Jak bardzo choroby psychiczne skracają życie? Najnowsze wyniki badań
Opublikowane kilka dni temu wyniki badań jasno wskazują, że zaburzenia psychiczne skracają życie. W dosłownym tłumaczeniu określane jest to jako skracanie oczekiwanej średniej długości życia lub liczba utraconych lat potencjalnego życia (YPLL, ang. Years of Potential Life Lost). Naukowcy z Chin, Stanów Zjednoczonych i Niemiec dokonali obszernej analizy badań z 24 krajów, biorąc pod uwagę dane pochodzące od ponad 12 milionów pacjentów. Do jakich wniosków doszli badacze?
Co sprawdzali badacze?
Naukowcy, chcąc ocenić różnicę w śmiertelności między osobami z chorobami psychicznymi a populacją ogólną, wzięli pod uwagę następujące parametry*:
- SMR (ang. Standardised Mortality Ratio), czyli standaryzowany współczynnik umieralności – parametr, który mówi o tym, o ile procent więcej lub mniej zgonów zaobserwowano w grupie osób z zaburzeniami psychicznymi w porównaniu do oczekiwanej liczby zgonów w populacji ogólnej;
- MR (ang. Mortality Rate Ratios) – współczynnik śmiertelności, czyli stosunek ogólnej liczby zgonów w danym okresie do liczby ludności w populacji;
- YPLL (ang. Life Expectancy and Years of Potential Life Lost), czyli oczekiwaną długość życia i potencjalne utracone lata życia – oczekiwaną długością życia nazywa się przewidywaną liczbę lat życia dla danej osoby na podstawie szacunkowego średniego wieku w chwili śmierci i w danej populacji. Potencjalnie utracone lata życia (YPLL) pomagają ocenić różnicę między średnią długością życia w grupie osób z zaburzeniami psychicznymi w stosunku do ogółu populacji. Dzięki tym parametrom można ocenić wpływ danej jednostki chorobowej na przedwczesną umieralność.
*Opisując parametry, dla potrzeb tego artykułu podano sformułowanie „w grupie osób z zaburzeniami psychicznymi”.
Metaanaliza była naprawdę ogromna. Przeanalizowano dane ponad 12 milionów pacjentów z całego świata. Najwięcej danych pochodziło z badań europejskich i z Ameryki Północnej.
Czy choroby psychiczne skracają życie? Jakie były wyniki analiz?
Wyniki badań naukowców przedstawiono w tabeli poniżej.
Zaburzenie psychiczne | Średnia oczekiwana długość życia w populacji ogólnej* | YPLL (ile lat krócej żyją osoby z zaburzeniami) | Średnia długość życia w populacji osób z zaburzeniem psychicznym |
Dla wszystkich zaburzeń psychicznych | |||
Wszystkie zaburzenia psychiczne (ogólnie) |
64 lata | 15 lat | 49 lat |
Kobiety | 68 lat | 13 lat | 55 lat |
Mężczyźni | 61 lat | 15 lat | 46 lat |
Demencja | |||
Ogólnie dla populacji osób z demencją | 75 lat | 9 lat | 66 lat |
Kobiety | 77 lat | 10 lat | 67 lat |
Mężczyźni | 75 lat | 9 lat | |
Zaburzenia związane z uzależnieniem od substancji | |||
Ogólnie dla populacji osób uzależnionych | 57 lat | 20 lat | 37 lat |
Kobiety | 60 lat | 18 lat | 42 lata |
Mężczyźni | 54 lata | 19 lat | 35 lat |
Ciężkie choroby psychiczne | |||
Ogólnie dla populacji osób z ciężkimi chorobami psychicznymi | 65 lat | 14 lat | 51 lat |
Kobiety | 69 lat | 13 lat | 56 lat |
Mężczyźni | 62 lata | 14 lat | 48 lat |
Schizofrenia | |||
Ogólnie dla populacji osób ze schizofrenią | 64 lata | 15 lat | 49 lat |
Kobiety | 68 lat | 14 lat | 54 lata |
Mężczyźni | 61 lat | 16 lat | 45 lat |
Mood disorders** | |||
Ogólnie dla populacji osób z zaburzeniami typu afektywnego | 64 lata | 13 lat | 51 lat |
Kobiety | 69 lat | 11 lat | 58 lat |
Mężczyźni | 61 lat | 13 lat | 48 lat |
Choroba dwubiegunowa | |||
Ogólnie dla populacji osób z chorobą dwubiegunową | 67 lat | 13 lat | 54 lata |
Kobiety | 71 lat | 11 lat | 60 lat |
Mężczyźni | 65 lat | 12 lat | 53 lata |
Zaburzenia depresyjne | |||
Ogólnie dla populacji osób z zaburzeniami depresyjnymi | 62 lata | 13 lat | 49 lat |
Kobiety | 67 lat | 11 lat | 56 lat |
Mężczyźni | 59 lat | 14 lat | 45 lat |
Zaburzenia neurotyczne (np. fobie, nerwice, obsesje) | |||
Ogólnie dla populacji osób z zaburzeniami neurotycznymi | 70 lat | 9 lat | 61 lat |
Kobiety | 74 lata | 8 lat | 66 lat |
Mężczyźni | 65 lat | 10 lat | 55 lat |
Zaburzenia osobowości | |||
Ogólnie dla populacji osób z zaburzeniami osobowości | 64 lata | 15 lat | 49 lat |
Kobiety | 67 lat | 13 lat | 54 lata |
Mężczyźni | 60 lat | 16 lat | 44 lata |
*Wartość zaokrąglona, autorzy podają wyniki w zaokrągleniu dziesiętnym.
**Nie jest możliwe dosłowne przetłumaczenie parametru „mood disorders”; badacze zwracają tu uwagę głównie na choroby afektywne takie jak depresja czy choroba dwubiegunowa, cyt. „mood disorders (including depressive disorders and bipolar disorder […])”.
Zgodnie z twardymi danymi matematycznymi pacjenci obciążeni chorobami psychicznymi żyją krócej o średnio 15 lat. Najbardziej narażone są osoby, u których występuje zaburzenie związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, czyli osoby uzależnione. Najmniejszy wpływ na długość życia mają wszelkiego rodzaju zaburzenia nerwicowe. Jeśli chodzi o płeć, przy wystąpieniu zaburzeń psychicznych wskaźnik YPLL był wyższy u kobiet (żyją one dłużej od mężczyzn).
Choroby i zaburzenia psychiczne są śmiertelne
Przyjmuje się, że jedna osoba na osiem cierpi z powodu chorób psychicznych. To około 970 milionów ludzi na świecie. Są to jedne z najczęściej występujących dysfunkcji organizmu. Dla przykładu: według danych Światowej Organizacji Zdrowia do 2030 roku depresja będzie najczęściej występującą chorobą psychiczną na świecie (obecnie cierpi z jej powodu około 280 milionów ludzi, w tym około 1 milion to Polacy). Depresja określana jest mianem choroby śmiertelnej, która ma destrukcyjny wpływ na życie chorego. Co roku z powodu zaburzeń i chorób psychicznych umiera około ośmiu milionów ludzi, co stanowi około 14,3% wszystkich zgonów w skali globalnej.
Choroby psychiczne mogą dotyczyć każdego, niezależnie od płci, wieku, statusu społecznego czy orientacji seksualnej. Specjaliści rozróżniają także zaburzenia psychiczne i choroby psychiczne, chociaż podział ten nie jest całkowicie rozstrzygnięty.
Obie dysfunkcje – zaburzenia i choroby – wymagają specjalistycznego wsparcia w postaci psychoterapii lub pomocy psychiatry. W Polsce można rozpocząć leczenie osoby z chorobą psychiczną bez jej zgody. Nie jest to możliwe w przypadku osób z zaburzeniami. Niektóre źródła naukowe podają podziały przedstawione poniżej.
Do najczęstszych chorób psychicznych zalicza się np.:
- otępienie, np. choroba Alzheimera lub Parkinsona,
- schizofrenię,
- cyklofrenię, czyli chorobę afektywną jednobiegunową (depresję nawracającą) lub dwubiegunową (fazy depresji i manii).
Zaburzenia dzieli się na kilka kategorii, np.:
- zaburzenia nerwicowe, np. napady lęku, fobie, nerwice natręctw, hipochondria czy PTSD (ang. Post-Traumatic Stress Disorder, czyli zespół stresu pourazowego),
- zaburzenia snu, np. bezsenność, koszmary senne czy nadmierna senność,
- zaburzenia odżywiania, np. anoreksja, bulimia, kompulsywne objadanie się,
- zaburzenia związane z uzależnieniem od leków, narkotyków, alkoholu, papierosów.
Gdzie zgłosić się po pomoc w przypadku pogorszenia stanu zdrowia psychicznego?
Misją Poradnika Dbam o Zdrowie jest szerzenie wiedzy wśród naszych Czytelników i Pacjentów. Z tego powodu chcemy podpowiedzieć, co zrobić i gdzie zgłosić się o pomoc w przypadku pojawienia się lub nasilenia objawów zaburzeń bądź chorób psychicznych.
Gdzie i jak szukać pomocy?
- Kontakt ze specjalistą z poradni zdrowia psychicznego (instrukcję, jak to zrobić, i numery kontaktowe do placówek, które świadczą pomoc, znajdziesz na stronie internetowej NFZ: https://www.nfz.gov.pl/o-nfz/informator-o-zawartych-umowach/).
- Kontakt z Centrum Zdrowia Psychicznego w danym województwie (https://czp.org.pl/o-czp/, sprawdź zakładkę MAPA).
- Wsparcia udzielą także pracownicy Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży, prowadzonego przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę (numer telefonu 116 111, jest czynny całą dobę). Szczegóły na stronie internetowej: https://fdds.pl/.
- Całodobowa i bezpłatna linia wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego: 800 702 222.
- Inne numery telefonów interwencyjnych dla osób w trudnej sytuacji życiowej (w tym osób myślących o samobójstwie), potrzebujących wsparcia psychologicznego, w kryzysie psychicznym, ale także w innych mentalnych potrzebach znajdują się na stronach internetowych: https://www.gov.pl/web/koronawirus/gdzie-znajdziesz-pomoc-w-przypadku-pogorszenia-stanu-psychicznego, https://warszawa19115.pl/-/telefony-zaufania-przydatne-infolinie. W przypadku bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia można uzyskać pomoc pod numerem alarmowym 112.