Tabletki smart drugs rozsypane wokół modelu mózgu
Ewelina Sochacka

Smart drugs – jak działają? Czy nootropy są bezpieczne?

Ostatnio coraz głośniej o tzw. smart drugs. Są to leki nootropowe, stanowiące grupę niejednorodnych substancji pobudzających ośrodkowy układ nerwowy. Są one stosowane w leczeniu takich zaburzeń i chorób, jak ADHD, narkolepsja czy otępienie. Dzięki temu, że nootropy poprawiają zdolności poznawcze, m.in. pamięć i koncentrację, coraz więcej osób zaczęło stosować je bez wskazań medycznych. Czy to bezpieczna praktyka?

  1. Czym są smart drugs?
  2. Jak działają leki nootropowe? Skąd ich coraz większa popularność?
  3. Smart drugs – jakie substancje się do nich zaliczają?
  4. Czy neurostymulanty są bezpieczne?
  5. Naturalne alternatywy dla syntetycznych nootropów

Czym są smart drugs?

Leki nootropowe, nazywane także neurostymulantami lub określane jako „smart drugs”, to niejednorodna pod względem chemicznym oraz farmakologicznym grupa substancji aktywnych, które mają na celu poprawę funkcji poznawczych, takich jak pamięć, koncentracja, percepcja. Pierwsze udokumentowane użycie tego terminu odnotowano w 1927 roku. Wówczas rumuński psycholog i chemik Corneliu E. Giurgea, badając nowy związek, odkrył spektrum efektów, których nie mógł dopasować do znanych klas leków psychotropowych, co doprowadziło do stworzenia nowej kategorii i terminu „nootropowy”. Naukowiec uważał, że neurostymulanty powinny wykazywać następujące działania i właściwości:

  • poprawa pamięci,
  • poprawa skuteczności nauki bodźców, nawet gdy warunki powodują ich rozpraszanie,
  • działanie neuroprotekcyjne,
  • nieposiadanie właściwości farmakologicznych typowych dla innych leków psychotropowych,
  • nietoksyczność,
  • niewielka liczba działań niepożądanych.

Wśród nootropów znajdują się zarówno te pochodzenia naturalnego, stosowane od wieków (np. żeń-szeń czy miłorząb japoński), jak i te syntetyczne, które opracowano w celu leczenia pacjentów zmagających się z zaburzeniami pamięci i koncentracji (np. z ADHD, chorobą Parkinsona, chorobą Alzheimera). Główne kryterium uznania danej substancji chemicznej za neurostymulant to fakt, że jest ona przyjmowana przez osobę zdrową, a więc poza wskazaniami medycznymi.

Jak działają leki nootropowe? Skąd ich coraz większa popularność?

Ponieważ nootropy są stosunkowo łatwo dostępne także dla osób zdrowych, które nabywają stymulanty, korzystając z nielegalnych źródeł, obserwuje się duży wzrost popularności ich stosowania – badania pokazują między innymi, że zwiększa się ich występowanie w ściekach, wodach powierzchniowych, a nawet w wodzie pitnej.

Zwiększają one pamięć, uwagę i koncentrację, dlatego też często sięgają po nie studenci oraz osoby, których praca wymaga dużego wysiłku intelektualnego.

Jaki jest mechanizm działania leków nootropowych? Wpływają one na aktywność neuroprzekaźników (czyli cząstek chemicznych, dzięki którym możliwe jest przenoszenie sygnałów pomiędzy komórkami nerwowymi) oraz ich receptorów. Przede wszystkim podnoszą poziom acetylocholiny, dopaminy i glutaminianu. Poprawiają zaopatrzenie mózgu w glukozę oraz tlen i chronią tkankę mózgową przed neurotoksycznością (działają neuroprotekcyjnie). Niektóre smart drugs wpływają także pozytywnie na syntezę białek neuronalnych i kwasów nukleinowych oraz stymulują metabolizm fosfolipidów w błonach neurohormonalnych. Stwierdzono również, że niektóre leki nootropowe wpływają na eliminację wolnych rodników i poprawiają plastyczność erytrocytów. Co istotne, większość leków nootropowych nie wykazuje natychmiastowych efektów po zażyciu pojedynczej dawki.

Smart drugs – jakie substancje się do nich zaliczają?

Wśród leków nootropowych znajdują się m.in. następujące substancje:

  • Modafinil – to substancja pobudzająca ośrodkowy układ nerwowy (OUN), stosowana jest w leczeniu schorzeń powodujących nadmierną senność, przede wszystkim narkolepsji oraz obturacyjnego bezdechu sennego (jako terapia wspomagająca utrzymywanie ciągłego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych – CPAP). Badania pokazały też, że modafinil może redukować objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) u dzieci i młodzieży.
  • Metylofenidat – jest środkiem pobudzającym ośrodkowy układ nerwowy (OUN) stosowanym w leczeniu ADHD, gdy inne formy terapii nie są wystarczające. Mechanizm jego działania nie jest do końca poznany, ale przypuszcza się, że hamuje zwrotny wychwyt noradrenaliny i dopaminy przez neurony.
  • Piracetam – uważa się, że substancja ta działa m.in. na neurotransmisję w mózgu poprzez modulację kanałów jonowych, co prowadzi do zwiększonej pobudliwości neuronów, a także zwiększa wykorzystanie tlenu i glukozy. Dzięki temu u pacjentów obserwuje się usprawnienie procesów poznawczych czy poprawę sprawności psychofizycznej. Nie ma działania psychostymulującego.
  • Nicergolina – została początkowo opracowana jako lek rozszerzający naczynia przepisywany w leczeniu zaburzeń naczyniowo-mózgowych. Obecnie jest stosowana w leczeniu zespołów otępiennych, charakteryzujących się upośledzeniem funkcji poznawczych oraz zaburzeniami afektywnymi, behawioralnymi i somatycznymi.
  • Winpocetyna – zwiększa przepływ krwi do mózgu i poprawia elastyczność krwinek czerwonych. Stosuje się ją w leczeniu zaburzeń krążenia mózgowego, do których doszło w przebiegu udaru czy miażdżycy, a także jako leczenie wspomagające w okulistyce. Substancja była też badana jako lek potencjalnie skuteczny w terapii choroby Alzheimera.

Powiązane produkty

Czy neurostymulanty są bezpieczne?

Należy wyraźnie podkreślić, że leki nootropowe przepisywane są wyłącznie przez lekarza, zgodnie z ich wskazaniami. Stosowanie tego typu preparatów na własną rękę może mieć poważne, negatywne konsekwencje dla zdrowia, tym bardziej, że aby uzyskać rezultaty w postaci poprawy funkcji poznawczych, konieczne jest zażywanie leków przez dłuższy czas. Wśród działań niepożądanych znajdują się m.in. dolegliwości takie jak:

Osoby zmagające się ze schorzeniami przewlekłymi, takimi jak zaburzenia psychiczne czy choroby układu krążenia, w tym nadciśnienie tętnicze, mogą być bardziej narażone na działania niepożądane neurostymulantów. Żadnej z tych substancji nie należy stosować w czasie ciąży ani podczas karmienia piersią.

ZIOŁA WSPOMAGAJĄCE

NA WZMOCNIENIE

NA PAMIĘĆ I KONCENTRACJĘ

Naturalne alternatywy dla syntetycznych nootropów

Środki pochodzenia roślinnego, które mogą przyczynić się do poprawy zdolności kognitywnych (pamięci, koncentracji, kreatywności), to np.:

  • Żeń-szeń – jest jedną z najbardziej popularnych roślin stosowanych w celu poprawy zdolności poznawczych. Działa głównie poprzez zwiększenie przepływu krwi do mózgu, przeciwdziała też uszkodzeniom komórek mózgu przez wolne rodniki.
  • Rhodiola rosea (różeniec górski) – roślina adaptogenna, która pomaga organizmowi radzić sobie ze stresem fizycznym i psychicznym. Może wspomagać poprawę nastroju, funkcje poznawcze, zdolność uczenia się.
  • Bacopa monnieri – to roślina stosowana jako środek poprawiający funkcje poznawcze, m.in. pamięć i koncentrację. Jest ona polecana jako element wspomagający leczenie chorób neurodegeneracyjnych.
  • Ashwagandha – znana jako adaptogen i środek wspomagający zdrowie psychiczne oraz fizyczne. Może wywierać korzystny wpływ na zdolności umysłowe, głównie poprzez regulację stresu i redukcję niekorzystnych objawów z nim związanych (zwiększa m.in. produkcję dopaminy w mózgu).
  1. M. Malik i in., Nootropics as Cognitive Enhancers: Types, Dosage and Side Effects of Smart Drugs, „Nutrients” 2022, nr 14(16).
  2. W. Wilms i in., Nootropic drugs: Methylphenidate, modafinil and piracetam – Population use trends, occurrence in the environment, ecotoxicity and removal methods – A review, „Chemosphere” 2019, t. 233.
  3. M. Wiciński i in., Neurostymulanty – farmakologia przyszłości czy już narkotyki? Stosowanie metylofenidatu i modafinilu w celu polepszenia wyników w nauce, [w:] A. Wolska-Adamczyk (red.), Współczesne kierunki działań prozdrowotnych, WSIiZ, Warszawa 2015.
  4. A. Grześkowiak i in., Stymulanty jako leki nootropowe w społeczności studenckiej, „Sztuka Leczenia” 2023, tom 38, nr 1.
  5. A. Stańczak i in., Środki wspierające poprawę funkcji poznawczych – co powinnyśmy o nich wiedzieć, [online] https://www.ptfarm.pl/wydawnictwa/czasopisma/farmacja-polska/103/-/29010 [dostęp:] 29.04.2024.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Nowa lista leków, których nie wolno wywozić z Polski

