Probiotyki dla kobiet w ciąży – jakie wybierać, kiedy przyjmować?

Mikrobiota jelitowa to grupa pożytecznych drobnoustrojów, która ma ogromny wpływ na zdrowie nie tylko układu pokarmowego, ale całego organizmu. Coraz więcej badań potwierdza, że zaburzenia w jej składzie mogą mieć związek z alergiami, atopowym zapaleniem skóry, chorobami jelit, a nawet depresją czy otyłością. Czy suplementacja probiotykami przez kobiety w ciąży może pozytywnie wpłynąć na zdrowie nowo narodzonego dziecka? Jakie probiotyki wybierać i na co zwracać uwagę?

1. Zmiany mikrobioty w czasie ciąży
2. Wpływ mikrobioty matki na zdrowie dziecka
3. Probiotyki w ciąży – czy warto stosować?
4. Czy warto stosować probiotyk dopochwowy w ciąży?
5. Czy warto przyjmować doustne probiotyki w ciąży?
6. Jak wybrać odpowiedni probiotyk dla kobiet w ciąży?
7. Infekcje dróg rodnych w czasie ciąży
8. Probiotyki a cukrzyca ciążowa
9. Probiotyki w ciąży a alergia u dziecka
10. Kiedy rozpocząć zażywanie probiotyków w ciąży?

Mikroflora jelitowa wspiera trawienie i wchłanianie składników odżywczych, produkcję witamin, a nawet pomaga regulować odporność i komunikację na linii jelita-mózg. W rozwoju dziecka kluczowe są pierwsze 1000 dni życia – od momentu poczęcia do 2. roku życia. Właśnie wtedy kształtuje się fundament zdrowia na całe życie, a bakterie obecne w organizmie mamy i w otoczeniu malucha odgrywają ogromną rolę. Sposób porodu, dieta, antybiotykoterapia i karmienie piersią to tylko niektóre z czynników wpływających na rozwój flory jelitowej u noworodka.

Zmiany mikrobioty w czasie ciąży

W okresie ciąży mikrobiota kobiety – czyli naturalna flora „dobrych” bakterii – dynamicznie się zmienia, a zmiany te mogą wpływać na zdrowie mamy i dziecka. Okazuje się, że skład mikrobioty może mieć związek m.in. z masą ciała, cukrzycą ciążową, nadciśnieniem, ze stanem jamy ustnej, dietą oraz stosowaniem suplementów. Zaburzenia w równowadze flory jelitowej mogą nieść za sobą wiele niekorzystnych działań w organizmie kobiety, np. zwiększyć ryzyko przedwczesnego porodu, a nawet poronienia.

Również mikroflory pochwy i jamy ustnej odgrywają ważną rolę w zachowaniu zdrowia ciężarnej. W ciąży dominują bakterie z rodzaju Lactobacillus, które pomagają chronić przed infekcjami. Po porodzie skład flory bakteryjnej znów się zmienia, a dieta i styl życia mamy wpływają znacząco na jakość mleka oraz zdrowie noworodka. Co ciekawe, nawet miejsce zamieszkania (region) może wpływać na mikrobiotę i mieć znaczenie dla zdrowia dziecka w przyszłości.

Wpływ mikrobioty matki na zdrowie dziecka

Eksperci coraz częściej wskazują na pozytywny wpływ, jaki na zdrowie mamy i dziecka ma mikrobiom – zwłaszcza ten jelitowy. Kluczem do zachowania jego równowagi jest właściwa dieta. To, co przyszła mama je w ciąży i podczas karmienia piersią, może kształtować mikrobiotę dziecka na długie lata i wpływać m.in. na odporność czy ryzyko chorób w przyszłości.

