Badania in vivo na myszy
Barbara Bukowska

Badanie in vivo – co to jest?

Badania in vitro i in vivo stanowią nieodłączny element rozwoju medycyny i nauk pokrewnych. Warto wiedzieć, czym się różnią, aby zrozumieć ich znaczenie dla procesu odkrywania nowych leków czy terapii.

In vivo – na czym polega to badanie?

Badania in vivo (z łac. na żywym) polegają na prowadzeniu eksperymentów, obserwacji, pomiarów i zabiegów bezpośrednio na całych organizmach: ludzkich, zwierzęcych, ale także roślinnych. Ich przeciwieństwem są badania in vitro (z łac. w szkle), czyli przeprowadzane w warunkach laboratoryjnych. Można się również spotkać z pojęciem badań ex vivo (z łac. poza organizmem), które polegają na pobraniu narządu, tkanki lub komórek i przeprowadzeniu testów pozaustrojowo.

Najszerszą gałęzią badań in vivo jest weryfikowanie skuteczności i bezpieczeństwa cząsteczek kandydujących do miana leków. Po badaniach na liniach komórkowych (badania in vitro) potencjalne leki testowane są najpierw na zwierzętach, a w kolejnych etapach – na ludziach. Badania te stanowią dalsze fazy procedury przedrejestracyjnej, polegającej na uzyskaniu przez badaną substancję czynną statusu leku.

Badania in vivo prowadzone na zwierzętach wymagają zgody odpowiednich komisji bioetycznych. Badania te prowadzi się zwykle na szczurach lub myszach, bardzo rzadko na wyższych ewolucyjnie ssakach: kotach, psach czy małpach naczelnych. Celem tych przedklinicznych badań in vivo jest ocena skuteczności (czy potencjalny lek wykazuje pożądane właściwości lecznicze) i bezpieczeństwa (czy cząsteczka nie jest toksyczna).

W testach in vivo na zwierzętach badane substancje podaje się w szerokim zakresie stężeń po to, aby wskazać ewentualny zakres terapeutyczny – odrzucić dawki za niskie (nieskuteczne) i zbyt wysokie (toksyczne). Uzyskanie zadowalających efektów oceny skuteczności i bezpieczeństwa pozwala przejść do kolejnej fazy badań przedrejestracyjnych – badań klinicznych, czyli u ludzi.

Bezwzględnym warunkiem prowadzenia badań in vivo u ludzi jest uzyskanie zgody komisji bioetycznej, a także podpisanie przez uczestników formularza świadomej zgody. Badania te prowadzone są w kilku etapach. W pierwszym z nich (badania I fazy) wstępnie ocenia się bezpieczeństwo nowego leku oraz analizuje jego farmakokinetykę. W badaniach I fazy bierze udział niewielka grupa zdrowych ochotników. W badaniach II fazy (prowadzonej na większej grupie osób z daną jednostką chorobową) analizuje się kliniczną skuteczność terapii. Badania III fazy zakrojone są na znacznie szerszą skalę. W tym etapie mogą brać udział nawet tysiące chorych, a samo badanie trwa często wiele lat. Jego celem jest bowiem nie tylko ostateczne potwierdzenie skuteczności leku, ale też zaobserwowanie, czy podczas długotrwałego stosowania nie pojawiają się nowe, dotąd nieznane, działania niepożądane. Badania III fazy muszą dać odpowiedź, czy potencjalny lek zapewnia lepsze efekty terapii niż dostępne do tej pory metody leczenia.

Dowiedz się, na czym polega zabieg in vitro na DOZ.pl

Poza procedurą odkrywania i badania nowych leków badania in vivo są szeroko stosowane w kosmetologii. Wynika to z faktu, że w 2004 r. Unia Europejska zakazała testowania na zwierzętach gotowych produktów, a w 2009 r. również składników kosmetycznych. O ile dostępne techniki badań in vitro pozwalają ocenić wchłanianie się kosmetyku przez skórę czy działanie drażniące, o tyle skuteczność deklarowana przez producenta analizowana jest w badaniach aplikacyjnych in vivo (na zdrowych ochotnikach). Przed każdym badaniem kosmetologicznym u ochotników wykonuje się badanie dermatologiczne, podczas którego ocenia się rodzaj i stan skóry, jej kondycję oraz skłonność do reakcji alergicznych. Odnotowuje się również istniejące lub przebyte choroby skóry wraz z metodami ich leczenia. Celem badań in vivo w kosmetologii jest potwierdzenie długoterminowego bezpieczeństwa kosmetyku, a także poznanie opinii konsumentów na temat walorów użytkowych i skuteczności działania produktu.

W warunkach in vivo prowadzi się również terapię genową. Terapia genowa jest metodą leczenia chorób genetycznych, których przyczyną są mutacje w obrębie genomu, prowadzące do wytworzenia wadliwych, niefunkcjonalnych białek. Polega na wprowadzeniu do organizmu pacjenta prawidłowego genu w miejsce genu zmutowanego. W przypadku terapii genowej in vivo gen wprowadzany jest bezpośrednio przy użyciu nośników – najczęściej są to wektory wirusowe. Niestety, wydajność tej terapii jest niska. Alternatywną metodą terapii genowej jest terapia ex vivo, która polega na pobraniu od pacjenta komórek, wprowadzeniu do nich genu terapeutycznego, a następnie ponownym umieszczeniu ich w organizmie chorego.

Z pojęciami in vitro i in vivo można się również spotkać w kontekście zapłodnienia. Obie te techniki zaliczane są do metod leczenia niepłodności. Zapłodnienie in vitro polega na połączeniu komórki jajowej i plemnika w warunkach laboratoryjnych, a następnie wprowadzeniu powstałego zarodka do macicy. Natomiast w zapłodnieniu in vivo (nazywanym inaczej inseminacją) nasienie mężczyzny wstrzykuje się bezpośrednio do pochwy kobiety.

In vivo a in vitro – czym się różnią?

Badania in vitro i in vivo są niezbędnymi elementami w ocenie skuteczności i bezpieczeństwa nowych leków, kosmetyków i zabiegów chirurgicznych. Zasadnicza różnica między tymi dwoma rodzajami testów polega na miejscu ich prowadzenia. Badania in vitro prowadzi się w warunkach laboratoryjnych, a badania in vivo na żywych organizmach.

Badania in vivo są dużo bardziej miarodajne niż testy in vitro. Może się zdarzyć, na przykład, że wyniki badań komórkowych będą bardzo obiecujące, jednak okaże się, że w organizmie wyższym cząsteczka jest niemal całkowicie metabolizowana w wątrobie. W efekcie nie dociera w stężeniu terapeutycznym do docelowego miejsca działania, co dyskwalifikuje ją z dalszych testów.

Badania in vitro jako tańsze, łatwiejsze do przeprowadzenia i niewymagające zgody komisji bioetycznych stanowią z reguły badania wstępne, po przejściu których cząsteczka czy metoda zabiegowa mogą być testowane w warunkach in vivo.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • TSH – normy, za wysokie, za niskie. Interpretacja wyników

    TSH (hormon tyreotropowy) jest produkowany przez przysadkę mózgową i stymuluje tarczycę do wydzielania hormonów – trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Oznaczenie poziomu TSH we krwi jest podstawowym badaniem, dzięki któremu można sprawdzić, czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo. Co oznacza podwyższone TSH lub obniżony poziom tyreotropiny?

  • Wysokie ALT – czego jest objawem? Jakie są normy badania ALT?

    Prawidłowy zakres referencyjny dla aminotransferazy alaninowej zależy od wielu czynników i może różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie. Oznaczenie poziomu ALT we krwi pozwala na wykrycie chorób wątroby i ocenę stopnia ich zaawansowania, jak również na różnicowanie określonych schorzeń wątroby między sobą. Jakie są normy ALT we krwi, jak wygląda badanie oraz czy do oznaczenia trzeba być na czczo?

  • Badanie AMH (wskaźnik rezerwy jajnikowej) – normy, cena

    Badanie AMH, czyli hormonu antymüllerowskiego, jest jednym z kluczowych elementów oceny rezerwy jajnikowej kobiety. Pozwala na ocenę liczby pęcherzyków jajnikowych, które mogą być stymulowane w ramach procedury in vitro. Na czym polega to badanie? Czy warto je wykonać? Jak interpretować wyniki?

  • Badania na niepłodność dla kobiet – jak wyglądają? Jak się przygotować?

    Niepłodność to problem, który dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie. Szacuje się, że nawet 15% par boryka się z problemami z zajściem w ciążę. Spośród wszystkich przyczyn niepłodności w związku 40% leży po stronie mężczyzn, 40% po stronie kobiet, a w 20% przyczyny pochodzą od obojga partnerów. Wielu z nich zwraca się o pomoc do specjalistów, którzy oferują różne metody diagnostyki i leczenia niepłodności. Jakie badania na niepłodność warto zrobić?

  • Testy na HIV dostępne bezpłatnie w POZ. Jak przebiega badanie?

    Od 5 maja 2025 roku testy na HIV można wykonać w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) – bez skierowania do specjalisty i bez dodatkowych kosztów. To ważna zmiana w profilaktyce zdrowotnej, zwłaszcza że aż 17% osób zakażonych HIV nie jest świadomych swojej choroby. Warto pamiętać, że z HIV można dziś żyć normalnie i skutecznie kontrolować przebieg choroby.

  • Hemoglobina glikowana – kiedy wykonać badanie, co wykrywa i jakie są normy?

    Oznaczenie poziomu HbA1c pomocne jest w ocenie średniego stężenia glukozy we krwi w okresie ok. 2–3 miesięcy poprzedzających pobranie krwi. Badanie poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) wykorzystywane jest przede wszystkim w diagnostyce i monitorowaniu skuteczności leczenia cukrzycy. Prawidłowy poziom hemoglobiny glikowanej wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju odległych powikłań cukrzycy u pacjentów.

  • Domowe testy diagnostyczne – jakie nieprawidłowości wykryje test z apteki?

    Postęp technologiczny w przemyśle farmaceutycznym umożliwił stworzenie nowych rozwiązań diagnostyki niektórych problemów zdrowotnych w warunkach domowych. Szybkie testy diagnostyczne umożliwiają wykonanie niektórych badań w łatwy i szybki sposób bez wizyty u lekarza czy w przychodni. Testy diagnostyczne są dostępne bez recepty w aptekach stacjonarnych i internetowych oraz pozwalają na wstępną ocenę zdrowia i pewnych parametrów.

  • Lipoproteina – kluczowy czynnik ryzyka chorób krążeniowo-sercowych

    Lipoproteina to cząsteczka o budowie podobnej do cząsteczek „złego cholesterolu” LDL. Stanowi jeden z głównych czynników powstawania blaszki miażdżycowej, a zatem jest kluczowym czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu czy zawału serca. Jej stężenie uwarunkowane jest genetycznie i trudne do modyfikacji za pomocą leków czy zmiany trybu życia. Zaleca się, aby każda osoba przynajmniej raz w życiu oznaczyła poziom lipoproteiny w ramach profilaktyki chorób serca i układu krążenia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl