Hipochondria – czym jest i jak sobie z nią radzić?

Lęk o zdrowie, popularnie znany pod nazwą „hipochondria” wiele osób kojarzy z przypisywaniem i wmawianiem sobie samemu chorób. Głównym objawem hipochondrii jest silny i nieuzasadniony lęk o swoje zdrowie, który utrzymuje się pomimo braku negatywnych wyników badań. Czy hipochondria to choroba psychiczna? Jak się objawia i w jaki sposób sobie z nią radzić?

Co to jest hipochondria?

Hipochondria rozumiana jest jako przekonanie o istniejącej chorobie lub posiadaniu czynników predysponujących do zachorowania na ciężkie schorzenie. Osoba, która cierpi na tego typu lęk o własne zdrowie, nazywana jest hipochondrykiem. Potocznie określa się również ją jako osobę, która wymyśla sobie choroby mimo braku uzasadnionych objawów wskazujących na rozwój jakiegokolwiek schorzenia.

W Kryteriach Diagnostycznych Zaburzeń Psychicznych (DSM-5) hipochondria określona została jako zaburzenie z lękiem przed chorobą (ang. Ilness Anxiety Disorder – IAD). Zgodnie z definicją pacjent, który cierpi na IAD nadmiernie niepokoi się tym, że jest chory. Symptomy zaburzenia zaś występują przez co najmniej okres 6 miesięcy. W DSM-5 wyróżniony został jeszcze jeden rodzaj zaburzenia. Niektórym pacjentom oprócz typowych symptomów hipochondrii, dodatkowo towarzyszą objawy somatyczne (ang. Somatic Symptom Disorder)

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) zrezygnowano natomiast z nazwy hipochondria, ponieważ kojarzyła się ona pejoratywnie. Obecnie mówi się o zaburzeniu lękowym związanym ze stanem zdrowia. Osoba cierpiąca na tej rodzaj zaburzenia jest zaabsorbowania wystąpieniem poważnego schorzenia (lub ich większej ilości), a stan ten obserwowany jest przez co najmniej 6 miesięcy.

Hipochondria – objawy

Jakie są objawy hipochondrii? Zasadniczą cechą lęku o zdrowie jest nadmierne i nieuzasadnione przekonanie pacjenta o tym, że zachoruje on lub choruje na jakieś ciężkie schorzenie. Hipochondryk ma tendencję do nadmiernego obserwowania własnego ciała, traktowania najmniejszych niedoskonałości jako objaw poważnej choroby, charakteryzuje go przesadna troska o swój stan zdrowia, koncentracja na zdrowiu, monitorowanie swojego ciała, paniczny lęk o swoje życie i zdrowie.

Zachowanie hipochondryka przyjmuje postać mechanizmu błędnego koła, ponieważ pomimo braku czynników wskazujących na rozwój choroby, hipochondrycy nieustannie powielają swoje zachowania, którym towarzyszy silny lęk o zdrowie.

W DSM-5 dodatkowo zostały wymienione dwa rodzaje hipochondrii:
1.    Z poszukiwaniem opieki – pacjent korzysta z usług medycznych ponad normę,
2.    Z unikaniem opieki – osoba cierpiąca ze względu na podwyższony poziom lęku unika kontaktów z służbą medyczną, nie udaje się na badania profilaktyczne, ani na konsultacje lekarskie.

Jakie są przyczyny hipochondrii?

Pomimo tego, że z tzw. hipochondrią mamy styczność od wielu lat, jej przyczyny wciąż nie zostały do końca poznane. Na ogół zaburzenie to pojawia się w trzeciej lub czwartej dekadzie życia i dotyczy w takim samym stopniu kobiet, jak i mężczyzn.

Czynnikiem predysponującymi do wystąpienia hipochondrii może być:

• częste omawianie problemów zdrowotnych w rodzinie,
• nadmierne zamartwienie się stanem zdrowia dziecka w dzieciństwie,
• poważna choroba w rodzinie,
• doświadczenie poważnej choroby,
• zaburzenia postrzegania własnego ciała,
• nadmierna koncentracja na sobie,
• potrzeba akceptacji i zainteresowania ze strony innych.

Hipochondria – diagnostyka

Diagnoza hipochondrii nie jest prosta. W pierwszej kolejności warto udać się po pomoc do psychologa lub psychiatry. Diagnostyka rozpoczyna się od wykluczenia choroby somatycznej, w związku z czym pacjent poddawany jest szeregowi badań. Kluczowe znaczenie w znalezieniu źródła i istoty problemu ma również wywiad psychologiczny i/lub lekarski.

Diagnozę zaburzenia z lękiem przed chorobą stawia się na podstawie obowiązujących klasyfikacji diagnostycznych. Zgodnie z nimi objawy, które mogą świadczyć o hipochondrii, powinny utrzymywać się przez okres co najmniej 6 miesięcy.

Podczas diagnozy hipochondrii duże znaczenie ma także rozpoznanie różnicowe. W szczególności od lęku o zdrowie należy zróżnicować urojenia hipochondryczne, które przyjmują o wiele silniejszą postać i najczęściej diagnozowane są w zaburzeniach psychotycznych.

Hipochondria – leczenie. Jak sobie radzić z hipochondrią?

Kiedy lęk o zdrowie przyjmuje obsesyjną postać, hipochondrycy całą swoją uwagę poświęcają swojemu stanu zdrowia. Hipochondria może więc wyraźnie dezorganizować codzienne funkcjonowanie i wpływać negatywnie niemal na każdą sferę życia.

Jak się wyleczyć z hipochondrii? W leczeniu hipochondrii skuteczną metodą jest terapia poznawczo-behawioralna, podczas której wraz ze specjalistą pacjent ma szansę zrozumieć przyczyny wywołujące i podtrzymujące zaburzenie z lękiem przed chorobą. W trakcie psychoterapii hipochondrycy pracują nad swoimi przekonaniami, myślami automatycznymi oraz nad mechanizmem błędnego koła. Głównym celem leczenia hipochondrii jest również zmiana nieprawidłowego sposobu myślenia i zachowania.

Cyberchondria – hipochondria w dobie Internetu

W obecnych czasach, kiedy większość z nas, zamiast udać się na konsultację lekarską, szuka rozpoznania choroby w Internecie, hipochondria może przybrać na sile. Cyberchondria, bo tak nazywane jest zjawisko charakteryzujące się skłonnością do wzmożonego zamartwiania się stanem zdrowia i nadmiernego poszukiwania w internecie informacji medycznych o dolegliwościach i objawach, jest wysoce niebezpieczne. Poszukiwanie informacji na temat objawów w sieci jest silnym czynnikiem rozwoju lęku, który może predysponować do wystąpienia hipochondrii lub nasilenia jej objawów.