Schizofrenia – objawy. Jakie są rodzaje zaburzeń schizofrenicznych i jak się one objawiają?

Schizofrenia to rodzaj zaburzenia psychicznego zaliczanego psychoz. Objawy schizofrenii dzieli się na pięć grup: pozytywne, negatywne, afektywne, poznawcze, objawy dezorganizacji psychicznej. U jednego chorego na schizofrenię mogą pojawić się objawy tylko z jednej grupy (np. urojenia, omamy, agresja), ale może pojawić się także kilka objawów z różnych grup. Wczesna diagnoza schizofrenii oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia mogą  ograniczyć ryzyko nawrotu i umożliwić choremu normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

Na czym polega schizofrenia?

Schizofrenia (od gr. schizis – rozszczepienie) to choroba przewlekła, w której dochodzi do dezintegracji osobowości. U pacjentów cierpiących na schizofrenię występuje zniekształcenie oceny rzeczywistości, co ujawnia się w postaci urojeń czy halucynacji. Jest to jedna z najczęstszych chorób psychicznych. Dane epidemiologiczne podają, iż 1 na 100 osób w społeczeństwie cierpi na schizofrenię. 

Nie ma jednej przyczyny schizofrenii, naukowcy wyróżniają kilka czynników, które mogą mieć wpływ na ujawnienie się choroby. Są to między innymi:

• czynniki genetyczne, 
• „organiczne”, 
• społeczno–psychologiczne. 

Schizofrenia – rodzaje

W literaturze medycznej możemy znaleźć następujące typy schizofrenii: 

1. Schizofrenia paranoidalna – w jej przebiegu dominują objawy wytwórcze, takie jak urojenia (najczęściej prześladowcze), omamy (głównie słuchowe), często obserwuje się u tych pacjentów pobudzenie.
2. Schizofrenia hebefreniczna, w której przejawiają się rozkojarzenie, zachowania nieprzewidywalne, chaotyczne. Chorzy z tym typem schizofrenii mają skłonność do błazenady.
3. Schizofrenia katatoniczna – dominują charakterystyczne objawy katatoniczne, do których możemy zaliczyć pobudzenie psychoruchowe bądź spowolnienie psychoruchowe.
4. Schizofrenia prosta – chorzy z tym rodzajem schizofrenii są zamknięci w sobie, porzucają swoje pasje, wycofują się społecznie. Ważne jest, iż u tych chorych nie występują omamy i urojenia.
5. Schizofrenia rezydualna – takiej nazwy medycy używają odnośnie stanu, w który obecnie nie występują objawy schizofrenii, ale wcześniej one występowały. W przeszłości u tych osób wystąpił co najmniej jeden epizod choroby, w którym ujawniły się objawy wytwórcze schizofrenii. 
6. Inne typy schizofrenii – do tej grupy możemy zaliczyć np. schizofrenię niezróżnicowaną, w której nie występuje dominacja jednych objawów nad innymi.

Schizofrenia – objawy

Dysponujemy następującą klasyfikacją objawów schizofrenii:

1. Schizofrenia – objawy pozytywne, np. urojenia (są to fałszywe przekonania chorego, np. chory twierdzi, iż jego zachowanie jest odgórnie sterowane przez telefon komórkowy), omamy, podejrzliwość, wrogość. Chorzy na schizofrenie podczas epizodu choroby często są pobudzeni, ujawniają się zachowania agresywne.
2. Schizofrenia – objawy negatywne, do których zaliczamy: wycofanie się z życia społecznego, brak możliwości odczuwania przyjemności (tak zwana anhedonia), utrudniona komunikacja społeczna (porozumiewanie się pojedynczymi słowami). Chorzy ze schizofrenią w ubogi sposób wyrażają swoje emocje, czasem są spowolnieni ruchowo.
3. Schizofrenia – zaburzenia nastroju, wśród których możemy wyróżnić przygnębienie, niską samoocenę.
4. Schizofrenia – zaburzenia poznawcze, które wyrażają się upośledzoną umiejętnością skupienia uwagi, mniejszą zdolnością zapamiętywania. Pacjenci ze schizofrenią nie potrafią zaplanować swoich czynności dnia, mają obniżoną szybkość reakcji. 
5. Schizofrenia – objawy dezorganizacji psychicznej, które ujawniają się na poziomie myśli i zachowania – chory jest rozkojarzony, jego zachowania są chaotyczne lub nawet dziwaczne (podawanie ręki każdej napotkanej osobie, powtarzane bezcelowe ruchy).

Fazy rozwoju schizofrenii

Schizofrenia – kiedy pojawiają się pierwsze objawy schizofrenii?

U około 15% chorych kilka lat przed wystąpieniem pierwszego epizodu choroby występowały tak zwane objawy zwiastunowe. Zaliczane są do nich objawy lękowe, depresyjne, natręctwa. W momencie, gdy objawy są w pełni wyrażone możemy mówić o początku epizodu. Chorzy często mają wrażenie „rozgłaśniania” własnych myśli, słyszą głosy komentujące, występują u nich omamy, może dojść także do pobudzenia bądź zastygnięcia chorego w jednej pozycji. Jeżeli chodzi o prędkość rozwoju, to choroba może rozwinąć się szybko, w ciągu kilku dni bądź stopniowo z narastaniem objawów przez kilka tygodni a nawet miesięcy.

Schizofrenia – objawy u dzieci

U dzieci mogą wystąpić objawy pozytywne, negatywne, zaburzenia funkcji poznawczych, zaburzenia nastroju i dezorganizacji psychicznej. Ważne jest, że u małych dzieci (do 6 roku życia) nie występują urojenia. Dziecko może widzieć postacie, których nie ma, słyszeć głosy, mowa ulega regresji. Dzieci tracą także ochotę na spotkania z rówieśnikami czy innymi członkami rodziny, mogą być przewlekle przygnębione, ich uwaga ulega pogorszeniu, nie są w stanie skupić się na wykonywanych czynnościach. 

Schizofrenia – leczenie

Leczenie schizofrenii wymaga holistycznego podejścia, możemy stosować różne formy psychoterapii (indywidualna, grupową, terapię rodzin, psychoedukację), leczenie farmakologiczne, elektrowstrząsy oraz przezczaszkową stymulację magnetyczną. W farmakoterapii wykorzystywane są głównej mierze leki przeciwpsychotyczne. Pomocniczo mogą być też stosowane leki uspokajające i przeciwdepresyjne. Udowodniono, iż łączenie różnych metod leczniczych przynosi najlepsze efekty.  W leczenie schizofrenii bardzo ważne jest także prowadzenie przez pacjenta zdrowego stylu życia, aktywność fizyczna, niespożywanie alkoholu, odpowiednia ilość snu. 

Schizofrenia – czy jest dziedziczna?

Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy schizofrenia jest dziedziczna? Prawdopodobieństwo zachorowania jest większe w rodzinach, w których ktoś cierpi na schizofrenię. Ryzyko jest większe, im bliższe jest pokrewieństwo. W sytuacji, w której jeden rodzic jest chory prawdopodobieństwo wystąpienia schizofrenii u dzieci wynosi około 20%, natomiast gdy dalsi krewni chorują, ryzyko stanowi około 5%. Warto zwrócić uwagę, iż jeżeli u kogoś z rodziny występują inne schorzenia psychiatryczne, np. choroba afektywna dwubiegunowa, ryzyko zachorowania na schizofrenię także wzrasta. Rodzaj dziedziczenia schizofrenii nie został jeszcze poznany.