    Od 16 maja 2025 roku zacznie obowiązywać nowa lista antywywozowa, obejmująca 267 preparatów, których nie będzie można wywieźć poza granice kraju. Celem publikacji tej listy jest zapobieżenie niedoborom kluczowych produktów medycznych na krajowym rynku poprzez ograniczenie ich wywozu.

  • Dekalog Pacjenta, czyli „DOZkonała lekcja zdrowia”

    Kampania „DOZkonała lekcja zdrowia” została stworzona w celu zwiększenia świadomości pacjentów na temat prawidłowego stosowania leków. Jej głównym celem jest edukacja w zakresie zdrowia oraz promowanie właściwych praktyk. Na co warto zwrócić uwagę przyjmując leki?

  • Karagen – czy E407 jest szkodliwy?

    Karagen to polisacharyd pochodzenia naturalnego, szeroko stosowany w różnych gałęziach przemysłu, takich jak produkcja żywności, farmaceutyków i kosmetyków. Poniższy tekst odpowiada na kluczowe pytania: Czym jest karagen? W jaki sposób się go pozyskuje? Gdzie można go znaleźć? Dlaczego dodaje się go do śmietany? Czy jego spożycie jest bezpieczne?

  • Chelaty – czym są chelatowane formy minerałów?

    Minerały to składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Uczestniczą w wielu procesach fizjologicznych, m.in. w przewodnictwie nerwowym, skurczach mięśni czy w utrzymywaniu równowagi elektrolitowej. Ich wchłanianie może być utrudnione przez różne czynniki, w tym np. przez postać chemiczną pierwiastka. Z tego względu rośnie zainteresowanie minerałami w formie chelatów – są to związki, w których jon metalu (np. cynku, żelaza, magnezu) jest połączony z aminokwasem lub kwasem organicznym. Takie połączenia mogą poprawiać biodostępność, ponieważ są stabilniejsze w środowisku żołądkowym i mogą wykorzystywać alternatywne mechanizmy transportu w jelitach. Czy minerały w formie chelatów rzeczywiście są lepiej przyswajalne? Jakie znaczenie w suplementacji mają formy chelatowane?

  • Formy magnezu – które są najlepiej przyswajalne? Jaki rodzaj magnezu wybrać?

    Magnez to jeden z pierwiastków odgrywających kluczową rolę w naszym organizmie – bierze udział w wielu procesach metabolicznych, wpływa na układ nerwowy, mięśnie, serce i poziom energii. Dostępne są różne formy magnezu, z których każda ma inne właściwości i stopień przyswajalności. Które z nich warto wybrać? Jaki magnez jest najlepiej przyswajalny?

  • Jak czytać ulotki leków – na co zwrócić uwagę?

    Jakie informacje można znaleźć w ulotce leku? Czym różni się zwykła ulotka znajdująca się w opakowaniu od Charakterystyki Produktu Leczniczego? I czy należy obawiać się wszystkich wypisanych działań niepożądanych? Sprawdź, na co zwrócić szczególną uwagę, zanim zażyjesz zalecony lub przepisany preparat.

  • Witaminy metylowane – kiedy i dlaczego wybrać taką formę?

    Coraz częściej na etykietach suplementów diety można znaleźć informację, że dany preparat zawiera „witaminy w formie metylowanej”. Choć brzmi to skomplikowanie, metylowane witaminy to po prostu biologicznie aktywne formy niektórych składników odżywczych, które mogą być lepiej przyswajalne i skuteczniejsze w działaniu – szczególnie u osób z określonymi zaburzeniami metabolicznymi. Kiedy warto sięgnąć po takie preparaty? Czy są bezpieczne dla każdego?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl