, obrzęk płuc lub skurcz oskrzeli, kaszel, suchość w gardle, kichanie, śpiączkę, omdlenia, zaburzenia węchu, drżenia mięśniowe, pobudzenie, lęki, duszności, skurcz krtani, łzawienie, obrzęki powiek, zaburzenia widzenia, stan zapalny spojówek, zatrzymanie oddechu, spadek ciśnienia tętniczego, nadciśnienie, bladość powłok skórnych, bradykardię, tachykardię, arytmię, zatrzymanie akcji mięśnia sercowego, kołatanie serca, 

Bardzo rzadko zgłaszano również ogólne zaburzenia organizmu i odczyny występujące w miejscu podania substancji czynnej, do których należały: reakcje alergiczne lub wynaczynienie w miejscu podania, uczucie dyskomfortu i obrzęk w miejscu iniekcji, zapalenie lub martwica w miejscu podania, gorączka, obrzęk twarzy, dreszcze, ból lub dyskomfort w miejscu podania, stan zapalny żył powierzchownych. 

Ponadto, podczas stosowania substancji czynnej może wystąpić nerkopochodne włóknienie układowe o nieznanej częstotliwości występowania. 

Kwas gadoterynowy nie wykazuje działania biologicznego. Wzmocnienie kontrastu badania z wykorzystaniem metod rezonansu magnetycznego występuje dzięki właściwościom paramagnetycznym kwasu gadoterynowego składającego się z kwasu 1,4,7,10–tetraazacyklododekano–1,4,7,10–tetraoctowego i tlenku gadolinu.
Efekt wzmocnienia kontrastu przez kwas gadoterynowy jest zależny od momentu magnetycznego zwiększającego szybkość relaksacji protonów wody w pobliżu cząsteczki substancji czynnej. Wzrost szybkości relaksacji protonów prowadzi do zwiększenia intensywności sygnału odbieranego podczas badania. 

Kwas gadoterynowy jest szybko dystrybuowany do płynu pozakomórkowego po iniekcji dożylnej. Substancja czynna nie wchodzi w połączenia z białkami osocza. 

Około 95% zastosowanej dawki jest wydalane po upływie doby od iniekcji. Substancja czynna jest wydalana z moczem przez nerki w postaci niezmienionej.