Fizostygmina, Physostigminum - Zastosowanie, działanie, opis

Wskazaniem do stosowania fizostygminy jest jaskra oraz leczenie ciężkiej toksyczności antycholinergicznej, w celu odwrócenia wpływu substancji czynnej na ośrodkowy układ nerwowy.

Zwykle stosowana dawka dobowa fizostygminy zależna jest od stopnia zatrucia preparatami działającymi antycholinergicznie. Czas trwania całej terapii oraz schemat leczenia zależne jest od odpowiedzi klinicznej. Określone dawkowanie ustala lekarz prowadzący na podstawie badań klinicznych oraz wiarygodnych badań naukowych dotyczących skuteczności oraz bezpieczeństwa terapii.

Przeciwwskazaniami do stosowania substancji czynnej są takie schorzenia jak choroba sercowo-naczyniowa, cukrzyca, astma oraz inne choroby płuc powodujące skurcz oskrzeli, a także jaskra z zamkniętym kątem przesączania, występowanie zgorzeli i niedrożność układu moczowo-płciowego oraz przewodu pokarmowego, a także uczulenie na siarczany oraz salicylany. 

Wystąpienie takich objawów jak wymioty, ślinienie, oddawanie kału oraz moczu jest wskazaniem do przerwania stosowania preparatu. W przypadku działań niepożądanych, które polegają na występowaniu nudności oraz nadmiernym poceniem się dawkę należy mniejszyć.

Szybkie podanie substancji czynnej może zwiększyć ryzyko wystąpienia nadmiernego ślinotoku, który doprowadzić do trudności w oddychaniu, bradykardii, a także drgawek.

Podczas podawania substancji czynnej, należy zawsze mieć możliwość podać siarczan atropiny, który jest substancją znoszącą działanie fizostygminy, jest to w szczególności ważne podczas reakcji nadwrażliwości na podaną substancję macierzystą.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas leczenia fizostygminą u osób, u których występują takie choroby jak choroba refleksowa przełyku, bradykardia, nadczynność tarczycy, napady padaczkowe, choroba wrzodowa żołądka, występowanie wagotonii oraz niedociśnienia.

Osoby, u których występuje wydłużenie odcinka QRS bądź przedawkowali leki wydłużające odcinek QRS nie powinni być leczeni za pomocą fizostygminy.

Nie należy stosować jednocześnie fizostygminy z lekami blokującymi przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, a także z lekami współistniejącymi z estrami choliny.  

Brak jest badań klinicznych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania fizostygminy w okresie ciąży. Podanie fizostygminy wiąże się z rozważeniem korzyści, jakie może dać zastosowana substancja czynna, do ryzyka dla matki oraz dziecka.

Brak jest badań klinicznych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania fizostygminy w okresie laktacji. Podanie fizostygminy wiąże się z rozważeniem korzyści, jakie może dać zastosowana substancja czynna, do ryzyka głównie dla dziecka karmionego piersią.

Działania niepożądane, które mogą wystąpić podczas stosowania fizostygminy to zwężenie źrenic, duszność, łzawienie, biegunka, nudności, wymioty, wystąpienie skurczów brzucha, zwiększenie potliwości, nadmierne ślinienie. Do poważniejszych efektów ubocznych po zastosowaniu preparatu należą niedociśnienie, bradykardia, omamy, napady padaczkowe, kryzys cholinergiczny, niewydolność oddechowa, anafilaksja oraz zatrzymanie akcji serca.

Dawka śmiertelna fizostygminy to około 10 g przyjętej substancji czynnej. Charakterystycznymi objawami przedawkowania jest występowanie zwężenia źrenic, łzawienia, niewyraźnego widzenia, bólu oczu, ślinotoku, wymiotów, biegunki, nudności, potliwości, nietypowego zmęczenia, osłabienia mięśni, duszności, a także porażenia oddechu.

Fizostygmina należy do alkaloidów pirolidynoindolinowych. Fizostygmina to odwracalny inhibitor cholinoesterazy. Mechanizm działania polega na hamowaniu acetylocholinoesterazy, enzymu który odpowiedzialny jest za rozkład acetylocholiny. Zakłócenie metabolizmu acetylocholiny przez substancję macierzystą wpływa na stymulację receptorów nikotynowych oraz muskarynowych, co powoduje wzrost acetylocholiny w synapsie. Mechanizm działania, przy leczeniu jaskry, polega na zwiększeniu poziomu acetylocholiny dostępnej dla skurczu mięśnia rzęskowego oka. Skutkuje to zwiększeniem przepływu cieczy wodnistej i spadkiem ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Dystrybucja substancji czynnej po podaniu dożylnym to około 2-3 minuty.

Metabolizm fizostygminy polega na szybkiej hydrolizie za pomocą cholinoesterazy.

Okres półtrwania fizostygminy w fazie eliminacji wynosi 23 minuty.