Badania pokazują, że kobiety na diecie roślinnej mają inny skład flory jelitowej niż mamy jedzące wszystkie produkty (włącznie z mięsem) – ich mikrobiom jest bogatszy w błonnik i zdrowe nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Z kolei nadmiar cukru (np. fruktozy) może negatywnie oddziaływać na rozwój dziecka. Mleko matki to pierwszy „superpokarm” noworodka – jego skład i jakość oraz długość karmienia piersią mają kluczowe znaczenie dla mikrobiomu dziecka.

Probiotyki w ciąży – czy warto stosować?

Coraz więcej mówi się o „dobrych bakteriach” jako sprzymierzeńcach przyszłych mam. Probiotyki, zwłaszcza te z rodzaju Lactobacillus, mogą wspierać naturalną mikrobiotę pochwy, ponieważ pomagają utrzymywać prawidłowe pH i ograniczają ryzyko infekcji. Badania sugerują, że przywracanie równowagi mikroflory pochwy może potencjalnie obniżać ryzyko przedwczesnego porodu, szczególnie u kobiet z nawracającymi stanami zapalnymi. Dodatkowo probiotyki wspomagają odporność, łagodzą ciążowe zaparcia i mogą pozytywnie wpływać na metabolizm, dzięki czemu zmniejszają ryzyko cukrzycy ciążowej.

Z badań wynika również, że zmiany mikrobiomu w przypadku kobiet z otyłością czy cukrzycą mogą wiązać się z trudniejszym przebiegiem ciąży. Z tego względu coraz częściej mówi się o probiotykach jako o potencjalnym wsparciu w profilaktyce chorób metabolicznych w ciąży. Niestety, brakuje jeszcze jednoznacznych dowodów – potrzebne są szeroko zakrojone badania kliniczne, które dokładniej ocenią skuteczność i bezpieczeństwo stosowania probiotyków w różnych grupach kobiet i na różnych etapach ciąży.

Czy warto stosować probiotyk dopochwowy w ciąży?

W 2004 roku naukowcy zaobserwowali, że kobiety, które samodzielnie monitorowały poziom pH w pochwie i wcześnie zaczynały stosować probiotyki dopochwowe z bakteriami Lactobacillus acidophilus, miały mniejsze ryzyko porodu przedwczesnego. Co ciekawe, również przyjmowanie probiotyków doustnie, np. w formie suplementów czy specjalnych jogurtów, może wspierać zdrowie intymne przyszłych mam. Takie działania nie tylko pomagają zapobiegać infekcjom pochwy w ciąży, ale także zmniejszają ryzyko przedwczesnego porodu. Szczególnie skuteczne okazało się spożywanie produktów zawierających dobre bakterie, zwłaszcza u kobiet z wcześniejszymi problemami takimi jak nawracająca waginoza bakteryjna (BV).

Coraz częściej w ginekologii i opiece nad kobietami w ciąży stosuje się probiotyki w dwóch formach – doustnie (np. kapsułki czy jogurty) i dopochwowo. Probiotyki aplikowane bezpośrednio do pochwy działają lokalnie i bardzo szybko – już po 3 dniach można zauważyć namnażanie się dobrych bakterii. Taka forma podania pozwala dostarczyć dużą ilość pożytecznych mikroorganizmów dokładnie tam, gdzie są najbardziej potrzebne. W jednym z badań wykazano, że aż u 82% kobiet stosujących preparat z trzema szczepami (L. fermentum, L. plantarum, L. gasseri) wykazano obecność tych bakterii w pochwie po kuracji. To pokazuje, jak skuteczne może być takie wsparcie mikroflory.

Czy warto przyjmować doustne probiotyki w ciąży?

Choć doustne przyjmowanie probiotyków nie działa błyskawicznie na mikroflorę pochwy, to pełni istotną funkcję – zasiedla jelita dobroczynnymi bakteriami, które z czasem mogą przenieść się w okolice intymne.

Szczególnie pozytywne efekty zaobserwowano przy zastosowaniu konkretnej kombinacji trzech szczepów: Lactobacillus fermentum 57A, L. plantarum 57B i L. gasseri 57C. Wpływają one na poprawę pH pochwy oraz wynik w skali Nugenta, która ocenia stan mikroflory.

Doustna suplementacja probiotykami okazuje się też pomocna w walce z nawracającymi grzybicami pochwy. Działa tu mechanizm ochrony przed „przemieszczaniem się” drożdżaków z odbytu do pochwy. Co ciekawe, stosowanie probiotyków zarówno doustnie, jak i dopochwowo może dodatkowo wzmocnić efekt i zmniejszyć ryzyko nawrotów infekcji.

Taka podwójna osłona – obejmująca przewód pokarmowy i pochwę – sprawdza się wyjątkowo dobrze przy antybiotykoterapii oraz u kobiet z nawracającymi infekcjami intymnymi, ponieważ zapewnia długofalową ochronę i zapobiega migracji szkodliwych patogenów, zwłaszcza Candida.

Jak wybrać odpowiedni probiotyk dla kobiet w ciąży?

Nowoczesne podejście do stosowania probiotyków w ginekologii i położnictwie obejmuje zarówno preparaty doustne, jak i dopochwowe. Szczególnie ta druga forma cieszy się dużym uznaniem ze względu na szybkie działanie w miejscu, które wymaga wsparcia. Już po około trzech dniach od zastosowania probiotyku dopochwowego dobroczynne bakterie zaczynają zasiedlać okolice intymne i wspierać naturalną mikroflorę.

Dzięki skoncentrowanej aplikacji bezpośrednio na śluzówkę pochwy możliwe jest jednorazowe dostarczenie dużej ilości pożytecznych mikroorganizmów, które łatwo przystosowują się do tego środowiska.

Badania pokazują, że zastosowanie preparatu zawierającego trzy konkretne szczepy – Lactobacillus fermentum 57A, Lactobacillus plantarum 57B oraz Lactobacillus gasseri 57C – przynosi bardzo dobre efekty. To właśnie te bakterie wykryto aż u 82% kobiet biorących udział w badaniu, co potwierdza skuteczność probiotyków w odbudowie równowagi mikrobiologicznej.

Probiotyki przyjmowane doustnie, które mają wspierać zdrowie intymne kobiety, muszą spełniać kilka warunków. Przede wszystkim powinny mieć zdolność zasiedlania zarówno pochwy, jak i przewodu pokarmowego. Ich obecność w tych miejscach pomaga utrzymać równowagę mikrobiologiczną, a także ogranicza przyczepianie się szkodliwych drobnoustrojów do nabłonka jelit i pochwy. Co więcej, skuteczne probiotyki muszą być odporne na trudne warunki panujące w przewodzie pokarmowym – przede wszystkim na działanie kwasu żołądkowego i soli żółciowych.

Według zaleceń WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) i FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa) probiotyki przeznaczone do stosowania dopochwowego powinny spełniać konkretne kryteria:

• należeć do bakterii stanowiących naturalną florę bakteryjną kobiecej pochwy,
• mieć dokładnie określony gatunek i szczep,
• skutecznie zwalczać bakterie chorobotwórcze,
• być odporne na działanie antybiotyków.

Infekcje dróg rodnych w czasie ciąży

W czasie ciąży głównymi czynnikami wywołującymi infekcje dróg rodnych są bakterie Escherichia coli oraz Streptococcus agalactiae. Badania laboratoryjne wskazują, że korzyści płynące ze stosowania probiotyków nie ograniczają się jedynie do produkcji bakteriocyn, które wykazują działanie przeciwbakteryjne wobec tych patogenów. Probiotyki wpływają również na zmniejszenie zdolności E. coli i S. agalactiae do przylegania do nabłonka dróg moczowo-płciowych. Inne badania pokazują, że wprowadzenie probiotyków do diety może zmniejszyć ryzyko infekcji intymnych u kobiet w ciąży aż o 81%.

Probiotyki a cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa (GDM, ang. gestational diabetes mellitus) to zaburzenie, które może wystąpić w trakcie ciąży. Zazwyczaj pojawia się po 13. tygodniu ciąży i objawia się podwyższonym poziomem glukozy we krwi. W odróżnieniu od cukrzycy typu 2, u kobiet z GDM przed ciążą nie występują problemy z gospodarką węglowodanową, a po porodzie poziom glukozy zwykle wraca do normy.

Wielu ekspertów wskazuje, że odpowiednio dobrane probiotyki i prebiotyki (czyli substancje wspierające dobre bakterie) mogą korzystnie wpływać na funkcjonowanie jelit i tym samym pomóc w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej lub złagodzeniu jej przebiegu.

Wstępne wyniki badań sugerują, że suplementacja probiotykami może poprawiać parametry metaboliczne u kobiet w ciąży i wspierać profilaktykę cukrzycy ciążowej. Należy jednak pamiętać, że temat wciąż jest przedmiotem badań i potrzeba więcej dowodów, by w pełni zrozumieć, jak dokładnie działają probiotyki w organizmie przyszłej mamy i jak najlepiej je stosować. Probiotyki mogą wspomagać prewencję i łagodzenie objawów, ale nie zastępują zbilansowanej diety i kontroli glikemii. Przed rozpoczęciem suplementacji konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Probiotyki w ciąży a alergia u dziecka

Coraz więcej dowodów naukowych wskazuje na to, że odpowiednio dobrana suplementacja probiotykami w czasie ciąży może pozytywnie wpływać na zdrowie noworodków. To, co przyszła mama przyjmuje w tym wyjątkowym czasie, może mieć znaczenie nie tylko dla jej zdrowia, ale także dla odporności i rozwoju jej dziecka.

Szczególną uwagę poświęca się roli probiotyków w profilaktyce alergii. Już w 2015 roku Światowa Organizacja Alergii zaleciła ich przyjmowanie kobietom w ciąży i w okresie laktacji, jeśli istnieje podwyższone ryzyko wystąpienia alergii u dziecka.

Wcześniejsze badania, m.in. te prowadzone przez naukowców z Griffith University, wykazały, że probiotyki mogą korzystnie wpływać na osoby cierpiące na alergie, ponieważ łagodzą objawy i poprawiają jakość życia. Działają one poprzez wpływ na komórki układu odpornościowego – zmniejszają nadreaktywność układu immunologicznego i wspierają rozwój tolerancji na alergeny.

Wszystko to sprawia, że stosowanie probiotyków w ciąży może być jednym z elementów strategii zapobiegania alergiom u dzieci już od pierwszych chwil ich życia.

Kiedy rozpocząć zażywanie probiotyków w ciąży?

W czasie ciąży i w okresie karmienia piersią warto zadbać o właściwy skład mikrobioty jelitowej, a szczególnie o obecność bakterii z rodzaju Bifidobacterium. Na ich poziom mogą negatywnie wpływać czynniki, takie jak niezdrowa dieta, stres, infekcje czy antybiotykoterapia.

Bifidobacterium to jedne z pierwszych bakterii, które kolonizują przewód pokarmowy noworodka i odgrywają ważną rolę w kształtowaniu odporności dziecka. Co ciekawe, badania sugerują, że w okresie okołoporodowym część dobroczynnych bakterii z jelit matki może przemieszczać się do gruczołów mlecznych i trafiać do mleka kobiecego – choć mechanizm ten nadal jest badany. Dzięki temu niemowlę otrzymuje probiotyczne wsparcie już od pierwszych dni życia.

Suplementacja probiotykami zawierającymi Bifidobakterie może być szczególnie korzystna od drugiego trymestru ciąży, a także w czasie karmienia piersią – zwłaszcza u kobiet:

• po kuracji antybiotykowej,
• z nawracającymi infekcjami intymnymi,
• cierpiących na dolegliwości trawienne (np. wzdęcia, zaparcia),
• z dietą ubogą w produkty fermentowane.