IBS
Maciej Toczek

Zespół jelita drażliwego (IBS) — przyczyny, objawy, dieta i leczenie

Zespół jelita drażliwego (IBS, ang. irritable bowel syndrome) jest jednym z najczęstszych zaburzeń przewodu pokarmowego. Charakteryzuje się przewlekłymi bólami brzucha, wzdęciami, zaparciami lub biegunkami. Często występują również inne objawy, takie jak uczucie niepełnego wypróżnienia czy wodnisty stolec. Przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są dokładnie znane. Jednym z czynników ryzyka jest stres, ale również dieta i styl życia. Leczenie IBS zależy od indywidualnych objawów i zwykle składa się z terapii farmakologicznej, zmiany stylu życia i diety.

Zespół jelita drażliwego to jednostka chorobowa w dalszym ciągu enigmatyczna. Pomimo dobrego rokowania w przypadku wielu osób znacząco obniża jakość codziennego funkcjonowania.

Spis treści:

  1. Co to jest zespół jelita drażliwego?
  2. Jakie są przyczyny zespołu jelita drażliwego?
  3. Jakie są objawy zespołu jelita drażliwego?
  4. Zespół jelita drażliwego – diagnostyka
  5. Zespół jelita drażliwego – leczenie. Czy można wyleczyć IBS?
  6. Zespół jelita drażliwego u kobiet w ciąży i dzieci
  7. Jak wygląda żywienie pacjenta z IBS?
  8. Co zaostrza przebieg IBS?

Co to jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego (IBS, ang. Irritable Bowel Syndrome) to jednostka chorobowa, w przebiegu której dochodzi do zaburzenia pracy jelit powodującego różnego rodzaju nieprawidłowości w ich funkcjonowaniu. Zaliczana jest do czynnościowych chorób układu pokarmowego, co oznacza, że objawy jej towarzyszące nie są związane z jedną konkretną przyczyną. W przebiegu IBS może dochodzić nie tylko do nawracających dolegliwości bólowych brzucha, ale także do naprzemiennie występujących biegunek lub zaparć – w zależności od dominującej formy tej choroby. Pomimo licznych badań, a także dosyć szczegółowo sprecyzowanych kryteriów diagnostycznych, w dalszym ciągu nie opracowano jednego skutecznego postępowania w przebiegu IBS.

Można wyróżnić kilka postaci zespołu jelita drażliwego:

  • z dominującym zaparciem (IBS-C),
  • z dominującą biegunką (IBS-D),
  • mieszana (IBS-M),
  • niesklasyfikowana (IBS-U).

Zespół jelita drażliwego – przyczyny

Przyczyna zespołu jelita drażliwego nie została jednoznacznie stwierdzona, jednak specjaliści z zakresu gastroenterologii są przekonani, że jego występowanie jest wieloczynnikowe. Najważniejszą nieprawidłowością w przebiegu choroby są zaburzenia osi mózg-jelito. Warto w tym miejscu podkreślić, iż układ pokarmowy ze względu na ilość połączeń nerwowych oraz sumy neuronów biorących udział w regulacji jego działania nazywany jest „drugim mózgiem”. Dlatego zaburzenia w przekazywaniu informacji między poszczególnymi neuronami w siatce jelitowej skutkują nieprawidłową motoryką przewodu pokarmowego. Szczególnie ważny pod tym względem jest jeden neurotransmiter – serotonina. Według analiz hormon, który kojarzony jest przede wszystkim z objawami depresyjnymi, w 95% znajduje się właśnie w połączeniach nerwowych układu pokarmowego. Z tego względu dużą rolę w leczeniu zespołu jelita drażliwego odgrywają leki nasilające bądź hamujące syntezę serotoniny. W związku z tak znaczącym udziałem neurotransmiterów w potencjalnym występowaniu objawów zespołu jelita drażliwego, uznaje się, że różne bodźce i doznania psychiczne mocno wpływają na nasilenie objawów. Działa to jednak również w drugą stronę – samo zaburzenie w ilości neurotransmiterów w obrębie przewodu pokarmowego może wpływać na pewne predyspozycje do występowania chorób psychicznych, takich jak zaburzenia lękowe czy depresja.

Znaczący wpływ na rozwój objawów jelita drażliwego mogą mieć także zaburzenia flory jelitowej określanej jako mikrobiota jelitowa. Należy pamiętać, że w obrębie jelit bytuje ogromna ilość organizmów jednokomórkowych, które w istotny sposób regulują funkcjonowanie osi mózg-jelito. U osób dotkniętych przez IBS stwierdzono obniżenie ilości bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, a więc drobnoustrojów odpowiadających za produkcję kwasu mlekowego. Zwiększeniu ulegała natomiast ilość takich organizmów, jak Escherichia coli, Streptococcus czy Clostridium spp. Zaburzenia flory jelitowej w przebiegu zespołu jelita drażliwego to jednak nie tylko ilość mikroorganizmów, ale także proporcje między nimi. U osób chorujących na IBS stwierdzić można częściej niż ma to miejsce w populacji ogólnej występowanie rozrostu flory bakteryjnej (SIBO), nietolerancji laktozy oraz nadwrażliwości trzewnej.

Powiązane produkty

Zespół jelita drażliwego – objawy

Objawy związane z zespołem jelita drażliwego są uzależnione od postaci choroby, z którą mamy do czynienia. Pacjent może się borykać zarówno z nawracającymi i uporczywymi biegunkami, zaparciami lub też objawami zmieniającymi się w czasie. Warto podkreślić, że od pojawienia się ostatnich wytycznych nie uznaje się, że objawy związane z jelitem drażliwym ustępują lub zmniejszają się po defekacji. Aktualnie przyjęte zostało, że dolegliwości bólowe brzucha związane są z defekacją, gdyż zauważono, że u części osób mogą one nawet nasilić się po wypróżnieniu. Należy jednak podkreślić, że nieodłącznym objawem IBS niezmiennie pozostaje ból brzucha. W przypadku drażliwego jelita charakterystyczny jest silny, skurczowy ból zlokalizowany w okolicach lewego podbrzusza.

Do innych symptomów towarzyszących zespołowi jelita drażliwego zalicza się:

  • dyskomfort w okolicy podbrzusza,
  • uczucie wzdęcia,
  • uczucie parcia w odbycie, nagłej konieczności wypróżnienia czy też niepełnego wypróżnienia,
  • zmianę uformowania stolca,
  • obecność śluzu w stolcu.

W wielu przypadkach dodatkowo na objawy zespołu jelita drażliwego mogą się nakładać symptomy związane z refluksem żołądkowo-przełykowym, nietolerancją laktozy czy też zespołem rozrostu bakteryjnego SIBO.

Najczęstsze objawy zespołu jelita drażliwego
Jak rozpoznać zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego – badania

Rozpoznanie zespołu jelita drażliwego powinno odbywać się w oparciu o Kryteria Rzymskie IV. Aby objawy je spełniały, konieczne jest stwierdzenie nawracającego bólu brzucha pojawiającego się minimum raz w tygodniu przez ostatnie trzy miesiące przy wystąpieniu pierwszych objawów nie wcześniej niż przed sześcioma miesiącami. Wykonywanie badań w diagnostyce IBS, zgodnie z zaleceniami ekspertów, ograniczone powinno zostać do niezbędnego minimum.

Wytyczne sugerują, że – w zależności od występujących objawów – użyteczne mogą być badania laboratoryjne, takie jak:

Aby uzyskać pełną diagnozę, wskazane jest również wykonanie kolonoskopii w celu wykluczenia organicznych przyczyn, takich jak np. guz jelita grubego (zwłaszcza u pacjentów powyżej 50. roku życia). Oprócz tego pomocne może być również oznaczenie kalprotektyny oraz krwi utajonej w kale. Nie sposób zapomnieć także o tradycyjnym badaniu USG jamy brzusznej. Należy jednak pamiętać, że rozpoznanie powinno być oparte przede wszystkim o dane uzyskane podczas wywiadu, a co za tym idzie – Kryteria Rzymskie IV. Pozostałe badania stanowią jedynie element pomocniczy w różnicowaniu.

W celu zdiagnozowania zespołu jelita drażliwego niezbędny będzie gastroenterolog, którego potocznie nazywa się lekarzem od jelit.

Zespół jelita drażliwego – leczenie. Czy można wyleczyć IBS?

Z uwagi na fakt, że do tej pory nie udało się jednoznacznie określić przyczyn występowania zespołu jelita drażliwego, nie zostały również sformułowane wytyczne dotyczące leczenia.

Przede wszystkim jednak zauważono korzyści w przypadku zmiany stylu życia. Chodzi tutaj o zwiększenie aktywności fizycznej, dbanie o dobrą jakość snu oraz unikanie szeroko pojętego stresu. Dodatkowo, w związku z niezaprzeczalnym udziałem zaburzeń we florze jelitowej, podjęto próby leczenia z wykorzystaniem probiotyków, czyli żywych drobnoustrojów. W terapiach stosowano najczęściej szczepy Lactobacillus plantarum 299v, Saccharomyces boulardi oraz Bifidobacterium infantis. W wynikach badań u znacznej większości osób stwierdzono zniwelowanie objawów, takich jak bóle brzucha czy wzdęcia. W niektórych odmianach IBS pozytywne efekty terapii uzyskiwano również z użyciem mięty pieprzowej, leków rozkurczowych, inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny, ryfaksyminy, a w postaciach biegunkowych również loperamidu. Zespół jelita drażliwego to choroba przewlekła, w przebiegu której objawy nawracają i ustępują. Z tego względu kluczowe jest nawiązanie dobrej relacji między pacjentem i lekarzem, aby chory miał zaufanie do osoby prowadzącej oraz zaakceptował okresowe nawroty choroby.

Zespół jelita drażliwego u kobiet w ciąży i dzieci

Objawy oraz postępowanie w zespole jelita drażliwego w przypadku kobiet w ciąży i dzieci są podobne do innych grup. Również tutaj kluczowa jest wzajemna współpraca na osi lekarz-pacjent. Należy jednak pamiętać, że zarówno w przypadku najmłodszych, jak i kobiet ciężarnych stosowanie niektórych leków jest przeciwwskazane, a terapię należy w maksymalnie możliwy sposób dostosować indywidualnie do pacjenta bądź pacjentki.

Jak wygląda żywienie pacjenta z IBS?

Chociaż może to brzmieć jak oczywistość, w diecie osób chorych na zespół jelita drażliwego konieczne jest wyeliminowanie produktów powodujących nasilenie dolegliwości. Dotyczyć to może produktów bogatych w konserwanty, używek (np. kawy) lub przypraw. Co więcej, nawet połowie przypadków IBS może towarzyszyć rozrost flory bakteryjnej jelit SIBO. W takiej sytuacji należy wykluczyć z diety również tzw. produkty FODMAP, a więc grupę fermentujących węglowodanów, których organizm nie jest w stanie rozłożyć i wchłonąć w jelicie cienkim.

Dieta FODMAP – co można jeść?
Dieta FODMAP – co można jeść?

Zalicza się do nich m.in.:

  • czosnek,
  • brzoskwinie,
  • orzechy,
  • awokado,
  • pieczywo zawierające gluten,
  • fasole.
Dowiedz się więcej o diecie FODMAP  i przeczytaj artykuł, który stworzył dla DOZ.pl nasz dietetyk i ekspert w dziedzinie odżywiania.

Nieco rzadziej objawom zespołu jelita drażliwego towarzyszyć może nietolerancja laktozy. W takiej sytuacji wyeliminowanie z diety produktów mlecznych również przynosi pożądane skutki. Należy jednak pamiętać, że IBS samo w sobie nie stanowi podstawy do wdrożenia diety eliminacyjnej, gdyż praktyka taka prowadzić może do niedoborów mikro- oraz makroskładników.

Więcej szczegółowych informacji znajdziesz w artykule: Dieta w zespole jelita drażliwego (IBS)

Co zaostrza przebieg IBS?

Wskazanie jednoznacznej przyczyny zaostrzeń IBS jest trudne, gdyż u każdego pacjenta nasilenie wywoływane jest przez inny czynnik. W przebiegu IBS nie sposób również całkowicie wyeliminować okresowych zaostrzeń i pogorszenia komfortu życia pacjenta. Z pewnością sytuacje stresowe, zła dieta oraz zła jakości snu powodować mogą istotne nasilenie objawów. Z tego względu po raz kolejny konieczne jest podkreślenie, że kluczem do złagodzenia przebiegu choroby jest stosowanie się do zaleceń lekarskich.

  1. Krystian Adrych, Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, „Varia Medica” 2019 tom 3, nr 2, str. 89–95.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Mechanizm odpowiedzialny za IBS odkryty! Co zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu jelita drażliwego?

    Mechanizmy leżące u podstaw różnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych odczuwanych po spożyciu niektórych pokarmów są niejasne. Odkrycie zespołu naukowców z Belgii zbliża nas do rozwikłania zagadki oraz otwiera nowe możliwości leczenia zespołu jelita drażliwego i powiązanych z nim zaburzeń bólowych.

  • Mity dotyczące choroby zapalnej jelit (IBD)

    Choroba zapalna jelit to „odpowiedź” organizmu na rozregulowanie układu odporności. Niewłaściwie leczone IBD może prowadzić do nasilonego stresu, niepokoju, depresji i zaburzeń snu. Pomimo stosunkowo wysokiej częstości występowania tego schorzenia, IBD jest często mylone z zespołem jelita drażliwego. Jakie jeszcze mity powstały wokół przewlekłego zapalenia jelit?

  • Dlaczego jelita nazywamy naszym drugim mózgiem?

    System nerwowy człowieka jest niezwykle złożony. Na jego czele stoi mózg, dzięki któremu możliwe jest podejmowanie decyzji, zapamiętywanie zdarzeń, odczuwanie różnych emocji, przetwarzanie i analizowanie otaczającego nas świata. To tylko część jego możliwości. Co, jeśli jednak w naszym organizmie istnieje więcej niż jeden mózg?

  • Dieta przy SIBO – co jeść, a czego unikać w zespole rozrostu bakteryjnego?

    Dotyczy coraz większej liczby osób. Powoduje dyskomfort podczas wykonywania codziennych czynności, często sprawia ból. Na szczęście istnieją metody żywieniowe, które pozwalają na złagodzenie, a nawet całkowite ustąpienie dolegliwości. SIBO – jaka dieta będzie najlepsza? Jakie produkty należy wyeliminować, a które nie będą szkodzić?

  • Ból brzucha po jedzeniu – skąd się bierze?

    Z bólem brzucha po jedzeniu spotkał się niemal każdy. Ale czy zawsze jest to problem związany wyłącznie z popełnionym błędem dietetycznym? Czy może też zwiastować chorobę?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij