Schizofrenia – przyczyny i leczenie. Czy schizofrenia jest dziedziczna?

Schizofrenia to przewlekła choroba, która zaliczana jest do stanów psychotycznych, czyli tzw. psychoz. Charakteryzuje się zmienionym chorobowo, nieadekwatnym do danej sytuacji postrzeganiem i oceną rzeczywistości. Nie istnieje jedna przyczyna schizofrenii, wyróżnia się czynniki genetyczne, "organiczne” oraz społeczno–psychologiczne mogące prowokować wystąpienie objawów schizofrenii. Najlepsze rezultaty w leczeniu zaburzeń tego typu przynosi połączenie farmakoterapii oraz psychoterapii. Istotna w zapobieganiu nawrotom jest również rola osób otaczających chorego na schizofrenię

Co to jest schizofrenia?

Schizofrenia jest przewlekłą chorobą psychiczną o zróżnicowanym obrazie klinicznym. Jest jedną z najcięższych chorób psychicznych, charakterystyczny jest dla niej wymiar dezorganizacji psychicznej. W leczeniu schizofrenii wykorzystywane są różne formy psychoterapii (indywidualna, grupowa, terapia rodzin, psychoedukacja), leczenie farmakologiczne, elektrowstrząsy oraz przezczaszkowa stymulacja magnetyczna.

Schizofrenia – przyczyny

Nie istnieje jedna przyczyna schizofrenii, naukowcy wyróżniają kilka elementów, które mogą mieć wpływ na ujawnienie się choroby. Są to między innymi czynniki:

• genetyczne, 
• "organiczne”, 
• społeczno–psychologiczne.

Niektórzy naukowy uważają, że stresujące wydarzenia życiowe czy patologie rodzinne mogą mieć swoją rolę w ujawnianiu się objawów schizofrenii. Obecnie prowadzone są badania naukowe nad wpływem czynników genetycznych. Jak dotąd, nie poznano rodzaju dziedziczenia schizofrenii, ale wiadomo, że u krewnych chorego prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń schizofrenicznych jest większe niż w populacji ogólnej.

Schizofrenia – objawy

Objawy schizofrenii możemy podzielić na kilka kategorii, które mają wymiar dezorganizacji psychicznej oraz wymiar poznawczy. Często występują:

• urojenia prześladowcze, 
• głosy komentujące w głowie chorego, 
• apatia, 
• rozkojarzenie. 

Chorzy często nie potrafią wyrażać swoich emocji, są zamknięci w sobie, tracą swoje zainteresowania i pasje.

Schizofrenia – kiedy udać się do lekarza?

Na konsultację z lekarzem psychiatrą należy udać się niezwłocznie po zauważaniu niepokojących objawów, takich jak np. 

• urojeniowe spostrzeżenia, 
• nasyłania czy owładnięcia, 
• głosy komentujące w głowie chorego, 
• widzenie obrazów bądź postaci, które nie istnieją. 

Niepokojące mogą być także: nadmierne pobudzenie i spowolnienie w porównaniu z zachowaniem wcześniejszym chorego, pojawiające się rozkojarzenie, chaotyczność, wykonywanie powtarzalnych bezcelowych ruchów. W naszym społeczeństwie niestety spotkania z psychiatrą są często jeszcze tematem tabu. Są one jednak bardzo istotne i zawsze, kiedy zachowanie nasze lub naszych bliskich budzi wątpliwości należy przeprowadzić konsultacje psychiatryczną.

Schizofrenia – rozpoznanie

Lekarz stawia rozpoznanie na podstawie zebranego wywiadu od chorego i jego rodziny. Aby rozpoznać schizofrenię, należy także wykluczyć choroby organiczne mózgu, uzależnienia od substancji psychoaktywnych, zatrucia. Nie ma swoistych dla schizofrenii badań laboratoryjnych. 

W trakcie diagnostyki wykonuje się badanie neuroobrazowe (TK lub MRI) w celu wykluczenia innych schorzeń organicznych mózgu mogących dawać podobne objawy, jak w schizofrenii. Psychiatrzy stosują różnego rodzaje skale pomagające uściślić pytania i postawić właściwą diagnozę.

Schizofrenia – leczenie

Schizofrenia – farmakoterapia w leczeniu schizofrenii

Podstawową formą leczenia farmakologicznego schizofrenii są leki przeciwpsychotyczne, które są najskuteczniejszym sposobem w eliminowaniu objawów psychotycznych. Leki przeciwpsychotyczne (tak zwane neuroleptyki), możemy podzielić na klasyczne (starej generacji), które powodują więcej objawów niepożądanych) i atypowe (leki nowej generacji). Do klasycznych zaliczamy między innymi: promazynę, chlopromazynę, haloperidol. Do atypowych: kwetiapinę, olanzapinę, klozapinę.

Obecnie w leczeniu farmakologicznym schizofrenii częściej wykorzystywane są leki nowej generacji. W farmakoterapii oprócz neuroleptyków stosowane są także leki przeciwdepresyjne, uspokajające, stabilizujące nastrój. Leczenie schizofrenii u dzieci, podobnie jak u dorosłych, polega na działaniu terapeutycznym oraz farmakoterapii.

Schizofrenia – psychoterapia w leczeniu schizofrenii

W badaniach klinicznych udowodniono, iż łączenie farmakoterapii z psychoterapią przynosi lepsze korzyści niż stosowanie wyłącznie leczenia farmakologicznego. Rodzaj psychoterapii zależy od objawów choroby oraz od rodziny pacjenta. Dostępne są terapie indywidulne, terapie rodzin, terapie grupowe. W trakcie psychoterapii wykonywane są ćwiczenia umiejętności radzenia sobie ze stresem, specyficznymi sytuacjami życia codziennego. Terapeuta powinien budować zaufanie i poczucie bezpieczeństwa. Psychoterapia pomaga także w radzeniu sobie ze stygmatyzacją społeczną wynikająca z choroby psychicznej. 

Schizofrenia – psychoedukacja w leczeniu schizofrenii

Programy edukacyjne skierowane są zarówno do chorego, jak i jego rodziny. Obejmują formę grup dyskusyjnych, rozdawanych materiałów edukacyjnych, nagrań wideo, prezentacji multimedialnych. Psychoedukację może prowadzić lekarz psychiatra bądź terapeuta. Spotkania psychoedukacyjne i rzetelnie przekazane informacje pomogą w istotny sposób rodzinie zrozumieć zachowania chorego.

Schizofrenia – hospitalizacja

W ostrym przebiegu epizodu schizofrenii chorzy często wymagają hospitalizacji w oddziale psychiatrii. Są sytuacje, np. w napadzie w schizofrenii katatonicznej, kiedy nie ma z chorym kontaktu słownego (tzw. mutyzm), chory nie chce przyjmować posiłków i płynów. W takich sytuacjach hospitalizacja jest obligatoryjna. 

Kiedy chory jest pobudzony, agresywny, zagraża swoim zachowaniem sobie jak i innym, pobyt w oddziale psychiatrycznym także staje się koniecznością. Nagłej hospitalizacji psychiatrycznej częściej doświadczają pacjenci, którzy przyjmują leki niesystematycznie. Ośrodkami leczenia schizofrenii w Polsce są oddziały psychiatryczne.

Schizofrenia – skuteczność leczenia. Czy schizofrenia jest uleczalna?

Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy schizofrenia jest wyleczalna?. Ostre epizody schizofrenii często udaje się opanować lekami w połączeniu z psychoterapią bądź elektrowstrząsami. Należy jednak pamiętać, iż jest to choroba przewlekła, która wymaga holistycznego leczenia, także w trakcie remisji objawów. U chorych po ostrym epizodzie często część objawów pozostaje do końca życia, np. spowolnienie procesów myślowych, problemy ze skupieniem uwagi, dziwaczne zachowanie. 

Leczenie domowe schizofrenii polega na przyjmowaniu zalecanych leków, uczęszczaniu na wyznaczone zajęcia terapeutyczne, a także na prowadzeniu zdrowego trybu życia. Pacjent powinien zrezygnować z papierosów i alkoholu, prowadzić regularną aktywność fizyczną, zadbać o odpowiednią ilość snu.

Schizofrenia – jak zapobiegać nawrotom choroby?

Leczenie schizofrenii powinno być stosowane jest nie tylko w ostrym epizodzie, ale przewlekle, aby zapobiec kolejnym nawrotom ostrych objawów. Rokowanie w schizofrenii jest zależne od funkcjonowanie chorego w okresie przedchorobowym, od samego chorego, a także od jego otoczenia. W przeprowadzonych badaniach nie udowodniono, aby rodzaj schizofrenii miał wpływ na rokowanie.