
Mykoplazma u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie
Mykoplazma to popularne określenie zakażenia wywołanego przez bakterię Mycoplasma pneumoniae, które dotyka głównie dzieci i młodzieży. Jego objawy dotyczą najczęściej górnych dróg oddechowych, ale infekcja może też mieć postać zapalenia płuc (mykoplazmatyczne zapalenie płuc).
- Mykoplazma dróg oddechowych – co to jest?
- Mykoplazma – objawy infekcji
- Jak rozpoznać mykoplazmę?
- Leczenie mykoplazmy dróg oddechowych
- Mykoplazma układu oddechowego – powikłania
Mykoplazma dróg oddechowych – co to jest?
Mykoplazma (łac. Mycoplasma pneumoniae) to bakteria Gram-ujemna wywołująca zakażenia dróg oddechowych. Jest to gatunek bakterii z rodziny Mycoplasmataceae. Należy ona do najmniejszych bakterii nieposiadających ściany komórkowej, a jedynie błonę komórkową – ta cecha sprawia, że jest odporna na wiele antybiotyków, m.in. na penicyliny. Główną drogą transmisji bakterii jest droga kropelkowa (kaszel, kichanie), a czas inkubacji wynosi 2–3 tygodnie.
Mykoplazma występuje na całym świecie. Do zakażeń dochodzi przez cały rok, jednak wyraźne nasilenie infekcji obserwuje się w okresie jesienno-zimowym. Znaczący wzrost zakażeń występuje co 3–5 lat. Pod koniec grudnia 2024 roku w mediach zaczęły pojawiać się liczne doniesienia o epidemii mykoplazmozy przez wzgląd na liczbę pacjentów objętych hospitalizacją z powodu zakażenia, co wiąże się z obniżeniem odporności populacyjnej. Informacje te mogą budzić pewne obawy, jednak wzrost liczby zakażeń tą bakterią nie jest zjawiskiem zaskakującym. W większości przypadków infekcje wywołane przez tę bakterię nie stanowią poważnego zagrożenia dla zdrowia.
Mykoplazma – objawy infekcji
Mycoplasma pneumoniae jest częstą przyczyną infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych, szczególnie u dzieci i młodzieży w wieku od 3 do 16 lat. Bakteria może wywoływać zapalenie gardła, krtani, tchawicy, oskrzeli, oskrzelików. Jest ona również jednym z głównych czynników etiologicznych atypowego zapalenia płuc, zwanego także „chodzącym zapaleniem płuc” (ang. walking pneumonia), które zazwyczaj ma łagodniejszy przebieg niż klasyczne bakteryjne zapalenie płuc (choć zdarza się, że choroba ma ciężki przebieg i wymaga hospitalizacji). Statystyki pokazują, że Mycoplasma pneumoniae odpowiada za 40% przypadków pozaszpitalnego zapalenia płuc.
Objawy mykoplazmy są zróżnicowane, u części chorych zakażenie może nawet przebiegać bezobjawowo. Niemniej najczęściej występują symptomy takie jak:
- uporczywy, suchy kaszel lub kaszel mokry (z odkrztuszaniem wydzieliny), który może utrzymywać się przez kilka tygodni i jest jednym z najbardziej charakterystycznych objawów – jest to tzw. objaw płucny mykoplazmy,
- chrypka,
- gorączka lub stan podgorączkowy,
- dreszcze,
- ból gardła,
- bóle głowy,
- katar,
- powiększenie szyjnych węzłów chłonnych,
- ogólne osłabienie.
Objawy kliniczne mykoplazmy są skutkiem uszkodzenia nabłonka oddechowego przez substancje biochemiczne wydzielane przez bakterie, m.in. nadtlenek wodoru czy ADP-rybozylowana toksyna.
Jak rozpoznać mykoplazmę?
Objawy wywołane przez bakterię Mycoplasma pneumoniae są niespecyficzne i mogą przypominać inne choroby, dlatego dla postawienia diagnozy konieczne jest wykonanie badań serologicznych, podczas których oznacza się poziom przeciwciał IgM – świadczą one o obecnie trwającej lub niedawno przebytej infekcji M. pneumoniae. Pojawiają się najczęściej do 3 tygodni od momentu wniknięcia bakterii do organizmu.
Często zdarza się, że lekarz prowadzący zaleca powtórzenie badania po około 2–4 tygodniach od momentu pierwszej analizy. Dzięki temu można ocenić zmianę poziomu przeciwciał w uzyskanych wynikach. Diagnostycznie istotny jest przynajmniej dwukrotny wzrost.
Inną metodą, którą można zastosować w diagnostyce mykoplazmy, jest hodowla drobnoustroju z materiału z dróg oddechowych (np. wymaz z gardła, plwociny, popłuczyny z oskrzeli). Czas oczekiwania na wynik posiewu to od kilku dni do nawet kilku tygodni, a skuteczność tej metody nie przekracza 60%, dlatego obecnie jest ona rzadko stosowana.
W badaniu RTG klatki piersiowej osób zakażonych mykoplazmą przeważają zmiany jednostronne, najczęściej w dolnych płatach płuc. Coraz częściej w diagnostyce zapaleń płuc stosuje się też ultrasonografię, zwłaszcza u dzieci. USG umożliwia szybką ocenę stanu płuc bez narażenia pacjenta na promieniowanie. Ponadto pomaga wykryć tzw. zmiany podopłucnowe już na początku choroby.
Leczenie mykoplazmy dróg oddechowych
Zakażenia górnych dróg oddechowych o łagodnym i umiarkowanym przebiegu nie wymagają antybiotykoterapii. Leczenie mykoplazmy, w której przebiegu występuje zapalenie płuc, polega natomiast na zastosowaniu odpowiednio dobranych antybiotyków oraz łagodzeniu objawów. Ze względu na brak ściany komórkowej u bakterii z rodzaju Mycoplasma tradycyjne antybiotyki, takie jak penicyliny i cefalosporyny, są nieskuteczne. Stosuje się natomiast:
- makrolidy (np. azytromycyna, klarytromycyna) – zazwyczaj stosowane jako leki pierwszego wyboru, szczególnie u dzieci i młodzieży,
- tetracykliny (np. doksycyklina),
- fluorochinolony (np. lewofloksacyna, moksyfloksacyna) – stosowane w leczeniu zakażeń u dorosłych, zwłaszcza w przypadku ciężkich infekcji lub oporności na makrolidy.
Leczenie objawowe mykoplazmy obejmuje:
- stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych takich jak paracetamol lub ibuprofen,
- preparaty przeciwkaszlowe w przypadku kaszlu suchego i wykrztuśne, gdy występuje kaszel mokry,
- inhalacje – w zależności od rodzaju kaszlu i zastosowanego leku do nebulizacji inhalacje mogą złagodzić suchy, uciążliwy kaszel lub ułatwić odkrztuszanie wydzieliny,
- nawadnianie – odpowiednia podaż płynów pomaga zapobiec odwodnieniu i wspomaga regenerację organizmu,
- hospitalizację i tlenoterapię – w ciężkich przypadkach.
Mykoplazma układu oddechowego – powikłania
Powikłania w przebiegu infekcji mykoplazmowej występują rzadko. W przypadku dzieci najczęściej jest to zapalenie ucha środkowego, a u dorosłych zapalenie zatok. Inaczej sytuacja wygląda u chorych zmagających się ze schorzeniami przewlekłymi czy z niedoborami odporności. Wówczas powikłania mogą być znacznie poważniejsze, może dojść do rozwinięcia się m.in. sepsy (posocznicy), zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu czy zapalenia mięśnia sercowego.