Kania rosnąca w lesie
Mateusz Durbas

Kania – właściwości, czy jest trująca? Jak odróżnić kanię od muchomora?

Kania to jeden z najpopularniejszych polskich grzybów, który cieszy się w naszym kraju niesłabnącym zainteresowaniem. Nic w tym zresztą dziwnego – atutami kani są właściwości odżywcze i wspaniały smak. Niestety, wadą tego grzyba jest pewne podobieństwo do trującego muchomora. Jak się nie pomylić i móc bezpiecznie zajadać się kanią?

Czubajka kania (Macrolepiota procera (Scop.) Singer) to gatunek grzybów pospolicie rosnących w polskich lasach, który należy do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae). Kania bywa często nazywana parasolnikiem, sową, stroszką strzelistą, czubajką wyniosłą, a także deszczochronem. Ten niezwykle popularny w Polsce gatunek grzyba jadalnego może wywierać prozdrowotny wpływ na organizm człowieka ze względu na zawartość wielu różnych substancji bioaktywnych o szerokim spektrum aktywności biologicznej.

Czy kania jest jadalna?

Kania jest gatunkiem grzybów jadalnych, który jest dobrze znany wszystkim miłośnikom grzybobrania w Polsce. Jadalny kapelusz kani, który najczęściej osiąga od 20 cm do nawet 30 cm średnicy, ma jasnobrązowe zabarwienie, biały i delikatny miąższ oraz orzechowy smak i zapach. Pod kapeluszem znajduje się hymenofor blaszkowy (tj. część owocnika grzybów) w postaci gęsto rozmieszczonych blaszek. Kania cechuje się białobrązową, pionową i wysoką na 10-40 cm łodygą, która jest pusta w środku oraz posiada duży i ruchomy pierścień. Trzon kani jest natomiast włóknisty oraz zdrewniały i zwykle nie jest spożywany przez człowieka. Kania to grzyb, który często znajduje się w jadłospisie osób poszukujących zamienników produktów mięsnych, a jednocześnie ceniących sobie grzyby. Jej owocniki znane są z delikatnego smaku i aromatu.

Czy kanie są zdrowe?

Kania jest jadalnym gatunkiem grzyba, który może być elementem zdrowej i zróżnicowanej diety. Ze względu na delikatny smak i aromat kania stanowi alternatywę dla mięsa. Jest szczególnie ceniona za wysoką zawartość białka, składników mineralnych, błonnika pokarmowego oraz niską zawartość tłuszczu i kalorii. Jadalne kapelusze kani są zasobne w składniki mineralne, wśród których głównie wymienia się: potas, magnez, fosfor, miedź, cynk i mangan. Kania zawiera również węglowodany (mannitol, glukozę, trehalozę, glicerol, chitynę), kwasy tłuszczowe (linolowy, oleinowy, palmitynowy), aminokwasy (alaninę, prolinę, serynę, kwas glutaminowy), witaminy (A, C i E), karotenoidy (beta-karoten i likopen), kwasy owocowe (cytrynowy i jabłkowy), kwasy fenolowe (m.in. kawowy, cynamonowy, ferulowy, galusowy, wanilinowy, p-kumarynowy) oraz związki indolowe (melatoninę, L-tryptofan, tryptaminę, 5-hydroksy-L-tryptofan, 5-metylotryptaminę). W owocnikach czubajki kani występują także niestrawne polisacharydy i oligosacharydy, np. β-glukany, które obniżają stężenie cholesterolu i triglicerydów we krwi, regulują poziom glukozy we krwi, wymiatają wolne rodniki tlenowe, stymulują układ odpornościowy oraz zmniejszają ryzyko rozwoju chorób nowotworowych.

Sugeruje się, że kania wykazuje właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwdepresyjne, przeciwnowotworowe, immunostymulujące oraz prebiotyczne i regulujące pracę przewodu pokarmowego. Wyniki dotychczas przeprowadzonych badań in vitro oraz in vivo wskazują, że kania może wspomagać leczenie dysbiozy jelitowej (hamując wzrost i aktywność patogenów) oraz depresji (zwiększając poziom serotoniny i melatoniny we krwi), a także zmniejszać ryzyko rozwoju choroby nowotworowej, tłumić stan zapalny i opóźniać zmiany komórkowe wywołane starzeniem się organizmu.

Warto nadmienić, że kania może także cechować się relatywnie dużą zawartością metali ciężkich, takich jak ołów i kadm, które mogą przekraczać obecnie obowiązujące w Unii Europejskiej normy dla grzybów uprawowych. Z tego powodu warto zachować umiar w jej spożyciu.

Powiązane produkty

Do czego podobna jest kania? Jak sprawdzić, czy to kania? Czym się różni grzyb kania od muchomora?

Kania jest najczęściej mylona z muchomorem plamistym oraz muchomorem sromotnikowym (zwanym również zielonawym), co bywa przyczyną przypadkowych intoksykacji u niedoświadczonych zbieraczy grzybów. Jak się bowiem okazuje, muchomor sromotnikowy i kania mają na trzonie charakterystyczny pierścień. U kani można go jednak swobodnie przesuwać, natomiast u muchomora sromotnikowego jest on przyrośnięty do trzonu grzyba i całkowicie nieruchomy. Powierzchnia kapelusza kani jest postrzępiona, zaś muchomora sromotnikowego zwykle gładka. Kapelusz kani ma barwę jasnobrązową i posiada charakterystyczne ciemne łuski, natomiast kapelusz muchomora sromotnikowego ma barwę jasnozieloną, a u starszych okazów może być żółtawy i spłowiały. Ponadto trzon muchomora sromotnikowego ma bulwiastą podstawę, która jest otoczona pochewką, zaś u kani wspomniana pochewka w ogóle nie występuje. Kania ma również charakterystyczny wzór widoczny na trzonie oraz twardy czubek na szczycie kapelusza.

Innym grzybem podobnym do kani jest muchomor plamisty. Ten silnie trujący gatunek grzyba ma jednak bardziej przysadzisty trzon niż kania oraz charakterystyczny nieruchomy pierścień przyrośnięty do trzonu. Od czubajki kani odróżnia go przede wszystkim kolor kapelusza, który jest brązowy i ma specyficzne kremowe łatki. Warto pamiętać o tym, że pomyłka w tym przypadku może skończyć się tragicznie, gdyż muchomor plamisty jest zaliczany do grzybów halucynogennych oraz wywołujących poważne zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.

Gdzie występuje kania?

Kania jest chętnie zbierana i spożywana przez mieszkańców wielu regionów świata. Ten grzyb jadalny występuje w całej Europie, we wschodnich regionach Ameryki Północnej, Zachodniej Azji i Japonii, a także w kilku stanowiskach zlokalizowanych w Australii, Ameryce Południowej, Afryce i Nowej Zelandii. Kania najczęściej występuje w przyrodzie w stanie naturalnym, choć metody jej uprawy są już znane. Owocniki czubajki kani najlepiej rozwijają się w miejscach zacienionych, w pobliżu drzew. Kanię można zatem spotkać głównie w lasach iglastych, zaroślach liściastych, parkach, łąkach oraz na polanach leśnych.

Obecnie grzybnię czubajki kani można także bez problemu kupić w sklepie i zaszczepić ją w przydomowym ogrodzie. Zalecanym podłożem do hodowli ogrodowej grzybów kani jadalnej są rozdrobnione odpady drzewne, takie jak gałęzie, liście i zrębki. Dostępne w sklepach zestawy startowe zawierają grzybnię umieszczoną już w odpowiednio skomponowanym podłożu hodowlanym w celu zapewnienia najwyższych plonów owocników zdrowych. Taki zestaw należy umieścić w wykopanym w ziemi dole, przykryć ściółką i podlać wodą. Owocniki czubajki kani pojawiają się na ogół dopiero w drugim roku po zaszczepieniu.

Przykładowe przepisy na dania z kanią

W tradycyjnej kuchni polskiej smażona kania jest od wielu lat prawdziwym domowym rarytasem. Poniżej znajduje się przykładowy przepis, który w prosty sposób pokazuje, jak przyrządzić i smażyć kanię na patelni.

Potrzebne składniki (dla 1 osoby):

  • 2 duże kapelusze czubajki kani,
  • ¼ szklanki bułki tartej,
  • 1 średnie jajko,
  • 1 łyżka wody,
  • szczypta soli,
  • szczypta pieprzu czarnego,
  • oliwa z oliwek lub olej rzepakowy (zaś dla prawdziwych zwolenników tradycyjnej kuchni polskiej – masło klarowane).

Sposób przygotowania jadalnych kapeluszy kani:

  1. Obydwa kapelusze czubajki kani należy dokładnie oczyścić z użyciem pędzla kuchennego. Z reguły nie poleca się myć grzybów pod bieżącą wodą, chyba że są wyjątkowo brudne.
  2. Następnie przygotować dwa średniej wielkości talerze. Na pierwszym talerzu roztrzepać jajko z łyżką wody, natomiast na drugi talerz wysypać bułkę tartą.
  3. W międzyczasie rozgrzać oliwę z oliwek lub olej rzepakowy na dużej patelni.
  4. Oczyszczone kapelusze czubajki kani należy obtoczyć w rozbełtanym, surowym jajku, a następnie w bułce tartej. Przełożyć kanie od razu na patelnię z rozgrzanym tłuszczem i smażyć na średnim ogniu przez około 3 minuty aż do zarumienienia, następnie obrócić na drugą stronę i ponownie smażyć przez 3 minuty. Nie zaleca się smażyć grzybów jadalnych zbyt długo, gdyż mogą zrobić się gumowe i niesmaczne.
  5. Usmażoną kanię można podawać z puree ziemniaczanym i surówką z kapusty kiszonej bądź kapusty pekińskiej.
  1. Falandysz J, Gucia M, Mazur A. Niektóre składniki mineralne i ich współczynniki biokoncentracji w czubajce kani (Macrolepiota procera) z okolic Poniatowej w woj. lubelskim. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna. 2007;40(3):249-255.
  2. Muszyńska B, Sułkowska-Ziaja K, Malec M. Związki o działaniu antyoksydacyjnym występujące w jadalnych i leczniczych gatunkach grzybów (Basidiomycota). Farm Pol, 2012;68(9):629-639.
  3. Erbiai EH, da Silva LP, Saidi R, et al. Chemical Composition, Bioactive Compounds, and Antioxidant Activity of Two Wild Edible Mushrooms Armillaria mellea and Macrolepiota procera from Two Countries (Morocco and Portugal). Biomolecules. 2021 Apr 14;11(4):575.
  4. Jančo I, Šnirc M, Hauptvogl M, et al. Mercury in Macrolepiota procera (Scop.) Singer and Its Underlying Substrate-Environmental and Health Risks Assessment. J Fungi (Basel). 2021 Sep 18;7(9):772.
  5. Adamska I, Tokarczyk G. Possibilities of Using Macrolepiota procera in the Production of Prohealth Food and in Medicine. Int J Food Sci. 2022 May 6;2022:5773275.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Niedobory u wegetarian i wegan. Co warto suplementować na diecie bez mięsa lub produktów odzwierzęcych?

    Coraz więcej osób decyduje się na dietę wegetariańską lub wegańską z powodów zdrowotnych, etycznych i środowiskowych. Prawidłowo zbilansowane diety roślinne mogą przynieść korzyści zdrowotne – np. niższe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia czy otyłości – ale mogą też prowadzić do niedoborów żywieniowych. Z tego względu po przejściu na tego typu dietę warto wdrożyć suplementację kluczowych mikroskładników. Na które z nich należy zwrócić szczególną uwagę i kto powinien rozważyć suplementację?

  • Kenia – szczepienia i zalecenia przed podróżą

    Wyjazd do Kenii wiąże się z koniecznością uwzględnienia zagrożeń zdrowotnych typowych dla krajów tropikalnych. Jakie szczepienia należy wykonać i kiedy najlepiej się zaszczepić? Czy w Kenii jest bezpiecznie pod względem zdrowotnym?

  • Szczepienia przed wyjazdem na Sri Lankę i zalecenia zdrowotne przed podróżą

    Podróż na Sri Lankę wiąże się z narażeniem na specyficzne zagrożenia zdrowotne, które są charakterystyczne dla regionów tropikalnych. Przed wyjazdem warto zapoznać się z aktualnymi zaleceniami dotyczącymi szczepień ochronnych, profilaktyki chorób zakaźnych oraz zasad bezpieczeństwa sanitarnego.

  • Koc termiczny, czyli folia życia. Jak i kiedy używać?

    Koc termiczny wygląda jak kawałek cienkiej folii. Z jednej strony jest koloru srebrnego, a z drugiej złotego. Jest jednym z podstawowych elementów pierwszej pomocy w wypadkach. W zależności od sposobu użycia może stanowić ochronę przed nadmiernym wychłodzeniem lub przegrzaniem. Powinien być wyposażeniem każdej apteczki samochodowej, ale warto mieć go przy sobie również w innych okolicznościach – np. podczas wypraw górskich czy wycieczek turystycznych.

  • Higiena uszu psa i kota. Jak wyczyścić pupilowi uszy?

    Uszy to jeden z najważniejszych narządów zmysłu u psa i kota – dzięki nim zwierzęta odbierają dźwięki otoczenia, lokalizują sygnały i czują się bezpiecznie. Jednocześnie uszy są ciągle narażone na zanieczyszczenia, wilgoć i drobnoustroje, co przy braku odpowiedniej pielęgnacji może prowadzić do infekcji. Czyszczenie uszu to ważny element opieki, który wpływa na komfort i zdrowie czworonoga. Poniżej znajduje się praktyczny poradnik – dlaczego należy czyścić pupilowi uszy, jak często to robić, czym i w jaki sposób.

  • Obtarte pięty i stopy od butów – co robić? Skuteczne sposoby na otarcia

    Obtarte pięty do krwi to częsty problem, który może pojawić się na przykład po intensywnych aktywnościach fizycznych czy po założeniu nowych butów. Co robić, jeśli obuwie obciera do krwi? Jak radzić sobie z ranami od butów na stopach i jak im zapobiegać?

  • Jaki jest najzdrowszy owoc? Sprawdź, co warto włączyć do diety

    Owoce to doskonałe źródło witamin i składników mineralnych, a korzyści z ich spożycia są nieocenione. Pomimo zmian w sposobie żywienia i świadomości Polaków nadal jemy za mało owoców. O jakie owoce warto zadbać w codziennej diecie i dlaczego? Które owoce są najzdrowsze?

  • Karta EKUZ. Co daje i jak wyrobić Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego?

    Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego, znana jako EKUZ, to nieoceniona pomoc dla osób wyjeżdżających za granicę w celach turystycznych, służbowych czy rodzinnych. Dzięki niej można korzystać z publicznej opieki zdrowotnej w innych krajach UE oraz EFTA na podobnych zasadach jak obywatele tych państw. Jak działa EKUZ, co pokrywa i jak ją wyrobić?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl